Vísir - 02.12.1964, Blaðsíða 9

Vísir - 02.12.1964, Blaðsíða 9
V í S I R . Miðvikudagur 2. desember 1964. 9 tíérna hinu megin við 'Flóann, uppi á Skaga hefur verið að vaxa og dafna dálítill kaup- staður Það er auðvelt fyr>r okkur að skreppa þangað með Akraborginni, tæprar klukku- stundar sigling, lengra er það nú ekki upp á Akranes og gæti fólk úr höfuðborginni gert meira af því en gert er, að skreppa þangað t. d. góðviðris- dag að vorinu, því að staðurinn er nú orðinn reglulega snyrti- legt og hreinlegt pláss með steinsteypt stræti og fögur torg. Þar gefur að líta bæði tákn h’innar erlendu stóriðju í mynd risavaxinnar sementsverksmiðjn og ímynd þess atvinnuvegar sem lengstum hefur verið lffs björg þjóðarinnar. Aðal fiskið’u fyrirtækin eru þarna í röð neðst á skaganum, upp af Aðalbryggj- unni, fyrst Heimaskagi sem Þórður Ásmundsson lagði grunninn að, síðan fyrirtæki Haralds Böðvarssonar og loks Fiskver Eilerts Ásmundssonar. Allt eru þetta fryst’ihús með tækni nútímans í verkun aflans, en í kringum þau eru þyrpingar húsa og skúra til annars konar og eldri verkunaraðferða og geymslu aflans, birgðaskemmim og fleira. Þetta er athafnasvæði Akraness í dag og það er um leið sögusvið frá uppbyggingj drengur, hvernig allur hugurinn dvaldist við sjóinn, 'hvemig vöðvarnir stæltust og hugur og þor með, og hvernig hann fékk hugmyndir að upphafi stórra hluta sem gera skyldi eins og einhver ókunn rðdd hvísiaði þvj að honum. Hvort það voru einhver duiarcfi sera hvísluðu þvf, eða hans eigin manndómur og gæfa, það verður að láta liggja mili; hiuta. lín skuli verða eins og fiskur á þurru landi í þessum vafning- um. Þannig verður maður fyrst að brjótast f gegnu.m e.inar 150 blaðsíður, sem eru ail mærðar- fullar og langdregnar, að vísu smákaflar í beim eins og Ijðsa- glimt sem lyfta huganum og má þar nefna frásögnina af á hverju orði, hverju hugtaki og ég býst ekki við að þetta sé aðeins hjá mér hrifning nýles- inna lína. Þetta á eftir að lifa lengur í manni. TTpphaf útgerðar litla út- gerðarmannsins á ferming- araldri var að hann átti hryssu. ☆ A ð þessu sinni fylgjumst við ekki með Haraldi nema til 25 ára aldurs, en hann er þega- byrjaður stórframkvæmdir, út- gerð hans orðin mikil á þeirra tfma mælikvarða. Við munum fá að heyar sögu af m’iklu meiri stórvrakjum f öðru bindinu. En frásögnin í þessu fyrra bindi er e.t.v. sérlega hrífandi fyrir það, að hér er sagan af unga mann- inum, sem er að brjótast fram, í fyrstu með tvær hendur tóm- ar. Það er alltaf heillandi að heyra þá sögu og Haraldur Böðvarsson er sérstaklega góð- ur fulltrúi þeirra mörgu ungu manna, sem til eru á hverjum tíma, sem stefna óstöðvandi upp á við af því þeir búa yfir ó- beizlanlegri orku og sjálfs- bjargar viðleitni. Slík saga verður oft sögð í nokkrum grobbstfl, það fylgir ef til vii1. athafnamönnunum, það er nauð synlegur þáttur í skapgerð þeirra til þess að geta starfað Haraldur Böðvarsson útgerðar- maður. fengið lánað hjá þeim eik og vélar í þrjá vélbáta. Og með framkomu sinni hefur honum tekizt að vekja traust þessara fyrirtækja og fær allt sem til þarf lánað hjá þeim. Enda reyndist óhætt að treysta hon- um, öll uppvaxtarár sín hefur hann þroskað sig í þessu trausti. ^tal margar aðrar sögur cf víðburðum og verkum fylla þessa bók, margt er stórvel sagt og skemmtilegt. Haraldur Böðv- arsson hefur gaman af að tala, hann er söguþulur og Hagalín lætur sitt ekki eftir liggja og kann til yerka, enda getur hann talið nærri 50 fyrri bækur aft- an á titilblaði. En auk skemmt- unarinnar er þarna margt stór- fróðlegt. Hér er komið inn á byggingarsögu Sandgerðis, hún hófst með hinni dönsku útgerð Lauritsens upp úr konungskom- unni 1907, en það fór allt í handaskolum, þangað til Akui nesingarnir Haraldur, Loftur Loftsson og Þórður Ásmundsson komu á vetfvang og reistu þar nýlendu Akurnesinga. Þá hófst keppni þeirra á milli innbyrðis og kapp á öllum sviðum. Þá var fiskurinn mestur í Miðnes- sjó eins og oft síðan. Sögu Sand gerðis hefur að vísu mátt lesa víðar og ýtarlegar en á þessum stað, en það skemmtilegasta við frásögnina hér er hvað hin mannlega hlið er dregin skýrt fram éins og þáttur Olivers F ermingardrengu rinn seldi stóðið i ... ' »• tiB-Kb KrriBB OB .rmi . . .. o., sitt og gerðist útgerðarmaður kaupstaðarins. Hér standa jafn- vel ennþá hús frá tíð Thor Jensen, en á Akranesi átti hann sín fyrstu athafnaár, þar vegn- aði honum vel unz danskir lán- ardrottnar sóttu ærið hart að honum á erfiðum tímum og hröktu hann upp. Og hér hefur fyrst og fremst vérið starfssvið Haralds Böðv- arssónar, þess mikla fram- kvæmdamanns. með atorku, að þeir viti að þeir eru sjálfir til. Svo er éinnig með sögu Haralds Böðvarssonar, al't frá því f barnæsku er hann drjúgur með sig og hefur að jafnaði hinn betri hlut. Það eiga ekki allir með það, hjá sumum verður slíkur tónn að hlægilegri sjálfhælni, en hjá stórmennun- um tala verkin og réttlæta slíkt viðhorf. ☆ ☆ Giðustu árin hefur kunnur rithöfundur Guðmundu'' Hagalín sést gera sér tíðföru-t með Akraborginni upp á Skaga og má vera að sumir farþeg- arnir hafi verið að velta því fyrir sér, hvað hann var með á prjónunum. Það er nú komið í Ijós, að hann hefur ekki ráðizt á garðinn þar sem hann var lægstur, verið að skrifa ævi- sögu Haralds Böðvarssonar og er fyrra bindi hennar nú komið út. Þetta er að mínu áliti mjög merkileg bók. Hún felur í sér stærstu drættina í uppbygg- ingarsögu heils byggðarlags. Að vísu verðum við alltaf að hafa það í huga, að fleiri komu þa- við sögu, aðrir framkvæmda- menn, sem vildu ekki eiga minn'i hlut að málum. En samt er það ómetanlegt að fá' hér að heyra af eigin vörum hins mikla framkvæmdamanns, hverni? upphaf alls þess var sem ger skyldi. Hvernig hann sjálfur ó- upp sem óvenjulega bráðþroska TVTig langar til að segja nokk uð nánar frá efni þessarar bókar, en rúmið .er of takmark- að í stuttri grein til að gera því viðhlftandi skil. Höfundurinn Hagalín hefur gripið til þess ráðs að fjölyrða mjög un byggðina á Akranesi frá upp- hafi og um miðaldatimann. Þá seilist hann langt til að rekja ætt og uppruna söguhetjunnar og síðan semur hann svolitla skáldsögu um bemskuárin Þessi kafli virðist mér mis- heppnaður. Það er undarlegt að svo virðist sem jafn fær og fullkominn rithöfundur og Haga tveimur ,,drukknunum“ Haralds á unga aldri. Þar er og góð saga af því, þegar ný seglskúúa Böðvars föður sögupersónunna'- er að reka upp. Þá gengur Har- aidur litli fram og biður upphátt og innilega bæn til guðs um ?ð láta skipið ekki farast.. Eftir að skútan bjargast, fær hún að bera nafn Haraldar og hér er þá kominn sá fræg'i kútter Haraldur, sem kátir karlar fóru til fiskiveiða á. En höfundurinn nær ekki heldur almenn'ilega tökunum á þessari frásögn. En svo skiptir um og það er jregar haldið er út á sjóinn Þar unir Haraldur sér, þrátt fyrir sjóve'iki og þar á Hagalín heima. Hvert atvikið rekur ann- að, fyrsta veiðiferðin, þega>- Haraldur er að deyja úr sjó- veiki, en harkar af sér með miklum karlmennskubrag, lúðu- veiðin fræga og söluferðin til Reykjavíkur f Nordalshfshús Þessi kaflar og marg’ir fleiri eru skrifaðir af stílsnilld, þeir bera með sér, hve báðir þeir menn sem hér koma saman, sögu hetja og skrásetjari, hafa vald sem eignaðist nokkur folöld Svo tekur hann sig t'il og til- kynnir foreldrum sínum allt í einu, að hann sé búinn að selja stóðið sitt. Almenn undrun og leiðindi. En hann er búinn að gera meira þessi piltur. Fyrir stóðpeningana segist hann þeg- ar samdægurs vera bú’inn ið kaupa bát, fá félaga og formann til útgerðarinnar. Þetta er að- eins fyrsta sýnishornið af því, hvernig Haraldur Böðvarsson er gerður og síðasta sýnishorn- ið í þessari bók er nokkuð sama eðlis, en bara orðið stærra í sniðum. Þá er hann orðinn 24 ára. Þá tekur hann sig allt einu til og segist ætla f skemmíi ferð til útlanda. Hann ferðast í fjóra mánuði um Skotland, England, Þýzkaland, Danmörku og Noreg og fær víðsýni 02 kynni af stórborgum og fjar- lægum löndum. Hann hefur eng um sagt það fyrr en hann kemur heim, að tilgangurinn var annar en skemmtun'in. Hann hefur komið við hjá timburverzlun og vélaverk- smiðju í Kaupmannahöfn og nui gamla, en sá karl líkist helzt fordæðislegum galdrakarli. Oe hér er að finna þá beztu frásögn sem ég hef lesið af mestu nið- urlægingu íslenzkrar sjómanna- stéttar, þegar hún gafst upp á að leggja lóðir sfnar, en sigldi á vit brezkra togara út'i í fló- anum og tók við bolfiskaflan- um, sem Bretarnir annars sturt- uðu út, sem ölmusugjöf eða fyr ir eina flösku af brennivíni. Þetta voru ömurlegir útvegs hættir og mest af öllu eitruðu þeir atvinnulífið á Akranes'i. En frásögn Haralds sýnir, að það voru líka til mannlegar hliðar á því máli. tTér er ekki rúm til að rekja fleiri atriði úr þessari skemmtilegu baráttusögu ungs manns. Aðeins skal þakkað að lokum fyrir skemmtilega frá- sögn af kvonbænum athafna- garpsins. Þær urðu honum erf- iðara viðfangsefni heldur en að bregða sér í það að hefja stó*-- útgerð, kostuðu margra mánaða heilabrot or hugleiðingar um það, hvaða aðferðum skyldi beita til að vinna þá einu kor.u, sem átti heima í lifi hans Sú frásögn sý ' ITaraldur -r reiðubúinn að segja í þessari bók alla sögu sína af einlægm Kannski er það helzt það, se n gerir hana svo mikils virði. Bókin er gefin út af Skugg sjá, útgáfu Olivers Steins. S<5 er einn iöstur á henni, að held ur mikið er af prentvillum í henni. Þorsteinn Thorarensen.

x

Vísir

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Vísir
https://timarit.is/publication/54

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.