Vísir - 06.02.1968, Blaðsíða 9

Vísir - 06.02.1968, Blaðsíða 9
9 VÍ SIR . Þriðjudagur 6. febrúar 1968. G VIÐTAL DAGSINS XJver, sem lifaö hefur níu tugi ára og fylgzt með fram- vindu tímans svo sem eölilegt mú telja því aldurskeiði, hlýtur að vera nokkurs vís um ýmis- legt það, sem í dag heyrir for- tíðinni til og öllum er ekki kunnugt. Marga hef ég heyrt hafa orð á því, að það skipti ekki miklu máli fyrir nútímafólk vitneskja um það, sem að baki liggur, lffsviðhorf líðandi stund- ar eitt hafi þýðingu. Ekki skal ég gera lítið úr því, að menn hyggi vel að þeim fótmálum ,sem þeir stíga frá degi til dags en verður ekki hætt við að fram þróunin verði ómarkviss, ef hvergi liggur þráður til þess lífs er fyrr var lifað. Enginn góður siglingamaður mun kjósa það, að niöur séu brotin þau leiðarmerki, sem reist hafa ver- ið á blindskerjum, af þeim er fyrr fóru. Sama máli gegnir það, að fregnir af lífsháttum liðins tíma geta um margt leið- beint þeim sem á eftir koma bæði í nútíð og framtíð — orð- ið ljós á þeirri leið.---- Þessi aldni heiðursmaður, sem hér situr andspænis mér er einn þeirra, sem á að baki langa og markverða ævi, hefur ekki bognað fyrir öldufalli áranna, eða kalkað í kyrrstöðu. Hann segist telja sinn uppruna í Hrunamannahreppnum. — Já, ég er Ámesingur. For- eldrar mínir voru Vigfús Ög- mundsson og Sigrfður Jónsdótt- ir. Þau voru systkinaböm frá Kaldbak í Hrepp. Ég fæddist austur í Rangárvallasýslu 5. ágúst 1875, þar voru þau í kaupavinnu. Heimili þeirra var þá í Loftskoti í Fuglavíkurhverfi á Reykjanesi suður. Þar var búið á tveimur jörðum, hitt voru þurrabúðarhús. Fjölskyld- umar lifðu á því, sem heimilis feðurnir gátu dregiö að af sjávar gagni, og svo stunduðu sumir kaupavinnu. Faðir minn reri hjá Jóni bónda í Fuglavik bæði vor og haust og einnig á vertíðinni. Á sumrin fóru svo foreldrar mínir stundum í kaupavinnu. Frá Fuglavík fluttu þau í Sand- gerði og fengu þar þurrabúðar- kofa til aö búa f, þar var ég hjá þeim þangað til ég var 9 ára, þá var mér komið fyrir upp í Hrepp á bæ, sem hét Kluftir, sá bær er nú kominn í eyði. Þarna var ég þangað til ég var 17 ára. — Var þarna stórt býli? — Það var stórt land og erf- ið smalamennska, en jörðin var heldur rýr, litlar slægjur og lítið tún. Beit var sæmileg. — Gat heimilið lifað á því sem þar aflaöist? — Ojá. svona sæmilega. Það var ekki beint nein fátækt. — Hvernig var það á Suður- nesjum? — Foreldrar mínir höfðu lít- ið handa í milli bjuggu við mikla fátækt. Það var stundum lítið til að nærast á. Þegar ekki gaf á sjö, þá var ekkert. Þaö var ekki safnað í kornhlöður. — Þú varst þarna á Kluftum í 8 ár? — Já, bóndinn þar hét Svein björn Jónsson og var afi Svein bjarnar Jónssonar hæstaréttar- lögmanns í Reykjavík. Mér leið sæmilega þarna, að vísu var mér otað til vinnu eins og hægt var Eg þreifst varla fyrir svefn- leysi og þreytu, smalamennskur voru svo ógurlega erfiðar. Ég var einn vandalaus á heimilinu. er v/ð Jón Vigfússon, 92 ára gamlan Arnesing — Van gert upp á milli þín og heimabamanna? — Nei, þaö get ég ekki sagt. Þaö þurftu allir aö vinna mikið, en mér var ofætlað, vökurnar viö féð voru alltof miklar. Ég hafði oft ekki lyst á aö boröa bara vegna þreytu auk þess var ég blóðnasaveikur. Alverst var þetta í sambandi við kvía- ærnar. Þegar ég kom heim á kvöldin voru þær mjaltaðar og svo sleppt út aftur. Varð ég þá að fara upp á nóttunni til þess að hafa þær saman fyrir morgun mjaltir. Það var siður um hey- annatímann, að fára ofan í tún, sem kallaö var klukkan tvö að nóttunni ,væri rekja og þá byrj- að að slá, og slegið til morguns að þurrt var oröið á. Þá var ég oft vakinn líka og átti að fara að smala. Mér var ætlað að sofa meðan mjólkað var, en það varð nú oft minna úr því. Stundum vantaði af ánum og þá varð ég að leita þeirra — þetta var einlægur erill, alltof mikill. — Var fóikið ekki notalegt við þig? — Jú, sumt ekki allt. — Var margt fólk í heiipili? — Það voru þrír bræöur heima, tveir voru farnir. Svo voru fjórar systur, ein þeirra ári yngri en ég, og svo hjónin. Jón Vigfússon. ásamt öðrum strák, til að sækja heytorf suður í sveit. Við kom- unj.seint heim, ég var þreyttur og sofnaði fast. Klukkr-« að ganga tíu um morguninn vaitna ég, og þá er enginn í bænum, en ég sé að þilin fyrir ofan rúmið eru horfin og einniy rekkjunautur minn. Ég fór aö káfa upp fyrir bálkinn, en þrtr var enginn. Um nóttina hafði komið svo harður jarðskjálfti að baðstofan gliðnaði, fólkiö varð felmtri slegið og flýði bæinn, en kvaðst ekki með nokkru móti hafa getað vakið mig, svo fast heföi ég sofið, og svo mikill asi var á því, að það hugsaði ekki út í það sem gat beðið mín, ef bærinn hryndi f rúst, eins og víða henti á Suðurlandi þetta sumar. Niöri í miðsveitinni lá fólkið víða í tjöldum meiri part sumarsins, aörir fundu sér einhverja skúta og bjuggust þar um. Segja má að víöa hafi ríkt neyðarástand. Alls staðar var þó gengið að heyskap svo sem venja var til. Ég man til þess, sérdeilis einn morgun, er að við vorum aö slá austan við túnið, að jörðin gekk f bylgjum rétt eins og öld- ur á sjó, og máttum við gæta aö okkur að detta ekki. Þessum hræringum fylgdi þunganið- ur, ekki beint hávaði. Þetta var ákaflegá öhugnanlegt ástand. — Virtist þetta hafa nokkur áhrif á ske nur, t. d. málnytu búfjár? — Ekki minnist ég þess, en hestar hópuðu sig saman þegar miklar hræringar voru. Þegar kom fram á haustiö og þessum ósköpum virtist vera af létt, var JÖRÐIN GEKK í BYLGJUM RÉTT EINS OG ÖLDUR Á SJÓ Þegar ég var 17 ára hætti gamli maðurinn að búa og sonur hans tók við. Þá fór ég aö Tungufelli í Hrepp, vinnu- mannsmynd. Þar var gott að vera. Margt fólk í heimili, ágæt ir húsbændur og allt gott. Þar fór mér reglulega fram, komst í mig mergur. — Sinntir þú þar ekki ein- göngu landbúnaðarstörfum? — Ég var látinn róa á veturna. Reri bæði frá Eyrarbakka og Stokkseyri og síðast út í Þoriáks höfn. — Var þessi sjósókn ekki talsvert erfið? — Ójú, hún var það. — Úr hverri verstöðinni fannst þér erfiðust sjósókn? — Frá Eyrarbakka. Það var ógurleg brimveiðistöð. Stokks- eyri var skárri og Þorlákshöfn þrautalendingin fyrir hinar báð- ar. Sjósóknin var öll á áraskip um og róið með lóð. Fyrsta vertíðin mín var 1892. — Manstu eftir nokkrum atkvæðaformönnum? — Það var ákætis formaður, sem ég var hjá, Jón Sturiaugs son. með honum byrjaði ég. — Ilann bjargaði mörgu mannslífi. — Hvernig var ráöriing vinnu manns á þeim dögum? — Hjá bóndanum á Tungu- felli hafði ég hálfan vertíðar- hlutinn mi: n og fékk að hafa fjórar fimm kindur. Svo hafði ég alklæðnað yzt og innst. öll sokkaplögg. skóleður og vettl- inga. Þetta var árskaupið. — Hvernig var með fæði í ver inu? — Mötuna lagði húsbóndinn til. Hún var látin í skrínu. Mað ur fékk svona tvo fjórðunga af smjöri og góða kind í kæfu og svo hálfa kind í hangikjöt. — Þetta átti aö duga vertíð- ina? — Já, og dugði vel, ef sæmi lega var á I.aldið. Svo var tekið út í reikning pund af kaffi og pund af sykri á hvem mann, sem á skipinu var, en það þurfti oft viðbót og þá keyptu menn hana sjálfir. — Gat nú ekki vinnumanns- kaupið orðiö sæmilega gott með þessum kjörum? — Jú, ef vel aflaðist. En eina vertíðina sem ég reri hjá honum Jóni Sturlaugssyni fengum við aðeins 200 til hlutar. — Þá hefur þú átt 100 fiska sjálfur. Hvað heldurðu að það hafi gert í peningum? — Þá var ýsan seld á 10 aura og þegar tregfiski var mátti heita að aflinn væri eingöngu ýsa. — Ekki hefur þetta nú verið neitt stórfé jafnvel á þeim tíma? — Onei, ég er hræddur um ekki. En þetta var nú alversta vertíö sem ég man eftir, við fengum upp í 600 fiska f hlut. Á þeim árum voru þrjátíu krón ur talsverðir peningar. Þá þótti geipiverð að fá 3—4 kórnur fyrir lambii Fráfærulömb voru oft"* seld á 3 krónur. — Lézt þú færa frá þínum ám? — Já, já. — Fékkst þú þá smjör? — Nei. nei Það var ekki nefnt svoleiðis lagað. Ég fékk bara lömbin. ef þau komu af fjalli. Húsbóndinn átti málnytuna. ég ær og lömb. Hjónin á Tungu- felli, Guðni Þórarinsson og Sunneva Bjarnadóttir, reyndust mér mjög vel þau fimm ár sem ég var í vist hjá þeim. Þau áttu sex böm og auk þeirra höfðu^ þau ætíð þrjá vinnumenn og þrjár vinnukonur. — Þú mannst eftir jarðskjálft- unum 1896? — Mikil ósköp, ég held það nú. Það gekk mikiö á. Þeg- ar fyrsti kippurinn kom hittist svo á, að ég er nýkominn heim frá því að leita að kvíaám, sem vöntuðu, setztur á rúmið mitt og ætlaði að fara aö borða. Húsbóndinn var vakandi og ég segi við hann: Getur verið að þaö séu reisendur á ferðinni? — Reisendur? — Já, langferðafólk ‘að norðan var kallað reisendur. Það kom oft og gisti á Tungu- felli, því það var næst afrétti. Ég heyrði svo mikinn undirgang og allt í einu leikur bærinn á reiðiskjálfi. Húsbóndinn biður mig að fara og leysa út kýrn- ar. Ég gerði það en þó meö hálfum hug. Það voru svo iöng göng sem þurfti að fara um. Mér var alltaf illa við göngin eftir að jaröskjálftinn kom, ótt- aðist að þau féllu saman. Þeg- ar ég kom út, skar ég böndin af beliunum til aö koma þeim sem fljótast úr fjósinu. Eftir dálítinn tíma komst svo kyrrö á aftur og þá háttaöi ég og sofnaði. — Þessir iarðskjálftar stóðu af og, til vfir sumarið? — Já. langan, langan tíma. Það var einhverju sinni á laug- ardagskvöldi, að ég var sendur. farið að braska við að laga bæ- ina og búa undir veturinn. Sumir höfðu skorið þökin ofan af bæjarhúsum og þar voru viðir miklu .ninna skemmdir. Á þessi þök var svo sett járn en ekki torf. Þegar ég var 22ja ára haföi húsbóndi minn jarðaskipti og fór að Bræðratungu, en ég vildi ekki fara með honum og réöi mig hjá Sigurði Jónssyni sem bjó að Hrepphólum í Hrepp og var þar í tvö ár. Þá fór ég niöur á Eyrarbakka, fékk þar lóð og byggði bæ. En sú var ástæöa þessarar rá*:.breytni. að éf átti eina systur og gamla móður, sem þá var því nær oröin blind, héldum viö systkinin svo heimili or önnuðumst móður okkar. Ég stundaði ýmsa vinnu, og þó mest sjó. — Lentir þú aldrei í neinum háska á sjó? — Ekki get ég sagt það — og þó einu sinni munaði pú lit’u að illa færi. Þá var ég kom- inn sem háseti á skútu. Hún hét „Agnes" Þá vorum við að flnkjast á hafinu í hálfan mán- u. vorum komnir út úr kortinu og vissum lítið hvert okkur bar. Þaö var ekki góð ævi, og oft tvísýnt hver endalokin yrðu. Ég held þaö hafi bjargað okkur aö þegar óveðrinu Iétti uröum viö varir viö franska skútu og gátum f”lgt henni bangaö til við hófum landsýn af húfunni á Snæfells- iókli. Það var svo sem ekki von að bessi ferð íánaðist vel, því til hennar var stofnað af lftilli fyrirhvgg’ju, skinctiórinn sem annars var röskleika maður, Framhald á bls. 10.

x

Vísir

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Vísir
https://timarit.is/publication/54

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.