Vísir - 21.06.1968, Blaðsíða 9

Vf SIR. Föstudagur 21. júnf 1968.
1
9

undanförnu hefur orðiö
tíðrætt um vaxandi ólgu og
ofbeldishyggju í heiminum. Um-
ræðumar hafa mest snúizt um
stúdentaóeirðir í lýðræðisríkj-
um Vestur-Evrópu og þá auð-
vitað sérstaklega þau undur
sem gerðust í Frakklandi, þá
gífurlegu ólgu og uppreisnar-
hug sem þar brauzt út og
minnstu munaði að kæmi þar
af stað algerri stjómarbyltingu
eða borgarastyrjöld.
Við höfum oft hugleitt það
af hvaða ástæðum þessi ósköp
hafa gerzt, hvemig á því
standi, að hópur ungs fólks og
það sérstaklega menntamanna
skuli ekki vilja láta sér nægja
það frjálsræði til skoöanamynd-
unar og áhrifa sem þingræðis-
skipulagið veitir, heldur skuli
það grípa löngun til að láta
taka eftir sér meö grjótkasti og
íkveikjum, og það skuli jafnvel
aöhyllast einræðisstefnur, sem
ættu f eðli sínu að vera eitur í
beinum framfarasinnaðrar æsku.
Það hefur fallið nokkuð f
skuggann af þessum atburöum
að alveg sambærileg hreyfing
hefur farið eins og logi um
akur unga fólksins í Austur-
Evrópu. Langar mig nú til aö
ræða nokkuð um þá atburði og
lýsa þeim viðbrögðum, sem þar
hafa orðið gegn þessum upp-
reisnarhug. Þar er sá mikli
munur á, að í stað þjóðskipu-
lags lýöræðis og mannréttinda
hefur þar verið haldið uppi
harkalegri einræðisstjóm komm-
únismans. Af þeim sökum hefur
uppreisn unga fólksins þar tekið
á sig talsvert aðra mynd, þar er
framfarahugsjón þess að koma
á frelsi og lýðræði í líkingu við
það sem verið hefur í Vestur-
Evrópu.
^lltaf er dálítið erfitt að setja
sig inn í þjóðfélagsástand
og viðhorf manna í Austur-
Evrópu. Þessi álfuhluti er dá-
lítið annar heimur, sem staðið
hefur aftar Vestur-Evrópu í
efnahagslegu tilliti, þar sem
lífskjör almennings eru stigi
lakari en vestar í álfunni
og síðan járntjaldið einangraði
þessar þjóðir og kommúnism-
inn tók þar völd og kreppti þar
allt í járngreipar viröist þessi
mismunur fremur hafa aukizt
en minnkað.
Við höfum haft tilhneigingu
til að líta á kommúnistastjómir
þessara rikja sem eina heild og
svo virtist það vera á Stalíns-
tímanum, að þá leit þetta allt
út eins og ein maskína, sem
verkaði saman þegar stutt var
á hnapp austur í Moskvu. 1 eðli
sínu vom kommúnistaflokkarn-
ir í öllum þessum löndum litlir
minnihlutaflokkar, sem ruðzt
höfðu til valda með ógnunum
um rússneska hervaldsbeitingu.
Þeir litu því allir út eins og
nokkurs konar kvislingar, sem
hlýddu auövitaö skilyrðislaust
samræmdum fyrirskipunum
Stalins.
En á síöari árum gætir þess
meir að þeir veröa ósamhljóma
og þess verður vart, að það
sem kallað er kommúnismi er
ekki lengur ein blokk eða heild,
heldur margs konar hræringar
sem toga hver í sinn skanka.
PaÖ er fariö að tala um „þjóö-
emislegan kommúnisma", sem
virðist vera með sitt hverju
mótinu í hverju landi og nú
síöast gerist það furðulega
fyrirbæri, auðvitaö andstætt
öllum hugmyndum hinna viröu-
legu lærifeðra, Marx og Lenins,
að farið er að tala um „lýð-
ræðislegan kommúnisma". En
auövitað telja hinir gömlu ein-
ræðislegu kommúnistar að slíkt
fyrirbæri sé enginn kommún-
ismi, heldur bara óskapnaöur
og ófreskja.
Þessar andstæður og flokka-
drættir innan kommúnistablakk-
arinnar í Austur-Evrópu hafa
orðiö skýrari f dráttum í æsku-
lýðsólgunni, sem þar hefur ris-
ið upp síðustu vikur. Hér gefst
auðvitað ekki rúm til að ræða
ýtarlega um alla skankana og
hálsana á þessu margfætta og
marghöfðaða dýri, sem komm-
únisminn er nú orðinn, heldur
er aðeins hægt að víkja að
tveimur áberandi andlitum sem
komið hafa fram upp á síð-
kastið.
■pftir þá gífurlegu stúdentaólgu
sem brauzt út í Póllandi
í marz síðastliönum, þar sem
stúdentarnir tóku á sitt vald
háskóla landsins t. d. í Varsjá
og Kraká og kröfðust lýðræðis-
legra réttinda og frelsis,
urðu viðbrögð stjómvaldanna
sérkennileg. Þau gengu ekki að
neinum kröfum stúdenta, heldur
bældu uppreisn þeirra miskunn-
arlaust niður. Hrein ógnaröld
hófst f landinu, stúdentar og
menntamenn voru handteknir
Mocsar hefur hert þrælatök kommúnismans í Póllandi.
svo hundruðum skipti, yfirheyrð
ir og varpað í varðhald. Þar
táknuðu þessir atburöir aftur-
för og afturhvarf til Stalinisma
og ofbeldis. Að undanförnu
hafði Pólland náð langt á fram-
farabraut frjálslynds kommún-
isma sem Gomulka stýrði, en
nú kom „reaksjónin".
Sá maður, í hópi kommúnista,
sem stýrir þessu og hefur svo
að segja tekið völdin í landinu
heitir Mieceslaw Mocsar og not
aði hann aöstöðu sína sem inn-
anríkisráðherra og þannig yfir-
maður lögreglu og leynilög-
Smirkovsky
slóvakíu.
boðar „lýðræðislegan kommúnisma“ í Tékkó-
reglu til að hrifsa til sín völd-
in. Hann er sem sé nokkurs
konar Beria Póllands og grípur
skelfing lögregluríkisins aftur
um sig í landinu.
Það óhugnanlegasta við stjóm
hans er, að hann hefur inn-
leitt enn á ný gyðingaofsóknir
f landinu og verða menn að
gagta að því, að það er í sam-
ræmi við hinar gömlu stalin-
isku hugmyndir hans, því Stalin
hleypti einnig oft af stað gyð-
ingaofsóknum í Rússlandi þeg-
ar hann var við völd.
jy^ocsar snerist þannig á móti
■"■ stúdentaólgunni, að hann
fordæmdi hana sem „gyðinglegt
samsæri" gegn Póllandi. Undir
niöri hefur stöðugt vakað í Pól-
landi sterkt þjóðlegt gyðinga-
hatur, og nú grípur Mocsar til
þess sem ágæts tækis til aö
bæla niður stúdentauppreisnina,
lögreglu og herliði var sagt að
þeir væru ekki aðallega að
brjóta á bak aftur uppreisn
æskulýðs, heldur samsæri gyð-
inga. Þegar það haföi tekizt
fór Mocsar að hreinsa til, hann
ruddi prófessorsembætti við há-
skólann, vék úr stöðum sínum
fjölda prófessora, af því að
þeir voru gyðingar, þó þeir
hefðu kannsíd ekkert komið ná-
lægt uppreisninni. En það var
sama, fyrst þeir voru gyðingar
hlutu þeir að hafa spillandi á-
hrif á ungdóminn, sama gerð-
ist í rithöfundasamtökum og
ýmsir gyðingar sem unnu að
kvikmyndagerð og hafa getið
sér alheimsfrægð voru einnig
miskunnarlaust hreinsaðir út og
munu ekki fá leyfi til að vinna
frekar að „spillingarstörfum“
sfnum. Og Mocsar var jafnvel
orðinn svo sterkur, að hann
treysti sér til að ráðast á
Ochab forseta Póllands, sem
varð að segja af sér vegna þess
að hann er giftur gyðingakonu.
Tekið skal fram að Rússar
létu þessar aðgerðir ekki af-
skiptalausar. Nú eru Stalinistar
ekki lengur við völd í Rúss-
landi, svo að valdhöfunum þar
geðjaðist ekki að „þessari teg-
und“ kommúnisma. Þeir létu að
sér kveða og létu hina pólsku
valdamenn vita, að þeir skyldu
fara sér varlega, rússneskt her-
námslið væri í landinu og gæti
»-»- 10. sfða.
1 dag spyrjum við nokkra
Reykvíkinga, sem við butum
á fömum vegi um skoðun
þeirra á hugsaniegum breyt-
ingum á íslenzka þjóðbún-
ingnum (kvenbúningnum).
Spurningin sem við lögð-
um fyrir þá hljóðar svona:
Finnst yður ástæða til
að breyta íslenzka þjóð-
búningnum?
Stefán Valgeirsson: Nei, ég sé
enga ástæðu til þess. Ég vil aö
búningnum sé haldið óbreytt-
um.
Finnur Gíslason: Ég veit
ekki á hvaða forsendum ætti aö
fara að breyta íslenzka kven-
búningnum, enda fæ ég ekki
séð að þá sé lengur um þjóð-
búning að ræða.
Guðrún Karlsdóttir: Nei, alls
ekki. Ég geng aldrei í öðru en
íslenzku búningunum, hvers-
dags í upphlut og spari f peysu-
fötum. Mér finnst hvort tveggja
fallegt og þægilegt og er á
móti öllum breytingum á bún-
ingunum.
Vilborg Isaksdóttir: Mér
finnst að það mætti hafa pilsin
styttri. Ég held að yngra kven-
fólk yrði hrifnara af fslenzku
búningunum ef pilsin væru
hnésfð, það væri líka mun
þægilegra.
|»p|
Jóhanna Pálsdóttir: Mér
finnst engin ástæða til að breyta
þjóðbúningnum, hann er falleg-
ur eins og hann er.