Vísir - 20.11.1964, Blaðsíða 9

;,VÍSIR . Föstudagur 20. nóvember 1964
reinin
☆
Cérlega mikils óróleika gætir
um þessar mundir innan
samstarfs vestrænna þjóða. Það
er nú komið svo, að það er eins
og erigir geti setið þar á sátts
höfði lengur. í stað þess að
koma saman sem vinir og banda
menn og Vinna að sameiginleg-
um málum í eindrægni og sátt-
fýsi er það nú algengara að
hótanir, úrslitakostir og óbil-
gjarnar kröfur séu sendar á
milli.
Upphaf þessa róstutímabils
má rekja aftur til þess harka-
lega viðburðar, þegar de Gaulle
Frakklandsforseti skellti inn-
göngudyrum Efnahagsbandalags
ins á Breta í BrUssel og yfir-
leitt hefur harkaleg og einstreng
ingsleg afstaða Frakka í ýms-
um stórmálum verkað sem olía
á þennan ósamlyndiseld.
En Frakkar eru þó ekki einir
um það að vera harðir og kaldir
í samskiptum við vinaþjóðir sín-
ar. Það sýndu hin skyndilegu
viðbrögð Breta, þegar þeir tóku
s'ig til og skelltu á f einu vet-
hægt var. Það er því ekki óeðli-
legt að upp'i sé orðrómur um
að Fríverzlunarbandalagið sé
þar með dautt. Kannski skrimt-
ir það þó af ef brezka stjómin
heitir þvf að 15% tollurinn skuli
aðeins standa takmarkaðan
tíma.
☆
XTinn sami uggur og óróleiki
A rfk'ir innan sjálfra varnar-
samtakanna, Atlantshafsbanda-
lagsins. Lægðin hefur lengi ver-
ið að færast þar nær, e. t. v.
með storm f eftirdragi. Hún hef-
ur beðið eins og suðvestur f
hafi meðan verið var að ljúka
af kosn'ingum f Bretlandi og
Bandarfkjunum.
En að þeim loknum er líkt og
stormurinn sé að Iæðast að.
Bandarfkjastjórn setur fram
harðar kröfur um það. að tek-
in veiði ákvörðun um stofnun
atómvopnaflota Atlantshafs-
bandalagsins. Mokkru síðar
koma harðvítug viðbrögð de
Gaulles, sem manni skilst að
beini geira sfnum að sjálfum
þeim samtökum, sem talin hafa
verið fjöregg vestrænna þjóða,
að hann hóti því að ganga úr
fái þarna nokkra hlutdeild í
meðferð kjarnorkuvopna, en
ráði þó engu um beitingu sjálfra
þessara voveiflegu vopna. De
Gaulle vill ekkert hafa með slíkt
skipulag að gera, hann telur sem
fyrr, að Evrópa eða réttara sagt
Frakkland e'igi sjálft að ráða
til fulls Örlögum sínum og land-
varnastefnu og standa fullkom-
lega jafnfætis Bandarfkjunum. t
sjálfu sér er þessi kjamorku-
vopnafloti ekki talinn hafa
mikla hernaðarlega þýðingu.
Eini raunveruleg'i tilgangurinn
með honum virðist vera stjórn-
málalegur, að með honum vilji
Bandarfkjamenn fá það staðfest,
að ðtlantshafssamstarfið skuli
halda áfram óbreytt. Enda koma
svo hinir nýju valdhafar f Bret-v,
Iandi, Wilson og hans félagar
og virðast heldur mótfallnir hon
um, ekki vegna þess að þeir séu
á bandi de Gaulles, heldur vegna
þess, að þeir sjá ekki að flotinn
hafi néina hernaðarþýðingu, að-
eins óþarfa kostnaður við hann.
☆
TVI'anni er það auðvitað sárt,
þegar þessar deilur allar
valda því, að Atlantshafsbanda-
gildi Bandarfkjanna og hún hlýt
ur að setja fram kröfur um að
standa jafnfætis þe'im. Það væri
eitthvað óeðlilegt ef hún gerði
það ekki, sérstaklega ef einstak.
ir hlutir hennar sameinuðust.
Þar hefur de Gaulle þrýst á,
en það er sama þó hann félli
frá, þetta vandamál kemur upp
aftur og það verður aldréi neinn
friður innan samtakanna fyrr en
þetta er viðurkennt.
Því miður hafa Bandaríkja-
menn ekki brugðizt vel við
ÓCININS Á VCSTURl ÖNDUM
fangi 15% innflutningstolli á
iðnaðarvörur, án þess að ráð-
færa sig einu orði við þjóðir
þær, sem þe'ir höfðu fengið til
að vinna með sér í vináttusam-
legu Fríverzlunarbandalagi, þar
sem mörgum árum með ráðstefn
um og fundahöldum hafði verið
eytt f það, að lækka tolla þátt-
tökuríkjanna um aðeins brot af
þeirri tollupphæð, sem Bretar
voru nú ekki nema augnablik að
setja á.
Atlant^hafsbandalaginu, ef Önn-
ur þátttökurfkin samþykki hug-
myndir Bandaríkjanna um kjarn
orkuflota. Er jafnvel á kre'iki
orðrómur um að hann hyggist
þá leita einhvers konar banda-
lags við Rússa. hvort sem sá
orðrómur er réttur eða ekki.
☆
☆
A uðvitað má eins réttlæta
þessar aðgerðir Breta með
ýmsi-.i hætti, alveg eins og rétt
læta mátti aðgerðir de Gaulle í
Briissel á sfnum tíma.
Samt finnst mér að það verði
ekki réttlætt, hversu harkalega
komið var fram í báðum þess-
um tilfellum. Það er ekki nóg
með það, að éinhver málamiðl-
un hefði verið hugsanleg f öll-
um slíkum deilumálum, heldur
er gengið fram af ótrúlegu til-
litsleysi. Nú, stjórnmál og efna-
hagsmál eru nú engin tilfinn-
ingamál, kynnu menn að segja,
og þó, hugsið ykkur t. d. hvað
það er búið að leggja mikla
fyrirhöfn f að koma skipulagi
Fríverzlunarsvæðisins á fót. Það
virtust ekki sérlega Iffvænleg
samtök og eru það kannski ekki
enn, þó ekkert ruddastrik hefði
komið. Þó hafði Bretum tekizt
að safna f þau nokkrum smá-
þjóðum, sem óttuðust afleiðing-
ar þess að hafna fyrir utan
Efnahagsbandalag Evrópu. Þetta
tókst með fögrum fyrirheitum
um að v'irða réttindi smáþjóð-
anna, — en svo f einu vetfangi,
var það stóra þjóðin í bandalag-
inu, er mest hafði beitt sér fyrir
þvf, sem brást og gerði banda-
mönnum sínum það versta sem
Jþessi sameiginlegi kjamorku-
vopnafloti, sem nú er mest
deilt um, er ákaflega táknrænt
dæmi um deilumar f Alants-
hafsbandalaginu. Bandaríkja-
menn byggja hann upp á ó-
breyttu skipulagi Atlantshafs-
bandalagsins, að Evrópuþjóðir
wiiftá oíjSíínss* ilr : so SagnacJ
lagið verður hájf óvirkt Qg
er ekki nema eðlilegt, að maður
hafi tilhne'igingu til að skella
skuldinni af þessum erjum öll-
um á de Gaulle, það væri miklu
þægilegra að vera ekki að fitja
upp á þessum iirindum, reyna
að halda skipulaginu óbreyttu
í horfinu. En þá er bara hitt,
að í slíkum pólitfskum samtök-
um milli þjóða er ekki hægt að
vænta kyrrstöðu um langt tíma-
bil. Og nú er það sérstaklega
áberand'i, að Evrópuríki hafa ris
ið upp miklu öflugri en þau
voru, þegar samtökin voru stofn
uð. Fyrir þessu þýðir ekki að
loka augunum, að Evrópa er að
verða og hlýtur að verða jafn-
Patrick Gordon Walker utanríkisráðherra Breta fór til Bonn og
ræddi við Erhard forsætisráðherra Þjóðverja. Afleiðing þess fundar
var, að áætlunum um stofnun atómvopnaflota var enn frestaS.
g o&ian %o ,uií»y jizknt.
jj|ssu VanfkmiÍEÍ^t'Kafá mjög
sterká tilhne’igingu til að reyna
að viðhalda sinni sérstöðu og
þá stundum unnið leynt og ljóst
jafnvel gegn sameiningarvið-
leitni Evrópuþjóðanna. Þannig
komust Bretar á sfnum tfma í
kreppu milli Frakka og Banda-
ríkjamanna og þegar þeir tóku
afstöðu með Bandarfkjamönn-
um, þá var það fyrst sem Frakk
ar gripu til þess óyndisúrræðis
að útiloka þá frá Efnahags-
bandalaginu. Alveg með sama
hætti eru Þjóðverjar nú komnir
f kreppu í þessum deilum.
jyjeðan Adenauer var við völd
í Þýzkalandi viðurkenndi
hann einlæglega forustuhlut-
verk Frakka í Evrópu, svo
breytti um þegar Erhard tók við
völdunum, en þá komst hann f
kreppu, þegar Bandaríkjamenn
fóru að hvetja til stofnunar
kjarnorkuvopnaflota. Er það nú
Ijóst, að Erhard og utanrfkis-
ráðherra hans Schröder voru
komnir á band Bandarfkja-
manna f þvf efni og vildu þeir
ganga til verks. En þeir hafa
mætt mjög harðri mótspyrnu
innan sfns éigin flokks, brutust
þær erjur út opinberlega í síð-
ustu viku, svo að talinn er mik-
ill hnekkir fyrir stjórnarflokk-
inn Kristilega Iýðræðissinna.
Viðbrögð Frakka hafa líka verið
ákaflega hörð og blandast sam-
starfið f Efnahagsmálunum inn
í þetta, þannig, að Frakkar hafa
nú sett Þjóðverjum úrslitakosti
um að komast verði að sam-
komulagi um verðið á landbún-
aðarafurðum í Efnahagsbanda-
laginu fyrir 15. desember. Ella
virðast þeir hóta þvf að leysa
það bandalag upp.
Camkomulagið milli þýzku og
frönsku stjórnarinnar var
standa svo f jámum að bæði
Efnahagsbandalagið og Atlants-
hafsbandalagið eru orðin óVirk,
enda snertir bæði hvort annað.
Ég er hræddur um, að Banda-
ríkjamenn eigi hér hlut að máli,
þannig að þeir hafa stuðlað að
þvf að sundra samstarfi Þjóð-
verja og Frakka f þeim tilgangi
að reyna að halda óbreyttri að-
stöðu í Atlantshafsbandalaginu.
☆
TVú á mánudaginn hófst í Par-
” ís ráðstefna þingmannasam-
bands NATO, þar sem fulltrúar
allra 15 þátttökuríkjanna eru
saman komnir. Setur óvissan og
óeiningin svip á þennan fund.
Við setningu fundarins flutti
Manlio Brosio framkvæmda-
stjóri NATO ávarp, þar sem
hann kvartaði yfir þeirri stöð-
ugu gagnrýni, sem fram kæmi
á samtökunum, fór hann all-
hörðum orðum um þetta og bað
þá, sem gagnrýndu heldur að
setja fram raunhæfar tillögur
um lausn vandamálanna, Skildu
menn orð hans sem ádeilu á
framkomu Frakka gagnvart
NATO.
En jafnframt hefur þó verið
talið, að þessi ræða hans marki
tfmamót fyrir samtökin. Það er
kominn tími til að ræða vanda-
málin í samstarfi vestrænna
þjóða f fullri einlægni og reyna
að rekja burtu örðurnar. Og þá
segir mér svo hugur um, að af-
farasælast væri ef hægt væri að
byggja hina pólitfsku endurskip
un á því samstarfi, sem hafði
tekizt í Efnahagsbandalag'i Ev-
rópu. Ég get vart séð hvernig
á að komast framhjá því með
öðru móti, ella heldur Evrópa
áfram að vera sundruð og veik
og það getur orðið dýrt spaug
í framtíðinni.
Manlio Brosio framkvæmdastjóri NATO heldur ræðu við setningu
funds þingmannasambands NATO. Næst honum situr Murville
utanrfkisráðherra Frakka.
orðið svo slæmt, að þær rædd-
ust varla við um ýmis same'ig-
inleg viðfangsefni og tók Aden-
auer sig þá til og skrapp til
Parísar til Viðræðna við vin
sinn de Gaulle, tók að sér eins
konar sáttahlutverk. Það er
kannski of mælt að Frakkar
muni, þó upp úr slitni, leysa
upp Efnahagsbandalagið, en það
er hætt við að andstæðumar
verð'i svó miklar, að það leiði
þá smám saman til þess. Er
vissulega illt f efni, þegar málin
o