Vísir - 04.01.1965, Blaðsíða 3

VÍSIR . Mánudagur 4 janúar í!)i"
3
HVAÐA RÁÐ ERU
HÖFUÐ VERK?
# ('"*■ f-v‘
ar mjög • mismunandi og éin-
staklingsbundið hvar þessi tak-
mörk liggja. Én yfirleitt fylgir
höfuðverknum getuleysi eða
andúð á að takast á við þá erf-
iðleika sem mæta mönnum í líf-
inu.
— JJvað er höfuðverkur?
— Höfuðverkur er ekki sjúk-
dómur f sjálfu sér, heldur af-
leiðing og einkenni sjúkdóms.
Hann getur verið einkenni trufl-
ana í heilabúinu eða i öðrum
hlutum líkamans, eða í persónu-
leika mannsins. Hann getur
einnig verið afleiðing umhverf-
isins eða sambland af þessu öllu
Oftast er höfuðverkur þýðingar-
lítill, en stur|dum getur hann
verið merki byrjunar á alvar-
legri truflun eða sjúkdómi.
— Ef maður fær höfuðverk.
Er þá rétt að leita læknis?
— Ég held við ættum hér
strax að skilja á milli krónisks
eða viðvarandi nöfuðverkjar,
það er að segja höfuðverkjar,
sem kemur stöðugt aftur og aft-
ur með stuttu millibili og hins
vegar höfuðverkjar, sem kemur
fyrir kannski einu sinni. Það er
ekki nauðsynlegt fyrir mann að
fara til læknis, þó að hann fái
þannig uppáfallandi höfuðverk.
Hinir, sem hafa krónískan höfuð
verk þurfa nauðsynlega að fara
til læknis.
— Hvað orsakar venjulega
krónískan höfuðverk?
— Samkvæmt okkar reynslu
eru orsakir krónísks höfuð-
verkjar aðallega tvenns konar.
í fyrsta lagi myndast hann af
vöðvaspennu, það er hinn svo
kallaði „spennu" höfuðverkur
og f öðru lagi verkur sem stafar
af skemmdum á æðum í höfðinu,
það er sú tegirnd sem kölluð er
mígrenu-höfuðverkur.
Sumlr þeirra semvtelja sig hafa
læknazt af mígrenu hafa einnig
læknazt af spennuhöfuðverkn-
um.
Þeim líður þá að sjálfsögðu
miklu betur, en mígrenunni hef
ur ekki verið útrýmt.
— JJvernig er hægt að
þekkja þessar tvær
tégundir í sundur?
Arnold Friedman sérfræðingur
í höfuðverkjarsjúkdómum við
Montefiore sjúkrahúsið f New
York.
— Aðallega á gangi sjúkdóms-
ins. En einkennin eru líka
nokkuð misjöfn. Spennu-höfuð-
verkur er að jafnaði f báðum
helmingum höfuðsins, honum
fylgir stöðugur þungi, en að
jafnaði fylgir honum ekki ógleði
eða uppköst. Mígrenu-höfuðverk
urinn er hins vegar að jafnaði
aðeihs ‘ öðrúm megin f höfðinu
og honum fylgir ógleði og upp-
köst, Þá er maður mjög við-
kvæmur á takmörkuðum sviðum
höfuðleðursins.
Spennu-höfuðverkurinn kem-
ur að jafnaði ailtaf, þegar á-
reynsla og spenna er sem mest.
Með öðrum orðum, hann kemur
þegar mest reynir á athygli, ein
beitingu eða þegar menn eru
mjög áhyggjufullir
Mígrenu-höfuðverkurinn kem-
ur hins vegar nokkuð seinna,
þegar dregur úr spennunni.
Varnir æðanna eru jafnan nokkr
ar svo að þær geta tekið á sig
áhrifin á spennunni.
— XTvar finnur maður mest
til spennu-höfuðverkj-
ar?
— Venjulega finnur sjúkling-
urinn mest til aftan í hnakk-
anum og í hálsinum. Það er þó
ekki einhlítt, oft finnst sjúkl-
ingnum, sem band sé reirt þétt
utan um höfuð hans eða sárs-
auki getur gert vart við sig i
enninu eða andlitinu.
— Hvað er hægt að gera við
þessu?
— Lækningin er tvenns kon-
ar, annað er að draga úr sjálfum
sársaukanum. Hitt er að reyna
að komast fyrir um orsakimar
og lækna það sem veldur mein-
inu.
Venjulega er bezt að komast
þannig fyrir rætur sjúkdómsins
að gera sjúklingnum skiljanlegt,
hvers vegna hann þoli ekki á-
reynsluna »g hvað hann getur
gert til að draga úr áreynslunni.
Viss sefameðöl koma að gagni
til að draga tímabundið úr sárs-
aukanum. En leggja verður á-
herzlu á það, að þær stuðla
ekki að gera lækni eða sjúklingi
ljós<.ra, hverjar orsakir meinsins
eru. Meðöl eru mikils virði til
að draga úr tilfinningaspennu
svo að sjúklingurinn geti brugð-
izt betur við lífsvandamálum sin
um.
— TTvað er hægt að geta til
að draga úr spennu-
höfuðverki?
— Venjulega er spennu-höf-
uðverkur ekki eins alvarlegur og
mfgrena. Þess vegna kemur aspi
rin að góðu haldi, sömuleiðis
sefameðöl. Þau koma jafnvel að
betra haldi en asprin.
— Hvers vegna það?
— Það er vegna þess, að oft
er hér ekki aðeins um að ræða
sársaukann, heldur tilfinninga-
leg viðbrigði við sársaukanum.
Svo að læknirinn nær betri ár-
angri með því að nota sefameð
öl til að draga úr tilfinninga-
spennunni, heldur en með því
að. nota aðeins sársaukalinandi
meðöl.
— Duga sömu lyf við mígrenu
sjúklinga?
— Nei. Meðferð mígrenu hlýt
ur einungis að beinast gegn or-
sökum sjúkdómsins. Og ég vil
taka það fram, að mígrenu-til-
felli koma ekki einungis fram
í höfuðverk. Mígrenu er lýst
þannig i læknabókum, að hún
komi fram sem sjóntruflanir, á-
samt sársauka öðrum megin f
höfðinu, ógleði og uppköstum.
Mlgrena getur verið báðum meg
in I höfðinu og sjóntruflanir
koma kannski ekki fram nema I
8-10% sjúklinganna. Lystar-
leysi er jafnvel algengara heldur
en beinlínis uppsölur.
En mígrenunni fylgja einnig
ýmsar aðrar líkamstruflanir
Auk ógleði og uppkasta, verður
sjúklingurinn oft sljór, hann fær
hita, kuldahroll. verður þurr f
munninum, svitnar mikið, fær
magaverk, niðurgang, verki i
útlimi, bólgur og slæm skap-
brigði fylgja þessu.
— Hvaða me^u* eru v*8
mígrenu?
— Algéngasta meðalið er
„ergotamine tratrate," sem hef
ur verið notað síðan 1930. Á síð-
ari árum höfum við lært að nota
þetta meðal af meiri þekkingu
en áður. Séu önnur lyf notuð
með því, þarf ekki að nota eins
mikið af ergotamine, svo hægt
er að draga úr óheppilegum
aukaverkunum.
— Hafa fleiri ný meðöl komið
fram?
— Já. Á síðustu 5 árum hef-
ur verið tekið I notkun meðal,
sem ætlað er að fyrirbyggja mí-
grenu. Þetta meðal hefur vakið
athygli og er talsvert notað.
Það kallast á máli lyfjafræðinga
„methysergide maleate,“ en er
annars selt undir nafninu San-
sert.
Á þeim fimm árum, sem þetta
nýja meðal ljpfur verið reynt,
hefur það verið notað við 11 þús.
sjúklinga og það hefur reynzt
bezta meðal, sem nokkru sinni
hefur verið notað til að fyrir-
byggja mígrenu. Notkun þess er
vandasöm og verður að fara
fram undir lækniseftirliti og
fylgja notkunarreglunum ná-
kvæmlega. Það verkar ekki á
alla sjúklinga og ^töðvar ekki
mígrenutilfelli, sem þegar er
byrjað.
— Er spennu-höfuðverkur al-
gengari en mígrena?
— Það er ekki gott að segja
um það. Sjúkdómsskýrslur eru
ekki sambærilegar, vegna þess,
að fólk, sem fær spennu-höfuð-
verk reynir að lækna sig sjálft.
Það fer ekki til læknis fyrr en
höfuðverkurinn er orðinn tíður
og alvarlegur.
Mígrenu-höfuðverkur er hins
vegar alvarlegri sjúkdómur og
fer svo að jafnaði að fólk verð-
Framhald á bls 4.
Á síðustu árum eru læknavísindin farin að rann-
saka nánar orsakir höfuðverkjar. En höfuðverkur-
inn er böl, oft að vísu lítið hjá hverjum einstaklingi
en svo útbreiddur að hann má teljast sízt óalgeng-
ari en kvef. Hér birtist samtal sem kom fyrir
nokkru í bandaríska blaðinu U. S. News and World
Report við frægasta höfuðverkjarsérfæðing Banda-
ríkjanna, dr. Amold Friedman.
— TTvað er höfuðverkur al-
gengur sjúkdómur?
— Það hefur oft verið sagt,
að höfuðverkur og kvef séu
algengustu mein mannkynsins.
Ég held, að höfuðverkur sé I
hópi verstu þjáninga mannkyns-
ins.
— Hver er ástæðan? Er það
hinn aukni hraði nútímans?
— Ef til vill. Við höfum
sannanir fyrir því, að höfuð-
verkur er miklu algengari I borg
um og úthverfum borga en I
sveitum. Þessi sifellda áreynsla
og tímaþröng, sem fylgir borg
arlífinu nægir til að gefa hverj
um sem er höfuðverk.
Almennt má segja, að per-
sónuleiki og líkamskraftar hvers
og eins segi til um það. hvað
mikla áreynslu hann þolir. Þeg-
ar komið er út fyrir þau tak-
mörk, þá getur hann ekki meir
og oft lýsir það sér svo ,að hann
fær höfuðverk. Það er hins veg
— TTvar myndast sársauk-
inn I mígrenu?
Myndast hann I sjálfum heilan-
um?
— Nei, heilinn sjálfur er
með öllu tilfinningalaus, en
allviðkvæm tilfinning er I himn-
unum sem Iykja um höfuðkúp-
una, bæði innan I henni og utan
á höfuðkúpunni. Að jafnaði
myndast sársaukinn utan á
höfuðkúpunni. Hins vegar snert
ir allur höfuðverkur heilastarf-
semina á endanum, að þvi leyti,
að sársaukinn berst til heilans
og fer á taugarnar á mönnum.
Um 90% af þeim sjúklingum,
sem fara með höfuðverk til lækn
is munu falla undir þessar tvær
tegundir, spennuhöfuðverk og
mígrenu, eða sambland af þessu
tvennu.
— Ganga menn stundum með
báðar tegundirnar?
— Margir mígrenu-sjúklingar
fá einnig spennu-höfuðverk.
Mikið af höfuðverkjarsjúkdómum nútímans stafar af því að maðurinn á erfitt með að þola lífið I
borginni, þann æsing og hraða sem þar gildir.