Vísir - 06.02.1968, Síða 13

V í S IR . ÞrJðjudagur 6. febrúar 1968.
/3
■
Þórarinn Björnsson. skólameistari
Minningarorð —
„... Þín holla hönd
var hlaðin öll tryggðabaugum“.
Sig. Guðmundsson.
J dag leita margra hugir norður
til Akureyrar, er hefur misst
einn af sfnum beztu sonum. Þór-
arinn Björnsson var að vísu ekki
borinn og barnfæddur Akureyring-
ur, en þar hlaut hann menntun
sína allt fram til háskóla og þar
vann hann ævistarf sitt, við þá
stofnun, sem. sett hefur mestan
menningarsvip á höfuðstað Norð-
urlands, Menntaskólann á Akur-
eyri. Hollusta hans í starfi var
æ hin sama, frá því hann kom að
skólanum sem aukakennari til
hinztu stundar sem skólameistari.
Það var í ágúst 1966 að Þórar-
inn kenndi þess meins, er dró
hann til bana. Hann var frá störf-
um veturinn 1966—7, en tók við
pmbætti á ný 1. okt. 1967. Ekki
'eið nema hálfur annar mánuður
f starfi, þar til önnur alda reið
"fir og eftir það átti Þórarinn
°kki afturkvæmt úr sjúkrahúsi.
Hann andaðist 28. janúar 62 ára
að aldri.
Einkennilegur leikur örlaganna
var það, að þ'au urðu næstum sam-
ferða yfir landamæri lífs og dauða,
Halldóra Ólafsdóttir skólameistara-
frú og Þórarinn Bjömsson, en
mjög hlý vinátta var þeirra á milli.
Skólameistarahjónin Sigurður og
HaHdóra efldu Þórarin til mennta
og veittu honum margvíslegan
stuðningSj en hann reyndist þeim
á móti sem bezti sonur.
Tjórarinn Björnsson fæddist á
Víkingavatni f Keldúhverfi f
Norður-Þingeyjarsýslu 19. desem-
ber 1905 og var elzta barn hjón-
anna Björns Þórarinssonar bónda
á Vikingavatni og Guðrúnar Hall-
arímsdóttur frá Austur-Görðum f
Kelduhverfi.
Víkingavatn liggur við þjóð-
braut, þar var sjálfkjörinn gisti-
«taður og miðstöð sveitarinnar, þar
úefur sama ættin búið öldum sam-
«n. í þeirri ætt hefur verið margt
°«fumanna og listamanna og má
t;l dæmis n’efna Nonna, er var
^nnur Sveins Þórarinssonar sýslu-
-krifara á Möðruvöllum, en nöfn-
:n Sveinn og Þórarinn eru algeng
í ættinni. Biörn faðir Þórarins var
kunnur greindar og gáfumaöur,
geðsveiflumaður, tilfinninganæmur
og þunglyndur.
Þaö mun hafa verið venja á Vfk-
ingavatni eins og víðar að elzti
sonur tæki við búi af fööur sín-
um. En af Þórarni fór snemma orð
fyrir skýrleik og gáfur og það
verður þvf úr að hann heldur
áfram skólagöngu, fer til Akureyr-
ar haustiö 1912 og sezt í gagn-
fræðaskólann þar.
Vorið 1924 lauk Þórarinn gagn-
fræðaprófi og stóö þá ekki til
að námsbrautin yröi lengri. En
Sigurður skólameistari mun fljótt
hafa séð hvað í sveininum bjó og
eggiaði hann til frekara náms. Þá
hafði Siaurður þegar hafið sókn
fyrir stofnun menntaskóla á Akur-
evri. og varð það úr að Þörarinn
varð einn þeirra sex. er fvrstir
lá-m undir stúdentspróf f Gagn-
f-'.-eoaskólanum á Akureyri os nutu
Teiðsagnar kennara þar Þeir félag-
ar héldu suður vorið 1927 og
Vevttu stúdentsnróf utanskóla við
I'/r°nntaskólann í Revkiavfk.
Voru beir nrófaðir úr öllu náms-
efni fjórða. fimmta og sjötta bekkj-
ar og stóðust allir þá raun. Þór-
arinn hlaut hæsta emkunn þeirra
sexmenninganna, enda var hann
með beztu námsmönnum, jafnvíg-
ur á flestar greinar, skýr og fljót-
ur að átta sig á aðalatriðum. Þótti
för' þeirra sexmenninganna hafa
tekizt giftusamlega og átti sinn
þátt í því. að Gagnfræðaskólanum
á Akureyri voru veitt menntaskóla-
réttindi nokkru síðar.
Að loknu stúdentsprófi heldur
Þórarinn til Frakklands og sezt í
Sorbonne-háskóla. Þar stundar
hann nám í franskri tungu og bók-
menntum, latínu og uppeldisfræði.
Að loknu háskólanámi kemur hann
ir Romain Rolland og Litla prins-
inn eftir Saint Exupery.
TXaustið 1945 réðst til Akureyrar
fjölmenntuð tónlistarkona,
Margrét Eiríksdóttir Hjartarsonar
rafvirkjameistara í Reykjavfk. Hún
var f fyrsta árgangi er brautskráð-
ist úr Tónlistarskólanum í Reykja-
vík, og hafði dvalið við framhalds-
nám í Bretlandi styrjaldarárin.
Þórarinn var þá formaöur í Tón-
listarfélagi Akureyrar. Kynni
leirra Þórarins og Margrétar
beint til Akureyrar og tekur til
starfa við Menntaskólann, enda
var háskólanámið sennilega að
nokkru við það miðað að hann
gæti tekið að sér kennslu í mikil-
vægum greinum við hina ungu
menntastofnun.
Tjórarinn varð þegar í stað ást-
sæll kennari, enda nutu fjöl-
hæfar gáfur hans og kvikandi fjör
sín vel við kennsluna. Viðmót hans
var allt svo elskulegt og hugljúft
að nemendum hlaut að þykja vænt
um hann. Óvenjuleg viðkvæmni
hans mótaði kennsluna einnig, og
hafa nemendur hans stundum sagt
frá því síðar, að meiru hafi ráðið
sem hvatning til heimavinnu, að
þeir vildu eigi særa Þórarin með
því aö koma ólesnir í tfma, held-
ur en beinn áhugi á náminu:
Þórarinn var léttur f spori og
fús til starfa, hann vann skólanum
mikið og vel og varð áður en
langt leið hægri hönd Sigurð-
ar skölameistara, enda fól Sigurð-
ur honum skólastjórn, ef hann
þurfti að bregöa sér frá. Engum
duldist heldur að Sigurður háfði
augastað á honum sem eftirmanni
sínum þegar þar að kæmi.
Þórarinn var formaður fræðslu-
ráðs Akureyrar árin 1938—42 og
tók virkan þátt í ýmsu félags-
starfi öðru, en annars vann hann
skóianum allt sem hann vann.
Hann hafði yndi af bókmenntum
og tónlist, smekkvísi hans á ís-
lenzka tungu var mikil, gins og
þýðingar hans bera vitni '{im, en
hann þýddi úr frönsku fvrstu fjög-
ur bindin af Jóhanni Kristófer eft-
leiddu til þess aö þau gengu í
hjónaband árið eftir.
Margrét var um skeið skóla-
stjóri Tónlistarskólans á Akureyri,
en hefur annars helgað sig heimili
sínu, og verið manni sínum hin
bezta stoð.
Böm þeirra Þórarins og Margrét-
ar eru Guðrún Hlín stúdent og
Bjöm nemandi í Menntaskólanum
á Akurevri.
Um áramótin 1947—8 dró Sig-
urður Guðmundsson sig f hlé og
tók þá Þórarinn við skólameist-
arastarfinu. Sumir vina hans ótt-
uöust að þe.tta erfiða og erilsama
embætti mundi reynast viðkvæmri
lund hans ofurefli, og vfst er um
það að ýmislegt f skólameistara-
starfinu hefur gengið honum nærri.
En hann vann skyldustörf sín af
sömu hollustu og alúð og fyrr,
gaf skólanum það bezta úr sjálfum
sér, óx með vandanum, enda hélt
skólinn áfram að vaxa undir stjórn
hans. Þótt Þórarinn væri á margan
hátt ólíkur Sigurði, hafði hann
mótazt mjög af honum. Báðum var
bað sameiginlegt að einstaklingur-
inn. mannlegt eðli og mannleg sál
var þeim hugstæðast viðfangsefniog
merkilegast undur. Báðum var það
kappsmál að efla ábvrgðarvitund
nemenda og siðgæðiskennd, báðir
fiölluðu f skólaræðum sínum um
helztu vandamál mannlegs lffs.
Þórarinn varö þjóðkunnur ræðu-
maður, honum lá alltaf eitthvað á
hiarta og hann sagði bað þannig
að á hann var hlustað langt út
fyrir veggi skólans, og til hans
vitnað hvort sem hann fiallaði um
skólamál eða önnur málefni.
Jjórarinn var vinum sínum minn-
isstæður. Að hlusta með hon-
um á tónlist, að ræða við hann
um Ijóð eða sögur gaf innsýn í
hug hans sem var svo viðkvæmur
og opinn fyrir listrænum áhrifum.
Um hann lék sá þokkablær að
mánni leið ósjálfrátt vel i návist
hans. Viðmót hans var jafnan hýrt
og glatt, hugurinn síkvikur og lif-
andi, en minnisstæðust verður þó
góðvildin og einlægnin, er var hon-
um samofin eins og hún kæmi
langt neðan úr djúpum hugans og
setti svipmót sitt á allt sem hann
var og gerði.
Mér er minnisstæð ferö um
bernskusveit Þórarins Björnssonar.
Þetta var fyrir mörgum árum, einn
góðviðrisdag að hausti. Lágfleyg
septembersólin lék við landið,
hraun og lyng glóðu í ótal litbrigð-
um. Þessi dýrð var svo nálæg og
sterk, dagurinn svo mildur og
hreinn að það var eins og maður
heyröi andardrátt hans og æða-
slög. Það er bjart yfir þessum degi
í huga mér, og eins verður bjart
vfir minningunni um þann góða
dreng Þórarin Björnsson, sem nú
er horfinn sjónum.
Guðmundur Arnlaugsson.
lijér brá, þegar hringt var til
mín einn morguninn og mér
tjáð, að Þórarinn Björnsson skóla-
meistari væri látinn, Eins og heilsu
hans var komið, mátti við þessari
fregn búast, en samt sem áður
ól ég og sjálfsagt fleiri þá von í
brjósti, að hann myndi ná sér nokk
uð og geta lifað enn um skeiö við
bærilega líðan.
í þessum fáu og fátæklegu minn-
ingarorðum mun ég ekki gera grein
fyrir ævistarfi Þórarins, enda
munu aðrir gera það, sem betur
til þess þekkja. Mér eru ofar í
huga minningar frá æsku okkar,
þegar leiöir okkar Iágu saman og
við tengdumst böndum innilegri
vináttu en yfirleitt er unnt síðar
á ævinni.
Við Þórarinn urðum stúdentar
frá M.R. 1927, en vorum aldrei
saman í skóla. Hlaut Þórarinn
kennslu í Gagnfræðaskólanum á
Akureyri undir stúdentspróf, en
skólinn hafði þá ekki réttindi til
j þess að brautskrá stúdenta Án
þess aö við vissum nokkuð um
, ráðagerðir hvors annars, fórum við
i báöir um haustiö til Parísar og
lögðum þar stund á háskólanám.
Fram að þeim tíma höfðum við lít-
ið þekkzt, en úr því vorum við
samvistum næstu fimm vetur. Viö
vorum herbergisnautar fyrsta vet-
urinn, en síðan hittumst við nær
daglega. Myndaðist brátt með okk-
ur einlæg vinátta, sem aldrei bar
skugga á.
Jjórarinn var opinskár, hreinskil-
inn, en þó háttvís, og voru
menn fljótir að kynnast honum.
Yfirborðið birti innra manninn. en
þó vefst mér tunga um tönn, er
ég á að freista þess að lýsa helztu
eiginleikum í fari hans á samvistar-
dögum okkar. Ég veitti fyrst at-
hygli góðvild hans, sem aldrei
brást neinum. Hann vildi öllum
vel. Þótt hann væri strangur við
sjálfan sig, var hann mildur í
dómum um aðra, sem höfðu ekki
sama skapstyrk og hann sjálfur.
Óeieingirni og hjálpfýsi var honum
í eðli runnar og lánaði hann t. d.
oft bláfátækum stúdentum af sín-
um litlu efnum. Hann var jsfnsn
glaður og reifur. en glaðværð hans
átti ekkert skylt við léttúð, held-
ur var hún sprottin af barnslegri
lífsnautn hans og lífsþorsta. Þótt
dapurleiki kynni að grípa hann
stöku sinnum, stóð hann aldrei
lengi og átti sér ekki djúpar ræt-
ur í eðlisfari hans. Hann var mjög
næmlyndur, allt mannlegt orkaöi
á hann til unaðar eða ama, margt
það, sem lætur flesta menn ó-
snortna. Hann var bjartsýnn skap-
brigðamaður, ákaflega viðkvæmur,
ör í lund og skiótur til allra við-
bragða. Þessu öfluga og auðuga
tilfinningalífi var þó ekki samfara
ístöðuleysi né veiklvndi, heidur var
því stjórnað af siðferðilegri festu,
ríkri ábyrgðarvitund, miklum vits-
munum og dómgreind. Kæruleysi
og tómlæti voru ekki til í fari
hans. Tryggð hans og vinfesti
brugðust aldrei, um hann mátti
með sönnu segja:
Þar hann hönd í hendi sló
hvergi sleit hann tryggðum.
Um gáfur Þórarins ætla ég ekki
að fiölyrða. Þær voru miklar og
fjölhæfár, áhugamál hans voru
víðfeðm og einkum var skiiningur
hans skarpur. Sóttist honum því
erfitt nám vel, enda ástundunar-
samur í bezta lagi.
Jjannig stendur minningin um Þór-
arin Bjömsson frá stúdents-
árum okkar mér fyrir hugskotssjön
um, hinn heillynda og mikilhæfa
vin, sem var „öllum drengjum
betri“. Margar ógleymanlegar
stundir áttum' við saman í París,
við deildum gleði og sorg, vonum
og áhyggjum Við ræddum aðal-
hugðarefni okkar: skáldskap og
bókmenntir,' heimspeki, mannleg
örlög, framtíð íslenzkrar menning-
ar. Báðir vorum við ráðnir f þvf
að snúa aftur heim til Islands,
enda var þá nær með öllu fyrir
það girt, að erlendir menntamenn
fengju störf eða stöðu í Frakk-
landi sem samboðin væru mennt-
un þeirra og hæfileikum. Þórarinn
vissi alltaf, að hann ætti aö hverfa
að kennarastöðu við Menntaskól-
ann á Akureyri að námi loknu
og var það honum án efa styrkur
bakhjarl.
Eftir heimkomu Þórarins skild-
ust leiðir okkar að mestu. Allt of
sjaldan gafst okkur tækifæri til
þess að ræðast viö í tómi. En ég
fann, að hann var mjög hinn sami
og á Parísarárum sínum Hann
hafði varðveitt allar beztu æsku-
eigindir sínar. Hann var einn þeirra
fágætu manna. sem lífið hafði í
engu spillt, heldur aðeins komið til
þroska
^lþjóð er kunnugt um ævistarf
Þórarins eftir að hann kom
heim: kennsla og síðar skólastjóra-
staða við næst fjölmennasta
menntaskóla landsins. Báðum þess-
um störfum gegndi hann með mikl-
um ágætum. Oft hefur mér flogið
f hug, að skólastjórastarfið hafi
hlotið að reyna mjög á hann. svo
viðkvæmur og ör f lund sem hann
var. Einnig má harma, að jafnmikil-
hæfur og gagnmenntaður maður og
hann var skvldi ekki fá tóm til
þess að gefa sig meira að rit-
störfum. íslenzk tunga lá honum
á kostum, því bera vitni nokkrar
frábærar þýðingar hans og hið til-
tölulega litla, sem hann frum-
samdi.
í einkalffi sfnu var Þórarinn
gæfumaður. Hann kvæntist ágætri
og vel menntaðri konu, Margréti
Eirfksdóttur píanóleikara, og naut
hann nákvæmrar og ástúðlegrar
umhyggju hennar í löngum og erf-
iðum veikindum. Þau eignuðust tvö
efnileg böm, sem nú eru um tví-
tugt. Er nú mikill harmur aö þeim
öllum kveðinn og sendi ég þeim
einláegustu samúðarkveðjur mfnar
og bið þeim allrar huggunar.
Símon Jóh. Ágústsson.