Vísir - 05.12.1968, Síða 9

V1S IR . Fimmtudagur 5. desember 1968.
Raunvísindi hafa tæplega verið talin
til menningarfyrirhrigða á íslandi
— en nú virðisf jbað vera að breytast, segir
Þorbjörn Sigurgeirsson, fyrsti maðurinn,
sem fær stúdentastjórnuna
□ Jú, ég þykist sjá að rannsóknarstarfsemi og
raunvísindi eru að smáhækka á metaskálunum, þó
að sú þróun gangi ekki mjög hratt. Ef dæma skal
út frá því, sem annars staðar gerist, er þó einsýnt,
að þetta er í þá áttina, sem þróunin verður að verða.
Raunvísindi hafa tæplega verið talin til menning-
arfyrirbrigða hér á íslandi til þessa, en nú virðist
þama einhver breyting á að verða, sagði Þorbjörn
Sigurgeirsson, forstöðumaður eðlisfræðideildar
Raunvísindastofnunarinnar í viðtali við Vísi í tilefni
þess, að honum var veitt stúdentastjarnan nú í
fyrsta sinn, sem stúdentaakademían veitir þetta
viðurkenningartákn.
Ctúdentastjömuna skal veita
íslenzkum manni fyrir fram
úrskarandi starf á svið} vísinda
mennta eða lista, segir f reglu-
gerð akademíunnar. Fyrsta
spumingin sem við lögðum fyr-
ir Þorbjöm, var, hvort ekki
mætti túlka þá staðreynd að
vísindamanni var nú veitt stjarn
an, á þá leið að sól vísindanna á
íslandi færi nú eitthvaö hækk-
andi.
— Annars er ég raunar bjart
sýnn á vísindin hér á landi,
hélt Þorbjörn áfram. Við eigum
mikið af vel menntuðum vísinda
mönnum í mörgum greinum. —
Þetta eru yfirleitt ungir menn.
Það þarf ekki mikinn spámann
til aö sjá að þeir eiga eftir að
vinna mikið starf.
— Hvaða sviði raunvísinda
telur þú að við eigum að ein-
beita okkur að?
Það hefur verið margbent á
jarðvísindin, þar sem möguleik-
amir eru sannarlega fyrir hendi.
Það er þó vissulega hættulegt
að einblína of mikið á aðeins
eitt svið raunvísinda. Öll vís-
indastarfsemi verður að vera
alhliða. Okkur er t.d. algjörlega
nauösynlegt að stunda eðlis-
fræði hér, þö að oft sé haldiö
fram að við eigum erfitt með að
keppa við stærri þjóðir í þeirri
vísindagrein. Það sé okkur of
dýrt. Því er til að svara, að okk-
ur er jafn nauðsynlegt að vinna
á þessu sviði, þó að við skörum
ekki fram úr á nokkurn hátt.
Það hefur viljað brenna viö hjá
okkur Islendingum að stíla allt
upp á stóra vinninginn, en um
leið gleymum við að puöa. Það
er oft hægt aö ná meiru með
elju jg iðjusemi en með áhlaup-
um.
Hvað mundir þú telja standa
fslenzkri vísindastarfsemi mest
fyrir þrifum?
Vísindastarfsemi verður að fá
að þróast jafnt og þétt. Það er
erfitt að koma á beinum stökk-
breytingum, sem ömggt yröi að
leiddu til framfara Það mundi
þvi ef til vill standa vísindastarf
seminni fyrir þrifum, að ekki er
nægjanlegt að gert til að tryggja
þessa stöðugu uppbyggingu. Að
sjálfsögðu þarf fyrst og fremst
að veita þeirri starfsemi, sem
þegar er hafin allan þann stuðn
ing, sem hugsanlegur er til
þess að starfsemin verði eðlileg
og óþvinguð og kyrkist ekki
af fjárskorti. Það þarf töluvert
•fé til þess að skapa vinnuað-
stöðuna, en oft er þar svo hægt
að vinna mjög mikilsvert starf
án dýrra tækja. Viö getum gert
töluvert að því að veljá okkur
slík verkefni.
Þetta gefur tilefni til spurn-
ingar um val rannsóknarverk-
haft hagnýtt gildi. Það er mjög
hættulegt í þessari starfsgrein
að einblína á þessa hagnýtu þýð-
ingu, heldur er skynsamlegra að
fara þær leiöir, sem rannsókn-
imar opna og kanna á eftir
hvað hægt er að hagnýta sér af
niðurstöðum rannsóknanna. Þar
með er ekki sagt, að hið hag-
nýta sjónarmið eiga aldrei rétt
á sér. Þvert á móti verður að
sjálfsögðu einnig að beina kröft
unum að því sem bíður úrlausn
ar. Það gæti þó aldrej verið
rétt stefna að velja eingöngu
einhver sérstök hagnýt verkefni
fyrir stofnun eins og t. d. há-
skólastofnun.
Það em alltaf einhver aðkall-
andi verkefni á hverjum tíma,
sem bfða úrlausnar, en það er
atvinnuveganna að finna hvar
skórinn kreppir að og ákveöa
að einhverju leyti, hvaða verk-
efni skuli ráðast í. Annarserekki
alltaf alveg raunhæft að skipta
rannsóknum f hagnýtar og
grundvallarrannsóknir. Mörkin
eru ekki alltaf svo skýr.
Hver finnst þér þróun ís-
lenzkra vísinda hafa orðið á
undanfömum árum?
!*hl :
u ?th£ Jíft. tfc, iM ^
efna. Dr. Gylfi Þ. Gíslason,
menntamálaráðherra, sagði f
ræðu um daginn, aö íslenzkir
vísindamenn yrðu að sníða sér
betur stakk eftir vexti og velja
verkefnin frekar með tilliti til
hagnýtra en undirstöðurann-
sókna. Ertu sammála þessu
mati?
Wei, ég er ekki alveg sammála
' ráöherranum þarna. Að
vísu má vel velja rannsóknar-
svið með tilliti til að það gæti
Tjað hafa orðið augljósar fram
farir, en þróunin hefur þó
því miöur gengið allt of hægt,
sem ég álít vera mjög hættu-
legt fyrir atvinnuvegina og þjóö
arbúskapinn f heild. I nágranna
löndum okkar hefur þróunin á
þessum sama tfma verið mjög
hröð, en þaö er eins og þetta
framfaraskref hafi ekki byrjað
hjá okkur ennþá.
Okkar framlag tU vísindanna
t.d. miðað við þjóðartekjur er
ekki sambærilegt viö nokkurt
nágrannaland okkar eins og
kom fram á ráðstefnu Vísinda-
félagsins. Við veröum raunar
að leita til Portugals eða Grikk-
lands til að finna hliöstæður.
Bandarfkjamenn verja margfalt
meiru í vísindin miðað við þjóö-
artekjur á mann. Það skyldi eng
inn halda að þeir gerðu það, ef
þeir héldu aö dollararnir, sem
fara í vísindin skiluðu sér ekki
aftur í einu eöa ööru formi.
Efling visindanna í nágranna-
löndum okkar hefur verið ná-
tengd eflingu háskólanna.
Háskólamir þar hafa veriö
efldir af öllum mætti. Það,
sem staöiö hefur á þar er ekki
fjármagnið, heldur skipulagið
og menntaðir starfskraftar, sem
er vísbending um þaö, hve
þróunin hefur verið hröð. Ég
hef alltaf verið að búast við
sömu þróun hér, en ekkert hefur
gerzt. Við eigum því miður ekki
við sama vandamál að stríða með
mannskap og skipulag en von-
andj kemur til þessa vandamáls
hérna. Það er kannski mótsögn
að æskja eftir vandamálum, en
vandamál af þessu tagi myndu
sýna að við værum á réttri
braut.
Telur þá að lítill áhugi at-
vinnuveganna á rannsóknar-
störfum, geti aö einhverju leyti
valdið því að hér er minna um
vísindastarfsemi en f nágranna
löndunum? ,
. v'l " ' :
TTugmyndin með rannsóknum
','JL í þágu atvinnuveganna og
stofnanir í þeirra þágu er, að
sú rannsóknarstarfsemi kæmist í
snertingu við þá og væri bor-
in beint uppi af þeim. Þetta
sjónarmið kemur fram í lögun
um um rannsóknarstofnanir at
vinnuveganna 1965. Eftir að lög
in voru samþykkt hefur það
sjónarmið orðið áleitið meöal
vísindanna að þessar stofnanir
ættu að heyra beint undir há-
skólann. Nú síöast kom þetta
sjónarmið fram á ráöstefnu
Vfsindafélagsins um daginn.
Mér er kunnugt um, að slíkt
fyrirkomulag hefur gefizt vel
t.d. í Noregi. Við verkfræöiskól
ann í Þrándheimi eru margar
stofnanir, sem vinna beint fyrir
atvinnuvegina, en heyra skipru
lagslega undir háskólann Fjár-
magnið til rekstrarins kemur
að einhverju leyti a.m.k. frá at-
vinnuvegunum. Þetta samkrull
hefur gefizt vel og eitthvað f
þessa átt gæti einnig átt vel við
hér. Alveg sérstaklega, þegar
Háskóli íslands fer að útvíkka
sína starfsemi meö raunvísind-
um og greinum, sem snerta at-
vinnuvegina.
Þessi stækkun háskólans verð
ur raunar ekki gerö nema há-
skólinn og stúdentar hans hafi
greiðan aögang að rannsókna-
stofnunum. Þama mætti slá
tvær flugur í einu höggi. Rann-
sóknimar yrðu í þágu atvinnu-
Veganna um leið og stúdentar
yrðu þjálfaðir í þessum grein-
um atvinnulffsins.
Þróun í átt til þessqi skipulags
sem ég hef nú lýst, mundi ég
telja vænlegasta I vísindapóli-
tík okkar nú þótt að sjálfsögðu
þurfi margt annað að athugast,
sagði Þorbjörn að lokum. —
í grein, sem birtist á næstunni
hér i blaðinu verður vikið að
helztu verkefnum, sem nú er
unnið að viö eðlisfræöistofu
Raunvísindastofnunarinnar.
-vj-
Teljið þér, að vegur Is-
lenzkra vísinda hafi vax-
ið á undanfömum árum?

Hörður Þórhallsson, viðskipta-
fræðinemi: Já, ég tel það hik-
laust. Mér finnst þau hafa sann-
að sína nauösyn og gildi meö
alls konar rannsóknum.
Hjálmar Thomsen, múrari: Já,
þau hafa það.
Marteinn Sverrisson, vélvirki:
Já.
Pétur Danielsson: Mér þykir það
sennilegt.
Karólína Júlíusdóttir, húsmóðir:
Ég er nú bara ekki nógu fróð
í þessum hlutum, þó hefði ég
talið, að þetta miðaði allt fram
á við heldur en öfugt.
S. B. Johanson, form. samtaka
aðventista á íslandi: Ég tel að
' þeim hafi farið fram eins og
annars staöar, en held nú, að
þau mættu einbeita sér enn
meir f þágu einstaklingsins og !
þar með þjóðfélagsins.
/