Vísir - 21.12.1968, Blaðsíða 9

;sraæa/a-
^ 1SIR . Laugardagur 21. desember 1968.
9
Óskar Clausen.
heraga, sjálfstæðiskennd er
þeim í blóð borin.
— Hefur þú nokkru starfsliöi
á að skipa?
— Nei, ég vinn að mestu leyti
einn, þetta er öðruvísi viða er-
lendis, þar eru þeir með hóp
sjálfboðaliða á sínum vegum,
t.d. sagði Norðmaöur mér aö
hann hefði 56 slíka. Ég sagði við
hann. „Og hvernig farið þér aö
því að stjórna liði yðar?“
Ég óttast að í svo stór-
um hóp, sé eitthvað með af
fariseum, sem vilja fá tækifæri
til að ganga út á götuna og
þakka guði fyrir að þeir eru
ekki eins og aðrir menn.” Oft er
þá blandað í þetta viöreisnar-
starf trúmáium og þá jafnan af
nokkru ofstæki.
Ég er heittrúaður spiritisti og
trúi á guðlega forsjón, en þeim
einkamálum mínum blanda ég
ekki inn í þetta starf.
— Pú sagöir áðan að þessi
starfsemi þín hefði fært þér
hamingju?

//
StarfiS hefur fært mér hamingju
44
jpáir íslendingar munu svo illa
upplýstir, ef læsir eru, að
ekki kannist þeir viö hinn aldna
fræðaþul Óskar Clausen.
Bækur hans fjalla um þau
efni og eru svo vel stílfæröar,
að þær hafa átt greiöan aðgang
að hugarheimi þess fólks, sem
ennþá virðir trúveröugan vitnis-
burð um líf feðra og mæðra,
sem í landinu liföu fyrr en gull
haninn gól á burst íslenzkra ölm
usumanna.
Clausen er fæddur í Stykkis-
hólmi 7. febrúar 1887. Foreldr-
ar hans voru Holgeir Clausen,
kaupmaður þar og um skeið
þingmaður Snæfellinga, og kona
hans Guðrún Þorkelsdóttir Ey-
jólfssonar.
Þótt öllum almenningi sé
kunnugt um hina merku bók-
menntastarfsemi Óskars Claus-
ens, þá eru hinir færri sem
þekkja annan þátt ævistarfs
hans er sízt verður talinn ómerk
ari þótt á öðru sviði sé.
Að liðnu hádegi ævinnar, þeg-
ar ýmsir fara að svipast um eft
ir þægilegum hvíldarstól til að
geta úr honum litið yfir afrek
sín og notið þess að sjá þar
flest harla gott, sneri b-'.n?; sér
að ööru verkefni jafnhliða sín-
um ritstörfum.
í hinum stóra heimi eru marg
ir, sem úti verða á hjarni mann-
lífsins, ef enginn er til að veita
þeim skjól. Margir sem hrasa og
eiga óhægt með að rísa á fæt
ur ef enginn réttir þeim hjálp-
arhönd. Margir sem lenda á villi
götum og utangarðs, ef enginn
er til að vísa þeim leið. Og hér
í okkar fámenna þjóðfélagi má
finna fjölmörg dæmi þessara
lífsfyrirbæra.
Þessu haföi Óskar Clausen
veitt athvgli á leið sinni gegnum
lífið og í janúar 1949, þegar
hann var nær 62 ára gamall
stofnar hann Fangahjálpina —
Og frá þessari stofnun hefur
hann fallizt á að segja mér dá-
Iítið.
var ógiftur maöur, átti
talsverðar eignir, og mér
fannst þegar ég íhugaði þetta
mál, að ég mundi ekki á ann-
an hátt geta varið þeim betur
en til slíkrar starfsemi, sem hér
um ræðir enda hef ég uppskorið
mín laun. Starfið hefur veitt
mér hamingju.
Á þessu því nær 20 ára tíma
bili sem ég hef unniö að þessu
hafa 894 ungmenni á aldrinum
frá 16—21 árs fengið tveggja
ára ákærufrest, þótt þau hafi
gerzt brotleg við lögin. Á þessu
tímabili hafa þau mætt hjá mér
einu sinni í mánuði og gefið mér
upplýsingar um sínar athafnir.
Ég set mig ekki í neitt dóm-
arasæti og sjálfur held ég að
þungamiðjan í minni starfsemi
sé samtöl yfir þetta borð héma
og árangurinn hefur orðið sá, að
af þeim þvi nær 900 ungmenn-
um sem hér hafa setið andspæn
is mér, hafa aðeins rúmlega
hundrað gerzt brotleg aftur og
Þessj útkoma okkar á ákæru-
nýtir menn í þvínær öllum stétt
um þjóðfélagsins.
Ég hef verið á þingum úti í
heimi hjá alheimsfangahjálp. —
Síðast í sumar 1 Sviss.
oröið að þola dóm. Öll hin voru
frestinum hefur vakið athygli,
því ekkert land í heimi hefur
náð sambærilegum árangri. —
Stóm löndin jafnvel ekki nema
helming.
Þeir segja að við náum þess-
um árangri vegna þeirrar sér-
stöðu að búa á eylandi — hafa
engin lönd að baki.
í öðru lagi erum við allir af
sama kynstofni. Hér eru engin
kynþáttavandamál.
Og í þriðja lagi, að ég, sem.
hef stofnaö þessa fangahjálp fyr
ir tuttugu árum, sé kominn til
aldurs — afalegur — enginn
reynslulaus unglingur.
— Hvað segir þú um þátt af-
ans og ömmunnar í uppeldi ung-
menna?
— Ég tel, að hann geti haft
ómetanlega jákvæða og mann-
bætandi þýðingu. Ekki heföi ég
viljað missa þáttinn hennar
ömmu minnar, Ragnheiðar Páls
dóttur frá Hörgsdal, úr upp-
eldi mínu.
Þetta langa starf mitt hefur
komið mér á þá skoöun, aö fang
elsí eigi að opna fyrir öllum
öðrum en þeim, sem hættulegir
eru borgurunum, og þá á sú
innilokun að vera í sambandi
við hæli, þar sem fram fara
rannsóknir á geðheilsu manna.
Flestir afbrotamenn þurfa lækn
is við.
Mönnum er sjálfsagt ekki al-
mennt kunnugt um það, að und
anfarin tólf ár hefur verið rek
ið opið betrunarhús að Kvía-
hryggju við Grundarfjörð. Þar
starfar maður, laus við alla utan
bókarlærða sérþekkingu, en
með hjartað á réttum stað.
Þangað hafa verið sendir 70
piltar á aldrinum frá 16—21 árs.
Af þeim hafa aðeins tveir brot-
ið af sér í annað sinn. Sextíu
op átta eru nýtir borgarar.
jprumskilyrði þess, að hægt sé
að endurbyggja ungan
mann, er að hann hafi fyrst og
fremst frelsi til að njóta sín og
vinna það sem hann vill vinna.
Og svo jafnframt það, aö maður
inn vilji bæta ráð sitt sjálfur.
Það er ekki hægt að þrengja
hjálp upp á nokkurn mann. Sú
gamla sígilda setning: „Guð,
hjálpar þeim, sem hjálpar sér
sjálfur", verður að vera
hverjum manni huglæg, sem tek
ur að sér fangahjálp. Enda fæst
staðfesting hennar daglega í
starfseminni.
• VIÐTÁLj
DAGSINSl
er v/ð Óskar Clausen
rithöfund
Víða í heiminum þróast fanga
máti í þá átt að opna fangelsin
að ákveðnum takmörkum og
endurhæfa fangana við frelsi og
holla vinnu. í þessu efni eru
margar þjóðir að gera tilraunir.
Eru Bandariki Norður-Ameríku
þar í forystu.
Hver vill taka að sér að endur
hæfa ungan mann innilokaðan i
fangaklefa?
— Hefur þú ekki einnig haft
afskipti af eldri afbrotamönn-
um?
— Jú svipuðum fjölda, eða
alls um átján hundruð — en þeir
eldrj eru öllu erfiðari, því að
þar eru oftast drykkjuskapur og
eitumautnir með f leiknum. —
Vandamál eiturlyfjaneyzlunnar
verður að taka mjög föstum tök-
um áður en það verður okkur
óviðráðanlegt.
— Er nú ekki oft hægt aö
finna því nær eðlilega orsök
að afbrotum unglinga?
— Jú og oft liggja þau rök
dýpra en almenningur gerir sér
f fljótu bragði grein fyrir. —
Mjög oft liggur að baki skilnað-
ur foreldra, margvísleg óreiöa
í heimilisháttum. Þetta orkar á
barnshugann og getur síðar brot
izt út á margvíslegan hátt. En
allt er þetta mjög einstaklings-
bundið, og eins þaö hver áhrif
viðtöl hafa.
— Hvaö hefur móðirin kennt
barni sínu í uppvextinum?
íslendingum er mjög á ann-
an veg farið en mörgum öðrum
þjóðum. Þeir eru hvorki aldir
upp við strangan skólaaga né
Tá, ég trúi þvi að ég hafi unnið
" nokkuð til gagns, og hef
oft orðið þess var. Þessir vinir
mínir hafa sýnt mér þess marg-
víslegan vott.
Mér verður starsýnt á listavel
unna tréskurðarmynd, sem er á
veggnum að baki öldungsins. —
— Já, þennan grip færöu mér
fimm piltar á tíu ára afmæli
fangahj álparinnar.
Hér er um að ræöa líkan af
Kristi þar sem hann brýtur
hlekki fangans. —
— Sjómennimir halda að ég
sé sælkeri og færa mér oft
margs konar sælgæti, þegar þeir
koma úr siglingu. Þeir sem eiga
bíla, lfta inn til mín eða hringja
ef ég kynni að vilja fara eitt-
hvað, og þeir gætu létt undir fót
minn. — Þannig uppsker ég mfn
Iaun. —
Það er ekki hátt til lofts né
vítt til veggja f skrifstofu þessa
aldna heiðursmanns. Engin
auglýsingaspjöld um starfsem-
ina er þar aö sjá. Aðeins bækur
tilheyrandi tvíþættu starfi hans.
Skýrslur sem hann færir dag-
lega og geyma allar upplýsingar
um hið margslungna verkefni
fangahjálparinnar. Og svo hand-
rit og margs konar fróöleikur
viðkomandi ritstörfum hans. —
Óskar Clausen skrifar mörg bréf
sem hann sendir þeim brota-
mönnum er hann vili rétta hjálp
arhönd. Og þessi bréf eru f engu
frábrugðin hverju venjulegu
sendibréfí, á umslaginu er eng-
in embættisstimpill, ekkert sem
gefur til kynna innihald bréfs-
ins. Ekkert sem gefur tilefni til
að saga um ógæfu eöa afbrot
breiðist með lyftunni í blokk-
inni allt frá neðsta gólfi upp á
elleftu hæð, jafnvel fyrr en við-
takandinn les bréfið.
Á veggnum beint á móti sæti
hans á skrifstofunni er kross-
mark, mvnd máluð á fiallinu
helga við Jerúsalem 1880 —
baðað liljum og gleymmérei-
blómum. Þessi hugþekka mynd
var í 40 ár tilbeiöslugripur á
ensku heimili en Óskar Claus-
en hlaut síðar aö gjöf frá vin-
um sínum.
Það er orðið stórt starf þessa
breiðfirzka öldungs. Hvat mun
sá finnast er síðar getur fetaö
sömu slóð, með því hugarfari
sem þannig er lýst í hinni helgu
bók?
„Gjörið ekki góðverk yðar til
að vera séðir af mönnunum.”
Þ.M.
■ Verður bókmennta-
þjóðin hijómplötu-
þjóð?
Þannig spyr „Bókabéus" f
bréfi sínu og segir síðan: „Þaö
vakti víst furöu flestra, þegar
hljómplata frá Svavari Gests
fékk inni í fréttatíma sjónvarps-
ins á dögunum, — einmitt þeg-
ar það boð var látið út ganga
að sjónvarpið teldj útkomu
nýrra bóka alls ómerkilegan
atburð, næstum sama hvaða
bókaviðburður það væri, nema
helzt að Nóbelsskáldið væri á
ferðinni með bók. Hver er
stefna sjónvarpsins? Ætlar
fréttastofa sjónvarpsins að gera
bókmenntaþjóðina að hljóm-
plötuþjóð? Vér bíðum spenntir
næstu plötufréttar, það verður
kannski ein af bftlahljómsveit-
unum, — ljóðabækur þjóðskáld-
anna verða áreiðanlega að þoka
fyrir þeim síðhærðu. Ég tel
þessa afstöðu sjónvarpsins
hneyksli, og tel að forráðamenn
stofnunarinnar ættu að gefa
skýringar.
ffl Pósti'rinn sendur
með snigli?
Enn kvarta Kópavogsbúar
um seinan póst. Einn þeirra
segir í símtali að það sé ekki
ofsögum sagt af seinagangin-
um, en um hann hefur veriö
fjallað hér i dálkinum áður, og
taldi bréfritari aö pósturinn
væri sendur með snigli eða
skjaldböku frá Reykjavík og
suöur eftir. Sá sem hringdi í
gær kvaðst hafa frétt að póst-
urinn til Kópavogs færi með
utanbæjarpósii í umferöarmið-
stöðina og teföist þar meira en
góöu hófi gegnir. Hvað um það.
Það kvarta margir um aö fá
bréfin sín seint í Kópavogi.
■ Ókurteisi við
útlendinga.
Mikiö lifandi, skelfing geta
Islendingar verið ókurteisir og
andstyggilegir, skrifar þýzk
kona í bréfi til blaösins. — Um
daginn var ég svo óheppin aö
missa skinnhatt ofan I drullu-
poll 1 miöbænum. Ég vissi hvaö
ég átti að gera og fór með hann
inn á almenningsnáðhús, sem
var þar skammt frá. Ég spurði
konuna, sem var þar, hvort hún
gæti hjálpað mér, en hún benti
mér inn í tóman klefa, þar
sem ekkert var nema vaskur
og WC. Þegar ég spurði hana
hvort hún gæti ekki lánaö mér
pappír eða tusku, sagðj hún aö
þetta væri ekkert „hreinserf'
og sagöi að ég gæti skolað hatt-
inn I vaskinum.
Þegar ég fór aftur með hatt-
inn út, sagöi konan ’að þetta
kostaði 3 krónur, sem mér
fannst ansi mikið fyrir ekki
neitt.
Ég fór næst meö hattinn inn
í búö, þar sem afgreiðslustúlka
tók hattinn alveg aö sér, þó ég
hefði aðeins beðið hana um
tusku eða bréf. Hún hreinsaði
hattinn alveg eins og hægt var
og vildi ekkert taka fyrir. —
Þegar ég gekk aftur út úr búð-
inni, var ég búin að fá eitthvert
áiit á íslendingnm aftur. Stúlk-
an, sem vegwa starfs síns,
þurfti ekkert aö gera, hjálpaði
mér, en kerlingin á klósettinu.
sem er til þjónustu við fólk.
var ókurteis og dónaleg og vildi
ekkert gera.