Vísir - 18.12.1965, Blaðsíða 8

$
V TS I R . Laugardagur 18. deseniDer 1965.
VISIR
Otgefandi: Blaðaútgálan VlSIR
Framkvæmdastjóri: Agnar ólafsson
Ritstjóri: Gunnar G. Schram
Aðstoðarritstjóri: Axel Thorsteinson
Fréttastjórar: Jónas Kristjánsson
Þorsteinn Ó. Thorarensen
Auglýsingastj.: Halldór Jönsson
Sölustjóri: Herbert Guðmundsson
Ritstjóm: Laugavegi 178. Slmi 11660 (5 linur)
Auglýsingar og afgreiðsla Ingólfsstrseti 3
Askriftargjald: kr. 90,00 á mánuði innanlands
I lausasölu kr. 7,00 eintakið
Prentsmiðja Visis — Edda h.f.
Framkvæmdir í vændum
J»að munu borgarbúum hafa þótt merkustu fréttirnar
af hinni nýju fjárhagsáætlun Reykjavíkur að gert er
ráð fyrir að útsvarsstiginn í Reykjavík verði óbréytt-
ur og unnt verði að veita sama afslátt af útsvörum,
sem gert var á s.l. sumri. Kom þetta skýrt fram í ræðu
borgarstjóra, Geirs Hallgrímssonar, á fundinum um
fjárhagsáætlunina. Nú hefur reynzt nauðsynlegt að
hækka engu að síður heildarupphæð útsvaranna um
20%, en þar sem bæði tekjur manna hafa vaxið og
gjaldendum fjölgað í borginni er gert ráð fyrir að
ekki þurfi að hækka útsvarsstigann. Er það vissu-
lega vel og vonandi verður unnt að standa við það
fyrirheit.
Af þeim verkefnum, sem fram undan eru og unnin
eru fyrir útsvarsféð, verður megináherzlan lögð á
íþrótta- og sýningahúsið í Laugardal, sundlaugina
þar og Borgarsjúkrahúsið í Fossvogi. Af þeim verk-
efnum er vitanlega langmest áríðandi að ljúka Borg-
arsjúkrahúsinu, en alls ekki er vansalaust hve býgg-
ing þess hefur dregizt á langinn. Þá er gott til þess
að vita, að mikil áherzla verður lögð á allar fram-
kvæmdir við undirbúning nýrra byggingarsvæða í
borginni, því áríðandi er að íbúðarbyggingar geti
vaxið frá því sem nú er og verði þannig bætt úr hús-
næðisvandkvæðunum. Þá er einnig gert ráð fyrir,
þegar lokið er við fyrrgreind verkefni, að byggja Borg-
arleikhús, myndlistarskála og borgarbókasafn. Allt er
gott um þessi verkefni að segja, en hins vegar eru
vitanlega mörg önnur brýnni, bæði þau sem að fram-
an eru rakin og framkvæmdir í félagsmálum og skóla-
málum. Þannig er t. d. nauðsynlegt að auka áður
framkvæmdir við byggingu barnaheimila og leikvalla,
vegna þess hve borgin stækkar ört og æ fleiri hús-
mæður vinna úti. Borgarbúar ættu að gera sér far
um að fylgjast sem bezt með því til hvers fénu er
varið sem þeir greiða í útsvör. Þeir munu komast að
raun um að mikilvæg þjónusta á fjölmörgum sviðum
er látin í té af borgarinnar hálfu fyrir þau framlög.
Island í Regent Street
þær smökkuðust vel íslenzku rækjurnar og humar-
inn, svo ekki sé talað um súrmetið, er íslandshúsið
í London var opnað með pomp og pragt á fimmtudag-
inn. Þetta er skemmtileg tilraun til landnáms í heims-
bor^inni og tími til þess kominn að kynna súrsaðan
bringukoll og íslenzka brennivínið fyrir Bretum. Ef
vel tekst til mun þessi miðstöð auka sölu íslenzkra
afurða og er það vel, en vonandi fæst það hátt verð
fyrir þær að unnt reynist að lækka örlítið uppbæturn-
ar. Þar að auki er ekki að efa að veitingastaðurinn
verður miðstöð Islendinga í heimsborginni, Litla ís-
land á brezkri grund.
/
ll
Síldarbáturinn eftir Gunnlaug Schevmg.
Robert M. Coates:
UPPRENNANDIÍSLAND
í desemberhefti bandaríska tímaritsins The New Yorker
birtist grein um íslenzka málaralist í tilefni af íslenzkri
málverkasýningu f safni American Federation of Arts.
Höfundur greinarinnar er Robert Coates, en tímaritið
New Yorker er, eins og kunnugt er, eitt af þekktustu
tímaritum heims. Grein Coates er mjög athyglisverð
og hér birtist hún í íslenzkri þýðingu.
Jginn af kostunum við það að
eiga heima í mikilli mið-
stöð alþjóðalista er sá, að oss
býðst a.m.k. stöku sinnum færi
á að skoða margbreytilegt úr-
val. Nú er m. a. boðið upp á
íslenzka málverkasýningu í
safni American Federation of
Arts, sýningu listaverka úr
margs konar efni eftir unga
ameríska Indjána f Riverside
Museum, og loks sýningu ind-
verskra lista hefðbundinna í
Asia House.
Ég kýs að ræða sérstaklega
um íslendingana — ekki sízt
vegna þess, að þettta er fyrsta
verulega yfirlitssýningin, sem
hér hefur verið haldin, á verk-
um frá því landi, og er það
sögulegur eigi síður en listrænn
viðburður. Þetta skilst, þegar at
hugaður er ferill fsl. málaralist-
ar, sem naumast upphófst fyrr
en um aldamótin ( svo sem fram
kemur í fjörlegum og fróðlegum
formála að myndskránni). Þá
voru einungis tveir starfandi
málarar í landinu og allt fram
til 1912 urðu þeir ekki nema
hálf tylft manna. Smátt og
smátt hættu brautryðjendurnir
sér utan — fyrst til Danmerkur,
„móðurlandsins", sem sjálf
hafði í listum dregizt aftur úr
— síðan til Berlínar til þess að
læra handbrögð Evrópuskól
anna.
Þegar athugað er, hversu
seint er til starfa tekið og
hversu nær alger einangrun var
til þess tíma, ýr ekki að undra
að hrífandi upprunaleika gætir
mjög í verkum þessara manna.
En með honum fer talsverður
ofsi í miklum hluta verkanna,
og kynni að mega rekja hann
til þess, að ísl. menning hafði
nær eingöngu beinzt að bók-
menntum, — sem birzt hafa í
Eddunum, Heimskringlu og öðr
um norrænum sögum — en
myndlistinni hafði verið mark-
aður þrengri bás, svo sem tré
skurður, þannig að hinir nýju
menn urðu að sækja á til þess
að brjóta hugmyndum sínum
braut. Og sýningin sannar þenn
an sóknarhug. Þegar fslendingar
breyttu um stefnu, brugðu þeir
stýrinu skjótt eins og forfeður
þeirra víkingamir og létu vaða
á súðum. Ljóst er af sýningunni,
að í myndlist íslands er fjör, afl
og athafnasemi, þótt í henni
gæti nokkurrar óvissu. Nú er sýn
ingin sjálf, líkt og sýningarskrá
in, fullsamandregin til þess að
til fullnustu sé hægt að átta
sig á því tímabili, er hún tekur
til, en það er h. u. b. frá upp-
hafi þessarar aldar til nútímans.
Hér er úr æði miklu að velja.
og þó að misjafn svipur sé yfir
sýningunni, verður að haí% það
hugfast, að það er ekki nóg með
að ísland kæmi seint inn í Evr-
ópulistina dg það á þeim tíma,
er hún var á hverfanda hveli —
impressjónistar að taka við af
realistum 19. aldar, síðan posf-
impressjónistar, fauvistar, kúb-
istar og allir hinir — heldur hef
ur list þess lifað tvær heims-
styrjaldir, en í báðuni mátti
ugga um örlög eylandsins
Fimmtán iistamanna verk eru
sýnd og ná yfir þrjá „ættliði",
frá Þórarni B. Þorlákssyni (1867
—1920) sem árið 1900 varð fyrst
ur íslendinga til þess að halda
einkasýningu og að eldheitum
fylgjendum nútímastefnu eins
og Þorvaldi Skúlasyni, Nínu
Trvggvadóttur. og Jóni Engil-
berts, sem öll hafa háþróuð við
horf. Eldri listamennimir, sem
notað hafa þykka áferð (im-
pasto) og breiða myndbyggingu
til þess að sýna hrikaleik nor-
rænnar náttúru, munu nú á tím
um þykja full-þunghentir, ekki
sízt vegna þess að sum málverk
anna, sém máluð eru með grófri
litaáferð, þyldu vel að vera bet
ur hreinsuð, enda vantar flest
þeirra glit (sparkle). En þau
eru heiðarlega unnin, og mörg
þeirra — svo sem „Kvöld í
Reykjavík“ með sínum óreglu-
legu húskumböldum við sjóinn,
eftir Ásgrím Jónsson, og dáh'tið
langsótt en þokkafull mynd
„Stapafell“ eftir Jóhannes S.
Kjarval og „Á marglitum kjól“
eftir sama málara, báðar lands
lagsmyndir — eru heilsteypt og
virðingarverð verk. Verk yngri
mannanna eru miklu fjölbreytt-
ari að stílsmáta, og má ætla að
þar gæti árekstra milli áhrifa.
Meðal þeirra má telja „Dagur í
marz“ og „Ströndina“ eftir
Eirík Smith, sem bæði minna á
Hartung, fíngerð og smágerð
verk eins og „Vatnið“, abstrakt
landslag eftir Guðmundu Andr-
ésdóttur, og loks áhrifamikil
verk eins og „Hrynjandi" og
„Gustur" eftir Jóhannes Jóhann
esson, en í báðum verkum tekst
málaranum að gefa til kynna
raunverulega hreyfingu með
hörðum útskornum formum i
rúmi. Minnstum árangri virðast
þeir málarar ná, sem heyra til
annarri eða mið-kynslóðinni, og
má vera, að það stafi af þvi,
að þeir eru „inn á milli“ hins
hefðbundna og hins nýja. I hópi
þeirra féllu mér einungis sjávar
myndir Gunnlaugs Schevings
(„Morgunn á sjó“ og „Slldar-
báturinn", m. a.) Þó að þær
myndir séu klunnalega byggðar
og stirðlegar, búa þær yfir sann
leika sem Ijær þeim vissan
styrk.
Fáeinar ályktanir má gera, en
þær verða að vera nokkuð af
handahófi. Svo sem títt er um
allar upprennandi listhreyfingar,
eru áhrifin víðast hvar augljós
— frá Miinchenskólanum með-
al eldri manna og frá Hartung,
van Gogh og Gauguin meðal
Framh. á Ws. 6.
EK'::.