Vísir - 17.09.1964, Blaðsíða 8

8
Útgefandi: Blaðaútgáfan VÍSIR
Ritstjóri: Gunnar G. Schram
ASstoðarritstjóri: Axel Thorsteinson
Fréttastjórar: Þorsteinn Ó. Thorarensen
Björgvin Guðmundsson
Ritstjórnarskrifstofur Laugavegi 178
Auglýsingar og afgreiðsla Ingólfsstræti 3
Áskriftargjald er 80 kr. á mánuði
1 lausasölu 5 kr. eint. — Sími 11660 (5 iínur)
Prentsmiðja Vísis. — Edda h.f.
TSSBHHHHnBHnBmBBnmnBHBBBIHBHHHBm
Moskvuförin
Heyrzt hefur að ráðamenn Sósíalistaflokksins og Al-
þýðubandalagsins hafi ekki allir verið ánægðir með að
bjóðviljinn birti Moskvu-yfirlýsinguna frægu á dögun-
um. Þótti þeim, sem vilja hreinsa kommúnistanafnið
flokknum, hún heldur óheppileg. En hér var víst
■kki gott við gerðar. Sendinefndin, sem fór til Moskvu
nun hafa lofað því, að yfirlýsingin yrði birt, eða öllu
íeldur fengið um það skipun. Moskvudeild flokksins
/ar að sjálfsögðu himinlifandi með þetta, og eins og
"lestir vita ræður hún öllu hjá Þjóðviljanum.
En biitingin dregur óneitanlega þann dilk á eftir
;ér, að hér eftir verður erfitt fyrir Þjóðviljann að halda
,)ví fram, að Sósialistaflokkurinn sé ekki í neinum
engslum við kommúnistaflokkinn rússneska. Það
irðist nokkuð auðsætt, að tengslin séu töluverð, og
.línan frá Moskvu sé annað og meira en tilbúningur
mdstæðinga kommúnista, eins og Þjóðviljinn hefur
tundum sagt.
Þjóðviljinn reynir að breiða yfir hið raunverulega
'rindi þeirra félaga austur, með því að leggja aðal-
íherzlu á, að þeir hafi rætt við rússneska ráðamenn
im aukin verzlunarviðskipti. Ekki fóru þeir samt aust-
ir til þess, enda ekki vitað að þeim hafi verið falið
aö undirbúa þar neina verzlunarsamninga. Þessi- skrif
>jóðviljans koma heldur ekki vel heim við þáð sem
-tóð í Pravda- því'að þar sagði að það hefði aðeins
erið minnzt á aukna verzlun og efnahagsleg tengsl
nilli íslands og Sovétríkjanna.
tslenzk stjórnarvöld eru að sjálfsögðu ekkert mót-
fallin viðskiptum við Sovétríkin fremur en önnur lönd,
ef þau eru hagkvæm. Það er hreinn uppspuni sem oft
nefur verið haldið fram í Þjóðviljanum, að núverandi
ríkisstjóm og fyrri stjórnir lýðræðisflokkanna hafi
Iielzt ekki viljað skipta við Rússa. En þær hafa hins-
vegar ekki viljað fallast á það sjónarmið kommúnista,
að leggja svo mikla áherzlu á þau viðskipti, að við
glötuðum mörkuðum okkar á Vesturlöndum. Við vilj-
um skipti við Rússa, að svo miklu leyti, sem þau eru
okkur hagkvæm og án allra pólitískra skuldbindinga.
Krúsév hótar K'mverjum
J^rá því hefur verið skýrt í fréttum, að Nikita Krúsjeff
hafi lýst því yfir á fundi með japanskri þingmanna-
nefnd, að Sovétríkin ráði nú yfir gereyðingarvopnum
sem hægt sé að útrýma með öllu lífi á jörðunni. Hann
kvaðst þó ekki hafa löngun til að beita þessum vopn-
um, en bætti við að „sá sem býr meðal úlfa, verður
að koma fram sem úlfur:‘!
í þetta sinn mun Krúsjeff einkum hafa verið að
minna vini sína í Kína á að hegða sér skikkanlega.
en eins og kunnugt er gera Kínverjar nú kröfu um
1.500.000 ferkílómetra landsvæði, sem tilheyrir Sovét-
ríkjunum. Eftir andanum í orðum Krúsjeffs er víst
betra fyrir þá að hafa sig hæga.
V í S í R . Fimmtudagur 17. september 196'».
AR LANDAFRÆÐI
|^yrir um það bil 400 árum
dvaldist sænskur landflótta-
maður suður á ftalíu. Hann hét
Olaus Magnus og hafði áður
gegnt hinum mestu virðingar-
stöðum heima í Svíþjóð. Bróðir
hans, Johannes Magnus, var sfð-
asti kaþólski erkibiskup f Upp-
sölum og sjálfur gegndi Olaus
trúnaðarstarfi hjá Gustavi Vasa
konungi.
■ En síðan snerist konungur
móti kaþólskri trú, hrakti erki-
biskupinn úr landj og fylgdi
Olaus þá bróður sínum í útlegð-
ina. Þegar Jóhannes erkibiskup
dó skömmu síðar, skipaði páfi
Olaus Magnus erkibiskup af
Uppsölum í hans stað, en kom
að litlu haldi. Olaus komst
aldrei heim til biskupsstóls sfns,
?nda nýr siður upp tekinn þar.
Dvaldist hann síðan til æviloka
á ftalíu.
Olaus Magnus var fjölmennt-
aður maður og í Ítalíudvöl sinni
umgekkst hann mjög mennta-
stéttirnar. Hann ferðaðist á milli
höfuð menntasetranna í Róm,
Flórenz og Feneyjum og vann
mikil afrek sjálfur f fræðistörf-
um.
T andakort Olaus Magnus tapað
ist svo eða gleymdist inni á
söfnum Evrópu og það var ekki
fyrr en um 1860, sem þýzkur
fræðimaður fann það á gömlu
bókasafni í MUnchen. Enn liðu
áratugir, þangað til nú fyrir
einu ári, að annað eintak fannst
afl landabréfi Olaus Magnus.
Tókst háskólabókhlöðunni í Upp
sölum að festa kaup á því fyrir
stórfé. §
Fyrir nokkru voru landaupp-
drættir Olaus Magnus gefnir út
af Bokgillet, en það er kunn
fræðibókaútgáfa í Uppsölum. Er
þessi útgáfa vönduð og aðgengi-
leg. Hún gefur okkur mynd af
hugmyndum manna um Norður-
Iönd á þeim tíma. Frumútgáfan
er í nfu stórum kortablöðum,
sem ætlunin var að skyldu lögð
saman, og nær kortið yfir allt
svæðið frá Grænlandi austur
fyrir Hvítahaf og norðan úr ts-
hafi suður f Þýzkaland.
.Ákaflega er vandað til teikn-
ingar kortsins, og er á því ara-
grúi ýmiss konar mynda, sem
eiga að sýna landslag, gróður-
far, dýralíf, borgir, þjóðlíf og
ýmiss konar hindurvitni. Má f-
mynda sér hve geysimikið verk
samning þess hefur verið, þar
sem það tekur ekki einungis til
Norðurlanda, heldur hefur höf-
undur tekið s,r og fyrir hendur
að halda sömu gæðum á löndum
it ti! kantanna, svo sem Bjarma
lands. Lapplands, Kiriálalands.
Moskvíu, Hvíta-Rússlands, Líf-
lands, Lituaníu, Póllands, Prúss-
lands, Pommern, Frfslands og
síðan til Bretlandseyja.
að sem við hér á landi höf-
um mestan áhuga á, er að
sjálfsögðu sá hluti, sem snertir
ísland, en heita má að einn hluti
landabréfsins fjalli einungis um
ísland og lffið í sjónum fyrir
sunnan land.
Uppdráttur Olaus Magnus af
íslandi birtist hér á síðunni. —
Landið er að vísu ekki búið að
taka sína réttu lögun, en þegar
við lítum á þessa mynd sjáum
við þá þekkingu, sem fólk úti
í Evrópu hafði á landi okkar á
miðöldunum.
Höfundurinn skrifar allmiklar
skýringar með uppdrætti sfnum
og skal hér getið þeirra helztu.
Hann segir, að Island sé þrisvar
sinnum stærra en Sikiley og læt-
ur það nærri.
Fyrst merkir hann með bók-
stafnum A, þau þrjú háu fjöll,
sem hann segir að ísland sé
frægast af. Snjó merkir hann á
toppi þeirra, en eld undir þeim.
Fyrsta fjallið heitir Hecla, sem
er hamslaust í logatungum og
reyk og niðri í djúpi þess kvelj-
ist sálirnar samkvæmt dómi
guðs. Annað fjallið heitir Kross-
fjall og þriðja fjallið heitir Helga
fell og liggur hjá frægu klaustri.
Allt f kringum það liggja stein-
töflurnar CSaxa), en á bær eru
Tjá voru geysilegar framfarir
í landafræði heimsins. Am-
eríka var nýlega fundin ,og i
það jókst áhuginn á, þessgri
fræðigrein stórkostlega. Olaus
Magnus skrifaði mikið rit um
landafræði Norðurlanda, sem
varð sfðar undirstöðurit í land-
lýsingum þessa hluta álfunnar í
nærri tvær aldir.
Hann vann og annað afrek,
hann verður með réttu kallaður
höfundur norrænnar landabréfa-
gerðar. Hann tók sér fyrir hend-
ur að gera eitt heildaVkort yfir
öll Norðurlöndin. Fram að þeim
tíma höfðu landabréf yfir þetta
svæði verið ákaflega fábrotin.
Nokkuð var þó til yfir sum svæð
in eins og Danmörku og Svf-
þjóð, en fram að þessum tíma
var Island ýmist ekki merkt inn
á landabréf, eða þá sem lög-
unarlaus hlutur úti f hafi.
Fjarri fór því að lögun Is-
iands væri rétt á landabréfi OI-
aus Magnus, þvi að ekki gat
hann byggt uppdráttinn á nein-
um mælingum. Staðsetningu á
örnefnum var og ábótavant og
inn í uppdráttinn blandað ýms-
um hindurvitnum, sem voru
venjuleg í fræðigreinum þeirra
tíma. En sfðari tíma landabréfa-
menn höfðu þó á engu örugg-
ara að byggja og það er ekki
fyrr en alllöngu siðar, sem Is-
land fer að fá á sig á erlendum
landabréfum haus Vestfjarða og
tær Snæfellsness og Reykjanes-
skaga.
Verður einnig að taka það
fram, að heimildasöfnun, rann-
sóknir og hugleiðingar Olaus
Magnus varðandi landafræði
Norðurlanda varð upphafið að
þeirri mennta. tefnu á Norður
löndum. sem leiddi siðar til á
hupa á íslenzku fc-iv öpunum
Englendingar kasta
við eyju, sem reynist vera stórhveli.
LÝST FYRSTA UPPDRÆTTI IS-
LANDS EFTIR OLAUS MAGNUS