Vísir - 27.04.1964, Blaðsíða 8

20
VISIR . Mánudagur 27. apríl 1964.
SHAKESPEARE
Framhald af bls. 15.
am Shake spurre skrifaði þettá
leikrit og starfaði í leikhúsinu".
Með þessu sýndi séra Nicolson
fram á hve reglur Donnellys
voru handahófskenndar og lítils
virði.
Aðrar röksemdir Bacon-ist-
anna eru enn veigaminni og
hefur þeim ekki tekizt að bera
fram neinar sannanir fyrir,
ekki einu sinni styrkja grun
um, að Bacon sé höfundurinn.
Og staðhæfingar þeirra um að
hann hafi trúað einhverjum
bókaútgefendum fyrir þvl að
hann hafi skrifað leikritin
verða lítilsvirði, þegar hann
minntist ekki einu orði á það
í erfðaskrá sinni.
Sumir Baconistarnir hafa
síðan farið út £ algerar öfgar.
Hugmyndaflugi þeirra virðast
engin takmörk sett, þeir halda
því fram að hann hafi verið
launsonur Elísabetar drottning-
ar og eigna honum auk leikrita
Shakespeares skáldskaparverk
nærri allra samtímamanna hans.
Jarlinn af Oxford.
Þeir sem halda því fram að
höfundur leikritanna sé Ed-
ward de Vere, jarl af Oxford
hafa nú á síðustu áratugum
dregið nokkuð úr staðhæfing-
um sínum. Á síðustu öld héldu
þeir því fram að hann væri hinn
eini rétti höfundur leikritanna.
Nú hafa þeir dregið nokkuð I
land og telja að hann hafi sam-
ið leikritin I félagi með öðrum.
Þeir halda því fram, að hann
hafi verið forustumaður og
fjárhagslegur uppihaldsmaður
hóps skálda og menntamanna,
sem hafði samið leikritin i
sameiningu. I þessum hópi hafi
Wiiliam Shakespeare verið sem
kunnur leikari.
Helztu sönnunargögn áhang-
enda jarlsins af Oxford eru
tvær tilvitnanir I samtímabækur
sem staðfesta, að jarlinn af Ox-
ford hafi samið leikrit. í bók-
inni „Arte of English Poesie"
eftir George Puttenham er
talað um „hóp hirðskálda,
aðalsmanna og heiðursmanna,
sem hafa samið ágæt verk,
sem myndu fá góðar við-
tökur ef þau væru birt og þar
er fremstur í flokki hinn göfugi
heiðursmaður, jarlinn af Ox-
ford.“
Þessi setning sannar vissu-
lega, að jarlinn af Oxford og
hópur aðalsmanna umhverfis
hann séu ágæt skáld árið 1589,
það er fimm árum áður en
fyrsta leikrit Shakespeares var
prentað.
Hin tilvitnunin er níu árum
yngri og er í bókinni „Palladis
Tamia“ eftir bókmenntagagn-
rýnandann Francis Meres, sem
kom út I London árið 1598. í
henni segir Meres, að jarlinn
af Oxford hafi skrifað gaman-
leiki og þeir séu meðal beztu
gamanleikja. Ekki nefnir hann
heiti neins leikrita hans.
Þessi ummæli sýna, að jarl-
inn af Oxford hafi verið kunn-
ur leikritahöfundur. Hins vegar
sanna þau með engu móti að
hann hafi samið Shakespeare-
leikritin. Og það sem er enn
verra fyrir áhangendur Oxford-
kenningarinnar er að I þessari
sömu bók skrifar Francis Meres
fullur aðdáunar um Shakespeare
og leikrit hans. Hann segir að
Shakespeare beri af öðrum
enskum leikritahöfundum eins
og Plautus og Seneca báru af
leikritahöfundum Rómverja og
nefnir ýmis leikrit hans með
nafni svo sem Kaupmanninn I
Feneyjum, Titus Andronicus og
Rómeo og Júlía. Svo að bók
Meresar verður sízt til að
styrkja kenningar Oxfordist-
anna.
Jarlinn af Derby.
Enn þynnri verður ísinn hjá
þeim sem halda því fram, að
höfundur Shakespeare-leikrit-
anna hafi verið William Stan-
ley, jarl af Derby. Þær hug-
myndir byggjast helzt á skrif-
aðri athugasemd jesúíta eins,
er starfaði sem kaþólskur
njósnari I Bretlandi," Njósnari
þessi hét Fenner og hafa varð-
veitzt njósnaraplögg, sem
enska lögreglan náði frá honum
þegar liann var handtekinn. I
þessum skjölum stendur eftir-
farandi setning: „Our Earle of
Derby ist busye in penning
commodyes for the comoun
players“, sem þýðir: „Jarlinn
af Derby vinnur að því að
skrifa leikrit fyrir almennings-
leikhús".
Plagg þetta sýnir fyrst og
fremst að kaþólska kirkjan,
sem var að undirbúa sókn gegn
ensku siðbótinni taldi jarlinn
af Derby hugsanlegan banda-
mann. Auk þess sýnir það, að
hann hafi skrifað leikrit, en
heldur ekkert annað. Þar er
ekkert vikið að því, að leikrit
hans hafi verið gefin út undir
nafni Shakespeares.
Derby-istarnir hafa reynt að
leita að öðrum sönnunargögn-
um. Eitt þeirra er varðveitt
handrit af leikriti einu „Sir
Thomas More“ og sést af rit-
höndum, að það er verk sem
fleiri menn hafa unnið I félagi.
Nú halda Derby-istarnir því
fram, að ákveðinn partur af
þessu Ieikriti sé saminn og
skráður af Shakespeare. Síðan
hafa þeir rannsakað þennan leik
ritspart og komizt að þeirri
niðurstöðu að rithöndin sé rit-
hönd jarlsins af Derby. Þannig
telja þeir sig hafa slegið tvær
flugur I einu höggi, fundið
handritspart eftir Shakespeare
óg sannað um leið, að rithönd
Shakespeares sé I rauninni rit-
hönd jarlsins af Derby. Þannig
ætti I þeirra augum að vera
komin sönnunin fyrir þvf, hver
sé hinn eiginlegi höfundur
verka Shakespeares.
En því miður, þessar stoðir
eru ekki sérlega sterkar. í
fyrsta lagi hefur Derby-istun-
um ekki tekizt að sanna að
Shakespeare hafi átt nokkurn
þátt I þessu leikriti. f öðru
lagi hefur þeim ekki einu sinni
tekizt að sanna, áð rithöndin
á leikritskaflanum sé rithönd
jarlsins af Derby. Svo að lítið
stendur eftir af þeim staðhæf-
ingum.
Þriðja virki Derby-istanna er
Shakespeare-leikritið „Measure
of measure". Franskur vísinda-
maður, prófessor Lambin upp-
götvaði að árið 1582 gerðist I
Parls atburður sem líkist mjög
atburðarás leikritsins. Nú er
það einmitt sannað, að Derby
lávarður var einmitt staddur I
París þegar þessi atburður
gerðist og telja Derby-istarnir,
að hann hljóti að hafá skrifað
þetta leikrit I samræmi við
málið sem hann kynntist í
París.
Þetta virðist I fyrstu all sterk
röksemd. En því miður, fyrir-
mynd leikritsins er þrátt fyrir
það önnur. Hún er tekin úr
eldra ensku leikriti „Promos
and Cassandra" eftir George
W stone, sem aftur sækir
viðfangsefnið I enn eldra leik-
rit. Og leikrit Whetstones kom
út fjórum árum áður en til-
greindir atburðir I París gerð-
ust. Þannig hjaðna einnig þess-
ar röksemdir.
Jarlinn af Rutland.
Nú er komið að þeirri kenn-
ingu, að Roger Manners, jarl
af Rutland hafi samið Shake-
speare-Ieikritin. Sú kenning
byggist einkum á því, að Rut-
land lávarður þekkti mjög vel
til á Ítalíu og er því einn þeirra
sem Iíklegastur væri að hafa
haft þekkingu til að skrifa leik-
rit eins og „Kaupmanninn frá
Feneyjum", „Tveir menn frá
Verona“ og „Rómeo og Júlía“.
Ennfremur er vitað að hann
dvaldist sem sendiherra Jakobs
I. við dönsku hirðina, sem gerir
hann líklegan til að hafa átt
þátt I Hamlet og enn lenti
hann I miklu fárviðri á siglingu
til Azor-eyja og ætti þannig að
hafa fengið reynslu til að
skrifa „The Tempest“.
I sambandi við þetta er að
segja frá einni furðulegustu
uppgötvuninni, sem gerð hefur
verið I Shakespeare-rannsókn-
um. Célestin Demblon, sem var
prófessor I bókmenntum við há-
skólann I Brtissel tók til við að
rannsaka námsmannaskrár frá
miðöldum við háskólann á
Padua á Ítalíu. Þar komst hann
að því að um sama leyti og
Rutland lávarður var við nám
I Padua voru þar tveir danskir
stúdentar að nafni Rosencrantz
og Guildenstern. Nú vitá allir,
að fylgdarmenn Hamlets frá
Danmörku eru I leikritinu þeir
Rosenkranz og Giildenstern.
Það er því vægast sagt furðu
Iegt, að þessir tveir dönsku
menn skuli finnast I skrám suð-
ur I Padua, sem skólafélagar
Rutlands Iávarðar. Að vísu
sannar þetta ekkert, en það
vekur grunsemdir. Þessu svara
dýrkendur Shakespeares með
því að sennilega hafi Shake-
speare þekkt jarlinn af Rutland
og heyrt hjá honum sögur og
æskuminningar frá skólaárun-
um og hafi honum þá þótt þessi
tvö dönsku nöfn svo sérkenni-
leg og skemmtileg, að hann
hafi notað þau til að gefa
myndinni af hirðlífinu danskan
svip.
Auk þess er Rutland lávarð-
ur svo miklu yngri en Shake-
speare, að hann getur tæpast
hafa samið leikritin. Átján ára
hefði hann átt að vera búinn að
semja „Hinrik VI“, „Ríkarð
III“, „Titus Andronicus" og
tvltugur ætti hann að hafa
samið Rómeó og Júlíu og
Kaupmanninn af Feneyjum.
Hann lifði og svo skámmt, að
engu er líkara en hann hefði
átt að semja „Hinrik VIII“ eftir
andlát sitt.
Christopher Marlowe
Og þá er komið að síðustu
tilrauninni, sem gerð hefur ver-
ið til að ræna Shakespeare
heiðrinum af leikritum sínum.
Hana hefur gert bandarískur
blaðamaður að nafni Calvin
Hoffman, sem hefur síðan 1955
haldið uppi stöðugri herferð til
að telja fólki trú um, að höf-
undur Shakespeare-leikritanna
hafi verið dauður maður sem
þó ekki var dauður.
Það athyglisverðasta við
kenningar Hoffmans er að
hann nefnir til sem höfund
Shakespeare-leikritanna mann,
sem var mikið skáld og kæmist
að því leyti að andagiftinni
næst öllum þeim, sem orðaðir
hafa verið við leikrit Shake-
speares.
Christopher Marlowe var
vjssulega skáld og bráðgáfaður
maður. Hann hafði til að bera
þá menntun, sem ætla verður að
til hafi þurft. Hann var skóara-
sonur frá Canterbury, en fékk
háskólamenntun I Cambridge,
þar sem hann náði M.A. prófi.
Háskólastjórnin var hikandi,
hvort hún ætti að veita Mar-
lowe M.A. stig, vegna þess að
hann hafði þá dvalizt um skeið
I Reims I Frakklandi, en þar
var miðstöð kaþólskra flótta-
manna frá Bretlandi. En enska
hirðin kom Marlowe til að-
stoðar og upplýsti háskólann
um, að Marlowe hefði dvalizt
I Reims I þágu ríkisins, það er
sem njósnari nfeðal kaþólskra
flóttamanna.
Marlowe varð snemma kunn-
ur I London sem leikritahöfund
ur og urðu leikrit hans „Tam-
erland", „Dr. Faust“, og „Gyð-
ingurinn frá Malta“ mjög vin-
sæl.
Hann tók mjög þátt í félags
og samkvæmislífi I London,
var meðlimur I klúbb mennta-
manna, sem Sir Walther
Raleigh hafði forustu 1, fékk á
sig orð fyrir léttúð og trúleysi.
Árið 1593 var einn af með-
limum klúbbs þessa handtek-
inn og fannst hjá honum guð-
leysis-rit. Þá var refsingin fyr-
ir slíkt rit dauðadómur. Hinn
handtekni, sagði að höfundur
væri Marlowe. Stóð fyrir dyrum
málsókn gegn Marlowe, þegar
það gerðist, að hann fannst
myrtur með rýtingsstungu 1
gistihúsi 1 bænum Deptford.
Bandaríski blaðamaðurinn
Calvin Hoffman heldur þvl
fram, að morð þetta hafi al-
gerlega verið sett á svið. Það
hafi ekki verið Marlowe, sem
var myrtur, heldur óþekktur
sjómaður. Hann heldur þvl
fram, að Marlowe hafi síðan
farið I felur, flúið til Italíu og
byrjað þar nýtt líf. Með þessu
dó Christopher Marlowe, en
þá fæddist líka „leikritaskáldið
Shakespeare".
Hoffman byggir kenningar
sínar aðallega á því, að Mar-
lowe sé eini maðurinn sem
hægt sé að finna á þessum tím-
um, sem hafi haft til að bera
þá þekkingu og skáldlegu anda-
gift, sem til þurfti. Hann hefur
gengið lengst I því, og borið
fram sterkustu röksemdimar
fyrir því, að Shakespeare hafi
ekki getað ritað leikritin. Hann
geti ekki hafa flogið svo út úr
egginu, sem fullskapaður lista-
maður. En hugmyndin um Mar-
lowe I felum leysi öll vanda-
mál, hún geti gengið sem lyk-
illinn að öllum ósvöruðum
spurningum um Shakespeare
vandamálið.
Já, öllum spurningum, nema
þeim sem fjalla beint um dauða
Marlowes. Þvl að vegna morðs
hans. var skipuð rannsóknar-
nefnd og þar var meðal annars
gengið úr skugga um það og
vottorð rituð staðfest af fjölda
manns um að þetta væri Iík
hans. Var þeim e.t.v. öllum
mútað. Og erfitt reynist Hoff-
man að svara viðunandi spurn-
ingu hvers vegna naúðsynlegt
var að setja þetta morð á svið,
gat Marlowe ekki einfaldlega
flúið til Ítalíu án þess að leggja
á sig alla þá fyrirhöfn sem hlyti
að hafa fylgt morðverkinu.
Þannig stöndum við að mestu
I sömu sporum og áður. Við vit-
um jafnlítið um Shakespeare og
áður og engin rök sem nokkurs
eru virði geta talizt sanna þær
hugmyndir og grun, að annar
maður en Shakespeare hafi
samið þessi meistaraverk heims
bókmenntanna. Þvl heldur allur
heimurinn um þessar mundir
upp á fæðingardag Shake-
speares, en um leið er haldið
áfram að leita að einhverjum
nýjum þekkingarbrotum, jafn-
vel rafeindaheilar eru teknir I
notkun til að kanna rithátt leik-
ritanna og bera hann saman
við Vithátt annarra verka sam-
tíma Shakespeares.
1*
:
■

I

BLOM
og tækifærisgjafir.
Gjörið svo vel að reyna
viðskiptin. Sendum
heim.
Blóma og gjafavörubúðin
Sundlaugaveg 12, sími 22851.
Vér bjóðum yður
Ódýr plastskilti svo sem
HURÐARNAFNSPJÖLD,
HÚSNÚMER,
FIRMASKILTI,
MINNINGARPLÖTUR
o. m. fl.
Plasthúðum papplr—Spraut-
um flosfóðringu.
SKILTI & PLASTHÚÐUN S.F.
|H Hreinsum
gg Sækjum —
H sendum.
ic’ samdægurs
Efnalaugin Lindin
Skúlagötu 51,
sími 18825 I1
Hafnarstræti 18,
sími 18821
Hópferðo-
bílar
Höfum nýlega
10—17 farþega
Merzedes Bens-bíla
I styttri og lengri
ferðir.
HÓPFERÐIR S/F
Símar 12662-17229