Vísir - 16.09.1968, Qupperneq 8

8
m
VISIR
Otgefandi Reykjaprent ti.í
Framkvæmdastjóri Sveinn R. Eyjólfsson
Ritstjóri: Jónas Kristjánsson
Aðstoðarritstjóri: Axei Thorsteinson
Fréttastjóri Jón Birgir Pétursson
Ritstjórnarfuiitrúi: Valdimar H. Jóhannesson
Auglýsingastjóri • Bergþór Olfarsson
Auglýsingar: Aðalstræti 8. Simar 15610 11660 og 15099
Afgreiðsla: Aðalstræti 8. Slmi 11660
Ritstjóm: I tugavegi 178. Simi 11660 (5 línur)
Askriftargjaid kr 115.00 á mánuði tnnanlands
I lausasö) j kr. 7.00 eintakið
i-Tentsmiðja Vísis — Edda h.f.
Horfum fram á veg
Uyernig setli umheimurinn komi til meö að líta út
eftir 10,20 eða 30 ár? Hvaða breytingar verða þá orðn-
ar á tækni og menningu mannkynsins, atvinnulífi og
lifnaðarháttum? Spurningar af þessu tagi eru áleitnar.
Þær skipta okkur líka miklu máli, því að í dag er ver-
ið að leggja grundvöll framtíðarinnar. Nýjungar, sem
eru nú að líta dagsins Ijós, verða orðnar almennings-
eign eftir tæpan áratug.
íslendingar þurfa að hugleiða þessi mál. Við erum
fámennir og búum að ýmsu leyti við erfið skilyrði frá
náttúrunnar hendi. Við þurfum að leggja meira að
okkur en aðrir til að halda réttum áttum í ofviðri
breytinganna. Þess vegnr ber okkur að líta í eiginn
barm og spyrja: Hve vel höfum við búið okkur undir
framtíðina? Og svarið er: Ekki nógu vel.
Fræðslukerfi landsins þarf að endurskoða frá rót-
um. Það þarf að verða nógu gott til að gera hinum
nýju kynslóðum kleift að skilja framtíðina og standa
sig, þegar hún er orðin raunveruleiki. Kennslu í raun-
vísindum og tækni þarf að stórauka á öllum aldurs-
stigum skólakerfisins. Þjálfa þarf upp vísindalega
hugsun og tæknilegan skilning. Samhliða þarf að auka
verulega fræðslu í félagsvísindum og kynningu á ýms-
um greinum menningarmála.
Um leið er Ijóst, að ekki verður hægt né æskilegt
að draga að sama skapi úr fræðslu á öðrum sviðum.
Þess vegna verður ekki um annað að ræða en breyta
kennslutækninni. Beita þarf nýjum leiðum til að fá
mun fleiri skólanema til að taka sjálfir virkan þátt í
námi sínu, ræl'ta áhuga þeirra með því að gera kennsl-
una lifandi, fjölbreytta og markvissa. Innleiða þarf hið
bráðasta margar nýjungar, svo sem sjónvarpskennslu,
svo að hægt sé að láta úrvalskennara ná samtímis til
nemenda um allt land og gera þeim jafnframt kleift
að nýta tækni kvikmynda og sýnikennslu. Ennfremur
eiga kennsla og próf að miða að því, að nemendur
skilji, frekar en að þeir muni. Handbækur eiga að
koma í stað smáatriðaminnis.
Sannleikurinn er sá, að í skólamálunum eru rætur
margra vandamála íslenzku þjóðarinnar. Skortur á
fræðslu í stjórnun, rekstri, hagfræði og fjármálum
gerir það að verkum, að fyrirtæki og stofnanir verða
áfram of illa reknar. Skortur á tæknifræðslu veldur
bví, að við munum ekki verða nógu framarlega í tækni
tölvualdarinnar. Skortur á fræðslu í raunvísindum
hindrar innreið vísindalegra vinnubragða í þjóðlífið
og vísindalegrar hugsunar í þjóðmál og menningar-
mál.
Vissulega erum við alltaf að endurbæta skólamálin.
Á síðustu árum hafa miklar framfarir orðið í iðn- og
tæknifræðslu. Og hér er farið að brydda á nútíma-
vinnubrögðum í kennslu. En við munum samt ekki
standast sem sjálfstæð þjóð, nema við stóraukum
hraða þessarar þróunar.

I
5
lí
14. skoðanakönnun V'isis: „Teljið jbér gengislækkun nær-
tækustu leiðina til úrbóta i efnahagsmálunum?"
GENGISLÆKKUN ER
ÓVINSÆL RÁÐSTÖFUN
VISIR . Mánudagur 16. september 1968.
Efnahagsmál landsins ber oft
á góma um þessar- mundir og
mjög er rætt hvaða leiðir komi
helzt til greina til að bæta úr
ríkjandi ástandi. í þessum um-
ræðum er oft minnzt á gengis-
lækkun, sem er mjög umdeild
efnahagsráðstöfun. Þess vegna
þótti VÍSI tímabært að kanna,
hvem hljómgrunn gengislækkun
á meðal almennings, með því að
bera upp spuminguna: „Teljiö
þér gengisiækkun vera nærtæk-
ustu leiðina til úrbóta í efna-
hagsmálunum?“
Skoðanakönnunin nær til
allra landsmanna, þvi að fyrir-
fram var ákveðið visst úrtak um
land allt, svo að hægt væri að
kanna vilja þjóðarinnar í heild
í þessu máli. Eins og sjá má af
meðfylgjandi töflum, voru all-
margir, sem ekki treystust til
að taka afstöðu til málsins, töldu
sig ekki hafa nægilega þekk-
ingu. Einkum voru það konum-
ar, sem voru tregar til að gefa
afdráttarlaust svar. Karlamir
voru ákveðnari og mikill meiri-
hluti þeirra andsnúinn gengis-
lækkun.
Niðurstöðutölurnar voru yfir-
leitt mjög svipaðar, hvaðan sem
þær voru af landinu. Þó naut
gengislækkunin mests stuðnings
á Reykjavíkursvæöinu miðað viö
-■ —- ii ' __
Niðurstöður úr 14. skoð-
anakönnun VÍSIS:
Með ................. 18%
Móti ................ 46%
Óákveðnir ........... 36%
Ef aðeins eru teknir þeir,
sem afstöðu tóku, lítur
taflan svona út:
Með 28%
Móti ................ 72%
þá, sem afstöðu tóku, og var
óvinsælust á Akureyri .
Allmargir vildu gefa lengri
svör heldur en aðeins „já“,
„nei“ eða „veit ekki“. Margir
virtust hafa andúð á gengisfell-
ingu af einhverjum ástæöum,
sem þeir áttu erfitt með að
koma orðum að. „Það sækir ailt-
af I sama farið eftir þessar geng-
islækkanir," var ekki óalgengt
svar. „Þetta er auðvitað nær-
tækasta leiðin — en alls ekki sú
réttlátasta,“ sagði einhver, og
algengt var að fá svarið: „Það er
ekki um annað að ræða úr því
sem komið er.“
Kostir og gallar
gengislækkunar
Úrslit skoðanakönnunar Visis
sýna, að meirihluti fólks er and-
vígt gengislækkun sem nær-
tækustu leiðinni tii úrbóta í
efnahagsmálum okkar, eins og
nú standa sakir. Þeir fáu, er
fylgja gengislækkun, munu
væntanlega flestir telja hana
neyðarúrræði. Almenningur
hugsar sennilega helzt um verð-
hækkanir þær, sem lækkun
gengisins mundu fyigja. —
Þessi aðgerð í efnahagsmálum
mundi að sjálfsögðu hafa sina
kosti og galla.
Með gengislækkun eða gengis-
fellingu er átt við þaö, að er-
lendur gjaldmiðill verður „dýr-
ari“ reiknaður 1 íslenzkum krón-
um. Fleiri krónur fást fyrir
hvert pund eða hvem dollar, og
jafnframt þarf að greiða fleiri
krónur til að eignast pund eða
dollar.
Síðustu tvö árin hefur mjög
sigiö á ógæfuhliðina í viðskipta-
málum okkar viö önnur lönd.
Verð helztu útflutningsafurða
hefur fallið og treglega gengið
að selja afurðimar, sem em
einkum fiskafurðir. Gífurlegur
halli hefur ,erið á viöskipta-
jöfnuði við umheiminn. Þegar
svo er komið, er óhætt að full-
yrða, að gengi íslenzku krón-
unnar sé ekki „rétt“, það er aö
segja, það er hærra en staðan
við útlönd leyfir. Við gengis-
lækkun fá útflytjendur fleiri
krónur fyrir vömr sínar, þótt
verðið í erlendum gjalflmiðli sé
óbreytt, en það er mjög háð lög-
málum framboðs og eftirspumar
heimsmarkaði, og hafa útflytj-
endur okkar næsta litið vald á
þróun þessa verös. Gengislækk-
un er því augljós hagur útflytj-
enda, á meðan framleiðslu-
kostnaður hækkar ekki að sama
skapi.
Þá er komið aö göllum geng-
isfellingar, sem em áþreifanleg-
ir hverjum þjóöfélagsþegni. Þar
sem fleiri krónur en áður þarf
til að eignast erlendan gjaldmið-
il, ve:ða innfluttar vörur dýrari.
Vara, sem fyrir gengislækkun
kostaði eitt pund, heldur áfram
að kosta um eitt pund, en nú
kostar pundið fleiri krónur, svo
að vöruverð hækkar í innkaup-
um. Innflytjandi selur því vör-
una hærra veröi en fyrr. Neyt-
andinn verður að þola hærra
verð, en verzlunin væntanlega
minni sölu, er veröið hækkar.
Hér er um að ræða gífurlega
tekjutilfærslur, eins og nánar er
greint hér á eftir.
Vegna verðhækkananna á
innfluttum vörum reyna þeir, er
verða fyrir kjaraskerðingu,
væntanlega að hindra, að lífs-
kjörin rýrni mjög. Launþegar
munu væntanlega æskja hærra
kaups og fá það að einhverju
leyti. Iðnaður, sem byggir að
verulegu leyti á erlendum hrá-
efnum, verður að greiða þau
hærra verði, svo að verð slíks
iðnaðarvarnings hækkar að öðru
jöfnu. Engu aö siður er staða
slíks iðnaöar betri gagnvart iim-
fluttum iðnaðarvamingi, þar
sem aðeins hluti framleiöslu-
kostnaðar hans hefur hækkað.
Þá stendur iðnaður, sem byggir
á innlendum hráefnum, betur
aö vígi í samkeppni við inn-
fluttar iðnaðarvörur. Gengis-
lækkun er því til hagsbóta inn-
lendum iönaði, nema hann sé
að verulegu leyti grundvallaður
á erlendum hráefnum. Sama
gildir um þjónustu, sem unnt
er að veita bæöi hérlendis og
erlendis. Hin innlenda nýtur
góðs af lækkun gengisins.
Landbúnaðurinn stendur sterk
ari f samkeppni við innfluttar
vörur. Samt hækka að sjálf-
sögðu ýmsar innfluttar rekstr-
arvörur hans.
Gengislækkun veldur minnk-
un eyöslu þjóöarinnar f erlend-
um gjaldeyri, enda yrði megin-
tilgangur hennar, ef til kæmi,
að draga úr halla á viðskipta-
jöfnuði. Samfara henni verður
tilfærsla tekna. Atvinna ætti að
aukast í útflutningsatvinnuveg-
um og iðnaði. Vegna hækkaðs
verðlags er hagstætt að hafa
byggt fjárfestingu á gömlum
skuldum, því aö skuldirnar
rýrna í raunverulegu verömæti.
Lánadrottnar tapa hins vegar
að sama skapi. Að sjálfsögðu
munu ferðalög til útlanda kostn-
aðarsamari en fyrr. Hins vegar
ættu útlendingar fremur að ferð-
ast til Islands. Það verður er-
lendum aðilum hagstæðara að
öðru jöfnu að festa fé hér á
landi.
Húsbyggjendur bera skarðan
hlut frá boröi, en eigendur fast-
eigna standa betar að vígi.
Eigi gengislækkun að ná til-
gangi sínum og styrkja útflutn-
ingsatvinnuvegina, mega laun
og rekstrarvörur ekki hækka
sem nemur gengislækkuninni.
Hins vegar má búast við kröfum
um hækkanir almennt og ein-
hverjai launahækkanir fylgja i
kjölfarið. Verðbólga er oftast
fylgifiskur gengislækkunar. Það
er veröbólgan með hinum gífur-
legu tekjutilfærslum, sem menn
hafa í huga, er þeir svara neit-
andi í þessari skoðanakönnun.
Þess ber þó að gæta, að varla
mun völ nema tveggja kosta,
eigi að veita útflutningsatvinnu-
vegum okkar nægan stuðning.
Annars vegar gengislækkun og
hins vegar uppbótakerfi með
hækkun skatta og tolla.