Vísir - 03.09.1965, Page 7

V1SIR . Föstudagur 3. september 1965,
7

KERLINGIN í DRANGEY

í blöðum hefir verið frá því
sagt, að vaskur Skagfirðingur
Sigmundur Eiríksson hafi klifið
Hólmatind við Eskifjörð. Jafn
framt var frá því sagt að Sig-
mundur sé einn „þriggja manna
sem vitað er að hafi klifið Kerl-
inguna í Drangey“.
Mörg eru tilbrigðin við slæma
meðferð fslenzks máls, en ef til
vill er réttara að telja það lélega
staðfræði heldur en málspjöll,
að tala um Kerlinguna í Drang-
ey. Klettadrangurinn Kerling rís
sem kunnugt er úr sæ rétt suð-
austan við Drangey á Skaga-
firði, og rétt mál og skilgreining
er auðvitað að tala um Kerling-
una við Drangey eða hjá Drang
ey. En blaðamenn fara ekki að
slíku.
Annars er tilefni þessa bréfs
að ræða 'um önnur og verri mál-
spjöl! og aðra og verri misnotk-
un bókstafarins og forsetningar
innar ,,í“
Nýlega barst mér i hendur
norsk bók eftir dr. Hallvarð
Mageröy dósent við Háskólann
í Osló. Titill bókarinnar er:
Norsk-islandske problem. Er
bókin nr. III í bókaflokki Om-
stridde spörsmál i Nordens hist
orie.
Ekki ætti að þurfa að kynna
höfundinn Hallvarð Mageröy.
Hann var um þriggja ára skeið
sendikennari við Háskóla ís-
lands og er mörgum að góðu
kunnur frá þeim árum, og til
viðbótar er þess að minnast að
kona hans Ellen Marie Mageröy
sem er listfræðingur að mennt-
un, hefir rannsakað íslenzkan
tréskurð manna mest og ritað
mikið og vel um þau fræði,
meðal annars í árbækur Fom-
leifafélagsins. Doktorsritgerð
Hallvarðar fjallaði um Banda-
mannasögu og kom út í ritsafn
inu Bibliotheca Amamagnæana
1957.
Ekki er ég þess umkominn að
ritdæma bókina Norsk-islandske
problem. Þess er að vænta, að
sérfróðir menn fjalli þar um.
að Norðmenn noti — á norsku
— ritháttinn „i Island" í stað rit
háttarins „pá Island" sem
telja verður hinn venjulega rit
hátt norskan. Þá getur höfund-
ur þess, að þessi ósk íslendinga
hafi leitt til þess, að nú sé nokk
uð vjanalegt orðið að sjá ritað
á dönsku og sænsku „i Island“.
En svo bætir dr. Hallvarður við
innan sviga: „En íslenzkir menn
svo sem prófessoramir Sigurð-
ur Nordal og Jón Helgason,
nota eigi að síður oft rithátt-
inn „pá Island“ þegar þeir rita
því að halda áfram að nota orða
lagið „pá Island“ í norsku máli.
Hin fyrsta, að málformið „pá
Island“, sem í fornu máli
norsku var „á Islandi", er svo
gamalt, að það hefir verið not-
að allt frá landnámsöld og jafn
vel áður, en Noregur var orð-
inn eitt sameinað ríki. Hann
bendir á, að rithátturinn „í“ —
einhverju landi, í norsku máli
sé sennilega kominn frá latín-
unni og hafi því fremur öðru
festst við nöfn ríkjanna á megin
landi álfunnar, svo og við Eng-
Ég vil aðeins minnast á eitt atr
riði, sem ég tel athyglisvert, og
sem höfundurinn fjallar um á
tæpum tveim blaðsíðum í eins
konar viðbæti — Tillegg — við
bókina. Nefnist sá þáttur:„Pá
Island“ — „I Island“. »
Fyrst nefnir höfundur, að
Norðmenn mæti stundum Islend
ingum sem láti í ljósi óskir um
Drangey á Skagafirði.
á dönsku. Hið sama gerði Finn-
ur Jónsson".
Þá segir dr. Hallvarður:
„Orðlagið „pá Island“ á svo,
sterkar rætur í norsku máli, að
það þarf veigamiklar ástæður til
þess að fara að söðla um frá
þeim rithætti yfirleitt“.
Dr. Hallvarður telur upp
nokkrar ástæður, sem mæla með
Iand, írland og Skotland.
í öðru lagi bendir dr. Hall-
varður á að „pá Island“ fari bet
ur í munni heldur en „i Island"
og verði greinilegra í framburði.
Loks bendir hann á, að þess
sé vart að vænta, að Norðmenn
fari að breyta málfari sínu og
segja og skrifa „i Island" meðan
íslendingar sjálfir noti ávallt
orðalagið „á íslandi" þrátt fyrir
það að þeir segi „í Bretlandi",
„í Þýzkalandi" og „í Rússlandi".
(Er það ekki svo að við segjum
jöfnum höndum „í Bretlandi“,
og „á Bretlandi", en venjulega
„í Englandi"?).
Tvennt telur dr. Hallvarður
að geti mælt með því að Norð
menn fari að rita „i Island".
Hann segir að það sé í nokkru
samræmi við vissa málþróun
sem gengur í þá átt, að „i“ sé
haft um nöfn ríkja sem enda
á — land, þegar rætt er um þau
sem ríki, en „pá“ þegar rætt
er um löndin sem landfræðilegt
hugtak.
Að lokum segir dr. Hallvarð-
ur:
„Hið mikilvægasta sem mæl-
ir með því að nota þetta nýja
orðalag — „i Island“ — er samt
sem áður, að marglr íslendingar
óska eftir því“.
Ég undirstrika þessi síðustu
orð. Mér brá er ég las þau. Er
þetta satt? Getur þetta verið
rétt? Ekki rengi ég vin minn
dr. Hallvarð Mageröy, þekki
sannleiksást hans og sanngimi.
En hvaða undur og ósköp eru
að gerast ef íslenzklr menn eða
stofnanir(?) óska eftlr þvl, að
hið góða, gamla og rökrétta
norska (og sænska) orðalag „pá
Island" sé látlð vílcja og að
Norðmenn takl upp í þess stað
flatneskju orðalagið „I. Island“?
Ekki er ég svo dönsku lærð
ur að ég viti full skil á þvf
hvað er góð danska í þessu sam-
bandi, né hvað Dönum fellur
bezt að segja og rita. Vera má
að Danir telji rétt að aka þessu
málfars- og réttritunaratriði eft
ir því hver er hin stjórnarfars-
lega staða landanna sem um er
rætt! En hitt er ljóst, að ékki
er það íslenzk málfræði, að láta
það breyta réttritun, er við
skildum að fullu við Dani, og
Framh. bls. 4
*9S3S=»

j Milli margra góðra mynda
að velja í kvikmyndahúsum
Þeir, sem leggja leið sina 5
kvikmyndahúsin um þessar
mundir til þess að bregða sér
frá daglegu umhverfi og gleyma
önnum og erli stutta stund með
því "ð hvarfa á annan vettvang
eiga úr mörgu að velja, og yfir-
leitt eru frambærilegar myndir
sýndar í kvikmyndahúsum borg
arinnar nú, sumar ágætar.
Stjömubíó hóf fyrir nokkrum
dögum sýningar á sænskri
mynd, „Perlumóðirin", sænsk
mvnd, sem gerist á kreppuárun-
um um 1930. Með veigamesta
kvik .
mynair
hlutverkið fer Inga Tidblad með
miklum ágætum, en hún leikur
konu auðugs verksmiðjueiganda
sem hún missir nær í upphafi
sögunnar, og snýst nú allt um
það fyrir henni, að hafa öll ráð
tveggja sona I hendi sinni —
gerir allt að eigin vilja undir
því yfirskini, að það sé þeim
og framtíð þeirra fyrir beztu.
En þessir synir em báðir orðnir
stúdentar og að verða þroskað-
ir menn og allt, sem hin éigin
gjama og ráðríka móðir þeirra
gerir, er gagnstætt öllu því, sem
kvlk
myndir
kvik
myndir
kvlkT
myndir|i
kvik
myndir
kvlk L
myndiri
I kvlk
Rímyndir
kvik
myndir
þeir telja hamingju sína undir
komna, og leiðir það til margra
árekstra, og algers ósigurs móð
urinnar um það er lýkur. Inn
í þetta fléttast örlög annarra
fjölskyjdna, hér lenda lífsþræð
ir margra í flækju ,og örlaga-
ríkir atburðir gerast, og verður
það ei rakið. Mikið reynir á
leikgetu þeirra Thommy Berg-
green og Mimmo Wahlander,
sem leikur fátæka stúlku, en
þau era ástfangin hvort af
öðru, og er ekki sízt leikur
hennar á köflum sérlega minnis
stæður. — Gamla bíó sýnir
skemmtilega mynd gerða af
Walt Disnev, „Ævintýri í Flór-
enz“, og er hún að makleikum
sýnd við miklar vinsældir. Tóna
bíó sýnir enn „Maðurinn frá
Rio“, sem getið hefur verið og
Laugarásbíó, „Ólgandi blóð“
Isa Quensel, Edwin Adolphson, Inga Tidblad og Thommy Bereg-
green í kvikmyndinni „Perlumóðirin".
en í henni leikur Natalie Wood
snilldar vel að vanda, mótleik-
ari hennar er Warren Beatty,
sem fer þokkalega með sitt hlut
verk. Nýja Bió sýnir myrid frá
Indlandi „örlagaríkar stundir“,
og Hafnarbíó kvikmyndina
„Keppinautar" með Marlon
Brando, David Niven og Shirley
Jones, og er myndin sögð mjög
vinsæl. — Loks er að nefna
tvær myndir sem nýbyrjað er
að sýna og getið verður nánar:
Er það myndin „Stríð og frið-
ur“ í Háskólabíói, eftir sögu
Tolstoys, og „Angelique“ í Aust
urbæjarbíói.