Vísir - 19.10.1966, Blaðsíða 9

VÍSIR . Miðvikudagur 19. október 1C30.
■ ...........................

46 millj kr. Urðu útborganir úr
Ríkisábyrgöasjóöi á því ári
164.2 milljónir, en innborganir
123.9 milljónir. Stærstu útgjalda-
liðir sjóðsins á árinu 1965 eru
vegna togaranna, austur-þýzku
skipanna, nokkurra fiskiðjuvera
og vegna vanskila á hafnarlán-
um. Þá hefur rlkissjóður nú lagt
ut 22 millj. kr. vegna vanskila á
endurlánuðu Marshall-fé á sínum
tíma, og hefur mjög lítið fengizt
greitt hjá skuldurum þeirra lána.
Er það óviðunandi og hafa veriö
gefin fyrirmæli um að innheimta
þessi lán eins og önnur. Stefna
verður að því að afnema ríkis
ábyrgðir fyrir lánum, sem veitt
eru úr opinberum sjóðum. Er með
öllu óeðlilegt, að rikið sé sett í
sérstaka áhættu vegna slíkra lán-
veitinga. Nú á þessu ári hafa ver-
ið veittar ríkisábyrgðir fyrir
geysiháum fjárhæðum, og er þar
fyrst og fremst um aö ræða lán-
tökur Landsvirkjunar. Var ekki
um annað að ræða en veita þess-
ar ábyrgðir, ef úr stórvirkjun við
Búrfell átti að verða. Hafa svo
rækilegar athuganir verið gerðar
á fjárhagsafkomu þess fyrirtækis,
að ekki ætti að þurfa að óttast
útgjöld ríkissjóðs vegna þessara
ábyrgða.
• Meðferö
stóreignaskattsins
Mér þykir rétt að víkja hér
nokkuð að stóreignaskatti þeim,
sem á var Iagöur með lögurn frá
1957. Var álagningu þessa skatts
lokið snemma árs 1958, og var
talið, að skatturinn næmi um 135
millj. kr. Víðtækar kæ'rur voru
þegar fram bornar út af skatta-
álagningu þessari og að þeim
kærum úrskurðuðum nam skattur
inn um 125 millj. kr. Eftir þetta
hófust víðtæk málaferli, sem ó-
þekkt eru um skattaálagningu
hérlendls og varð á grundveíli
dómsúrskurða að endurreikna
skattinn hvað eftir annað. Lækk-
aði hann smám saman svo við
þennan endurreikning, að hann
reyndist að lokum verða 65 millj.
kr. eða rúmlega helmingi lægri
en upphaflega var álagt. Er af
þessu ljóst, að hrapaleg mistök
hafa orðið f sambandi við laga-
setningu þessa, þótt látið sé
liggja á milli hluta, hvort skatt-
heimta þessi yfirhöfuð hafi verið
eðlileg eða ekki. Til þess að gera
skattheimtu þessa bærilega/ var
svo ákveðið í lögunum, að 90%
skattgjaldsins mætti greiða með
skuldabréfum til 10 ára. Þegar
í stað voru geröar ráðstafanir til
að hefja innheimtu skattsins, en
erfitt reyndist um vik vegna sí-
felldra málaferla og endurreikn-
ings skattsins. Hafa þvf orðið
mjög mikil vanhöld á innheimtu
skattsins, enda málaferli staðið
allt til þessa dags og enn allmörg-
tim málum ólokið fvrir Borgar-
dómi Reykjavíkur 8 árum eftir
að skatturinn var upphaflega á
íagður. Kröfur hafa verið uppi um
það á ýrrísum tímum að fella
bæri niður algerlega skatt þenn-
an, sem meö svo einstæðum
hætti hefði verið á lagður. Sú
krafa hefur ,bó ekki átt þann
hljómgrunn í Alþingi, að lögin
væru afnumin, enda væri ekki
auðið að afnema þau, nema að
endurgreiða það sem þegar hefur
verið innheimt, en það er um 12.5
millj. kr., sem afhent hefur verið
þeim sjóðum, er skattinn áttu áð
fá, en það er annars vegar Bygg-
ingasjóður rikisins, Húsnæðis-
málastjóm, og hins vegar Veð-
deild Búnaðarbanka Islands.
Skuldabréf voru upphaflega gef-
in út fyrir um 42 millj. kr., en
frá allstórum fjárhæðum hefur
ekki verið gengið með lögform-
legum hætti ennþá. Þótt full rök
geti verið fyrir eignaaukaskatti
í vissum tilfellum, þá tel ég stór-
eignaskatt þennan hið mesta leið-
indamál, eins og allt er í pottinn
búið. Hins vegar tel ég fjármála-
ráðuneytinu skylt aö gera ráð-
stafanir til að ínnheimta skattinn,
þ.ví að þau mál, sem eru enn ó-
afgreidd, geta ekki haft nein telj-
andi áhrif á síðasta úreikning
skattsins, og hefi ég falið sér-
fræðingum ráðuneytisins á þessu
sviði að gera nú um það ákveðnar
tillögur, hvemig haga beri inn-
heimtu skattsins. í því sambandi
rísa ýmis vafaatriði eftir allan
þennan tíma. Fyrir þá, sem enn
hafa ekki nema að litlu leyti
greitt skattinn, er að sjálfsögðu
miklu mun léttbærara að greiöa
hann nú en fyrir 8 árum.
m Ný viðhorf í
efnahagsmálum
Síðustu vikumar hefur ýmis-
legt gerzt á sviði efnahagsmála,
sem ekki varð séð fyrir nema að
nokkm leyti þegar endanlega var
gengið frá fjárlagafrumvarpinu.
Gerbfeyting hefur orðið á þró-
un verðlags útflutningsframleiðsl-
unnar frá fyrri hluta ársins. Til
þess tíma haföi verðlag helztu
sjávarafurða farið hækkandi um
alllangt skeið og gert sjávarútveg
inum fært, án teljandi aukningar
opinberrar aðstoðar, að taka á
sig verulegar kauphækkanir.
Hafði sú hagstæða þróun m.a.
leitt til þess, að talið var gerlegt
sem þáttur í að rétta við fjár-
hag ríkissjóðs fyrr á þessu ári, að
lækka nokkuð niðurgreiöslur á
vöruverði, sem vitanlega hlaut
að leiða til nokkurrar hækkunar
vísitölu. 3.5% * kauphækkun sú,
sem vinnuveitendur sömdu um á
sl. vori, jók svo enn á tilkostn-
að útflutningsframleiðslunnar og
var því ljóst, að án áframhald-
andi hagstæörar verðlagsþróun-
ai* myndi framleiöslan ekki fá ris
ið undir frekari hækkun. Síðustu
mánuðina hefur hins vegar verö-
lag helztu sjávarafurða farið
lækkandi og sumar þeirra lækkað
verulega. Menn vona að vísu, að
hér sé um tfmabundið ástand að
ræða, enda verðlag og kaupgjald
almennt hækkandi f flestum okk-
ar viðskiptalöndum, en engu að
síður er Ijóst að miðað við núver-
andi ástand er óhjákvæmileg
nauðsyn, ef forða á frá vandræð-
um, að auðið sé nú að stöðva al-
gjörlega um sinn a.m.k. alla
hækkun verðlags og annars til-
kostnaðar framleiðslunnar. Jafn
sjálfsagt og það var, að aukinn
afrakstur útflutningsframleiðsl-
unnar ^rði til að bæta kjör alls
almennings, er það óumflýjanlegt
að úr kröfugerðinni sé dregið
þegar að þrengir fyrir útflutnings
framleiðslunni, þvf að gjaldþol
hennar er sú viðmiðun, sem ætíð
verður að styðjast við í allri kröfu
gerð um bætt kjör. Á sfðustu ár-
um hefur veriö lögð rík áherzla á
þaö að fræða almenning um ýms
ar helztu grundvallarstaðreyndir
efnahagslífsins, og bendir ýmis-
legt til þess, að ríkari skilning-
ur sé á því en oftast áður, að
flokkssjónarmið megi ekki ráða
afstöðu almannasamtaka við úr-
lausn hinna þýðingarmestu efna
hagsvandamála, heldur raunsætt
mat á hagsmunum þeirra
aöila, er hlut eiga að máli
hverju sinni. Sannanlegri Iækk-
un síldarverðs hefur þannig veriö
mætt með skilningi allra aðila
og samkomulagi og f sambandi
við ákvörðun búvöruverðs á þessu
hausti hefur verið sýnd hófsemi
og skilningur á þeim vandamál-
am, sem við er að fást. Enn er aö
vísu ekki vitað hvemig fer um
hina almennu kjarasamninga við
verkalýðsfélögin, né um ákvörð-
un fiskverðs um áramótin, en á
þessu stigi málsins a.m.k. er ekki
ástæða til aö vænta annars en að
fullur skilningur verði sýndur
á þeim efnahagsstaðreyndum,
sem við blasa. Siðustu árin hef-
ur tekizt að bæta mjög kjör alls
almennings. Ber að fagna þeirri
þróun og ekki sýnist ástæða til
að halda, að til neinnar kjararým
unar þurfi að koma, ef skynsam-
lega er nú brugðizt við þeim
stundarvanda, er við blasir. En
það veltur vissulega á miklu fyrir
framtíð þjóðarinnar, að skynsam
leg og róleg dómgreind ráði nú
gerðum allra þeirra aðila, er á-
hrifavald hafa á þróun kaup-
gjalds- og verðlagsmála á næstu
mánuðum.
• Stöðvun
verðbólgunnar
Ríkisstjórnin hefur að sínu
leyti viljað stuðla að nauðsyn-
legri verðstöðvun með því að
auka svo niðurgreiðslur á vöru-
verði, að ekki yrði um neina
hækkun að ræða á landbúnaðar-
vörum nú í haust. Er þetta auð-
ið vegna góðrar fjárhagsafkomu
ríkissjóðs, en að sjálfsögðu al-
gerlega háð þvi skilyrði, að ekki
verði urn nyjar óhjákvæmilegar
hækkanir að ræða. Vafalaust verð
ur því haldið fram af einhverjum
að í því sé lítið samræmi, að af-
nema niðurgreiðslur f vor en auka
niðurgreiðslur i haust. Slikar á-
sakanir skipta litlu máli, ef tekst
að ná því marki, sem að er stefnt
að stöðva verðbólguna enda fullt
samræmi f því að lækka niður-
greiðslur við hækkandi verðlag
framleiðslunnar en grípa til auk-
inna niðurgreiðslna ef framleiðsl-
an fær ekki um stundarsakir ris-
ið undir auknum tilkosfnaði. Að
hve miklu leyti gripiö verður til
enn frekari ráðstafana til þess að
halda verölagi i skefjum og jafn
vel lækka það get ég ekki á
þessu stigi sagt meira en hæst-
virtur forsætisráðherra í stefnu-
yfirlýsingu ríkisstjórnarinnar í
síðustu viku, enda er það að sjálf
sögðu því háð, hversu fer um
kiarasamninga þá, er nú standa
yfir.
í sambandi viö samkomulagið
um búvöruverðið á þessu hausti
var af hálfu ríkisstjórnarinnar lof
að tvenns konar aðgerðum, sem
varða fjárhag ríkissjóðs. Annars
vegar var lofað að Ieggia á þessu
ári fram 30 milij. kr. til hagræð-
ingar í landbúnaði með það fyr-
ir augum að taka upp hágkvæm-
ari framleiðsluaðferðir og hins
vegar var lofað að leggja fram á
næsta ári allt að 6 millj. kr. sem
stofnfé jarðakaupasjóðs, en þeim
sjóði verður ætlað það hlutverk
að kaupa jarðir er taldar eru ó-
hæfar til búsetu, en reynt er að
halda f byggð, þar eð menn verða
ella að ganga frá þeim slippir og
snauðir. Hvoru tveggja þessar ráð
stafanir eru > skynsamlegar og
geta þegar tfmar lfða beinlínis
orðið til þess, að létta af ríkis-
sjóði hinum háu útgjöldum
vegna útflutningsuppbóta á
landbúnaðarvörur.
• Hallalaus
ríkisbúskapur
Þótt full ástæða væri til þess
að gera mörg önnur atriði, er þýð
ingu hafa í rfkisbúskapnum að
umræðuefni, læt ég hér staðar
numið enda ræða mín .þegar orð
in æði löng. Ég vil að lokum
mega vænta þess, að hér á hinu
háa Alþingi takist um það full
samstaða að afgreiða fjárlög fyr
ir árið 1967 raunverulega greiðslu
hallalaus. Hallalaus rfkisbúskap
ur er eitt af hinum óhjákvæmi
legu skilyrðum heilbrigðrar efna-
hagsþróunar á verðþenslutfmum
og ég tel, að með fjárlagafrum-
varpinu eins og það liggur fyrir,
sé í senn sýnd vfðunandi hófsemi
f skattheimtu, sómasamlegum
fjárveitingum varið til opinberra
framkvæmda og á vlðhlítandi hátt
haldið uppi allri nauðsynlegri
þjónustu við þjóðfélagsborgarana.
Bak við þessa veggi er fjárlagafrumvarpið nú til umræðu. Það er Alþingi, sem endanlega ákveður fjár-
lög, þegar fjárveitingamefnd þess hefur gert sínar breytingartillögur við frumvarpið.