Alþýðublaðið - 06.08.1966, Page 5

hón stöfiváðfe
yíirvoí&mti^P
álntsi
ttrnmðan
r ■JR'SSa^'' ' 'Æ!sir ' hf‘»’
'Js&F' 'r scinni 1>n
’ílÍSsé^dÉÉr^® Þiömistuhí'
)SJv3. Æmr-& Ics<ínður **na-
%fí. jÆflf'öaleBcndur. nó bi. f
Æsmmybi «na þvirri liibu
ÆBf ckki vœri ur j>> nema *.
f. larsdinu. og þr.ð á yj.
jRærsia etK'ru.mátafiokkfiUj£,
en frá 'þessu viShoríi <?r éö '■-
æSispöÍor til þt-irrar skoöööait
riki»« bsri aS trygffM h:dhr<\
Mr íjögurra -.•ða fisnfi', <iagbl:>
Og t.«i mferm kunni að rcynasí f*
rnáia í sxieginatnSum -vuaat hl.
verft áagixlfeSa: hcfur, tnét vstl
indj
tjómmálífSrajp
tafa yfirráð18
iyija og. skýra
Í||$> ^
proi til a5
mái$tað —
w hað bóti biaðaö^lfáu vaeri tS
ALÞÝÐUBLAÐIÐ - 6. ágúst 1966 5 .
Ólafur Jónsson
skrifar um
dagblöðin í
Reykjavík
FJÓRÐA GREIN
Fyrir meir en tultugu árum síð
an gerði Bjarni Vilhjálmsson cand.
mag nokkra könnun á íslenzku
blaðamáli. Hann tók til athugunar
í sex daga þau fjögur dagblöð sem
þá komu út í Reykjavík, Alþý'ðu
blaðið, Morgunblaðið, Visi og Þjóð
viljann ,og taldi saman þær mál-
leysur og mállýti sem hann fann
í blöðunum. Niðurstöður sínar birti
Bjarni Vilhjálmsson síðan í tíma-
ritinu Helgafelli 1944 (bis. 48—
65) og getur þar að líta fróðlegt
dæmasafn úr þáverandi blaðamáli
á íslandi. Það er líklegt að þessi
athugun hafi orðið mörgum blaða
manni þarfleg áminning á þeirri
tíð. EinhveTjum kann að vísu að
hafa þótt hún nokkuð smásmugu
leg — en Bjarni Vilhjálmsson mun
hafa lagt skólakröfur um stafsetn
ingu, mál og stíl til grundvallar
mati sinu á málfari dagblaðanna.
Síðan hefur margt breyzt í blaða
útgáfu á íslandi, blöðin stækkað
og eflzt á marga lund. En varlegt
mundi að ætla að málfar blaðanna
hefði tekið mikilli breytingu til
batnaðar á þessum tíma. Minnsta
kosti reynist málfarsþáttur útvarps
ins jafnan hafa úr nógu að moða
í máli blaðanna í dag.
En niðurstöður Bjarna Vilhjálms
sonar um málfar einstakra blaða
reyndust sem hér segir:
Alþýðublaðið: 102 málvillur á 6
dögum eða að meðaltali á dag 17.
Morgunblaðið: 215 málvillur
eða að meðaltali 36.
Vísir: 90 málvillur eða að með-
altali 15.
Þjóðviljinn: 114 málvillur eða að
meðaltali 19.
★
Ekki þótti hlýða að ljúka svo
þessari athugun dagblaðanna að
ekki væri hugað nokkuð að mál-
fari þeirra. Að vísu var ekki vinn
andi vegur, tímans vegna, að gera
nú hliðstæða athugun við málfars
könnun Bjarna Vilhjálmssonar.
Varð að nægja í staðinn að gera
skyndiathugun blaðanna einn ein
asta dag og valdist til þess af handa
hófi föstudagurinn 15di júlí. Þann
um að nota rétt viðtengingarhátt.
Málglöp og lýti töldust óverj-
dag voru Alþýðublaðið, Tíminn andi erlendar slettur, liráar erlend
og Vísir 16 síður að stærð, Morg-1 ar þýðingar og margháttaðar am-
unblaðið 32 en Þjóðviljinn 10 síð bögur í orðfæri, afkáralegt og
ur. Var farið yfir allt meginmál klaufalegt orðalag. Margt af þessu
blaðanna, fréttir og greinar með mun teljast með málvillum að réttu
fyrirsögnum, en sleppt öllum aug-1 lagi, en vera má að hér sé eitthvað
lýsingum blaðanna, dagbókum og 1 oftalið; einhverjum þyki eitthvað
myndatextum. Er lauslega áætluð ; af því sem hér er talið til mál-
dálkatalan sem lesin var
upp í meðfylgjandi tölur.
gefin
Þess ber að geta að talningin
var næsta lausieg og ónákvæm með
köflum, og er trúlega vantalið í
flesta flokkana og mörkin enda
óljós milli þeirra. Ekki var farið
jafn-stranglega í sakirnar og Bjarni
Vilhjálmsson virðist hafa gert í
sinni málfarskönnun, en hætt er
við að málvillutala blaðanna mundi
hækka ef svo væri gert. Enda var
ekki ætlunin að leggja skólapróf
á blöðin þessu sinni en einungis
reyna að komast að einskonar vísi
tölu um málfar þeirra almennt.
Þar sem einungis var talið einn
dag kann tölum þessum að vera
varlega treystandi um einstök blöð,
eitt kann að liafa verið heppið,
annað óheppið þennan eina dag.
En ætli meðallag þeirra allra fari
ekki nærri almennu málfari blað-
anna?
Eins og taflan ber með sér voru
prentvillur taldar sérstaklega og
með þeim línubrengl sem tíð eru
í blöðunum, einkum til visbending
ar um almennan þrifnað blaðanna.
En þar sem efamál virtist hvort
villa væri heldur prent- eða mál-
villa eins og á stóð var hún að
jafnaði talin prentvilla.
Málvillur voru taldar rangar orð
myndir og beygingar, röng setn-
ingaskipan og setningatengsl. Virð
ist það furðu títt að setningaskip-
an sé ónákvæm, óvönduð og enda
beinlínis röng og miklu tíðara en
beygingavillur eða villur í notkun
einstakra orða. Þá er eftirtektar-
vert hve ósýnt mönnum virðist
UVKWSPU ýeio <
I fyrrávcHU' kom tii itmtæou
:r á Is.nðí hvort veita skyldi é-ag
öðnin opinberan fjárstyrk.
f sænskri fyrirmynd, íil ag œaita Mean
iklurn og vsxandi rek.sltsrshaHa «r
;lrra fiestra. Blaöamenn ræddu
álíð í stótnn nóp, i blÖSunum
álfnta .og í útvarpi, og stúdehtar
■ku þmt til runræðu á málfu
Rcyk.iovik. En ekkt var
iennmys mikH! á þessú
•inngta kosti et marka
ikt! í<ö fundirsitin:
sessif||§f: :|>o
lálmnynda. Og
sgSÍsi
?rl|iyir jýii
erður
klégí
íst
glapa ekki aðfinnsluvert mál þó
klaufalegt sé.
Þennan fyrirvara verður að hafa
í huga áður en niðurstöður þessar-
ar talningar verði bornar saman
við töiur Bjarna Vilhjálmss. frá
1944 — og jafnframt stækkun
blaðanna síðan. En sé það sem
hér er nefnt málvillur, glöp og
lýti talið saman verður málvillu-
fjöldi blaðanna sem hér segir: Al-
þýðublaðið: 52; Morgunblaðið 86;
Tíminn 50; Vísir 28; Þjóðviljinn
14.
Áreiðanlega er málfar blaðanna
áhrifamikið á mótun daglegs máls
í landinu; blöðin ræða dag eftir
dag margvísleg málefni sem dag
út og dag inn eru á vörum alls al-
mennings. Blaðamál hefur víst aldr
ei þótt vandað mál, en það kann
oft og tíðum að vera til vitnis um
ýmis málfarsvandkvæði sem gætir
miklu víðar, sbr. til dæmis þýðing
armál íslenzku blaðanna. Það er
þrátt fyrir allt sýnishorn daglegs
islenzks máls í daglegri notkun
sinni — íslenzk tunga á hversdags
klæðum á miðri tuttugustu öld.
Þannig kann blaðamálið meðal ann
ars að vera forvitnilegt til saman
burðar við spatíbúning tungunnar
eða þá peysuföt fyTri tíðar; það
getur orðið til frásagnar um þróun
tungunnar , hnignun hennar eða
framför. Væri áreiðanlega ómaks-
ins vert ef einhver málfræðingur
færi nú í föt Bjarna Vilhjálmsson
ar og kannaði ýtarlega íslenzkt
blaðamáli ein s og gerist í dag:
það yrði lærdómsríkt fyrir blöðin
sjálf og biaðamenn og að líkind I komið er að gróðurlundi næstíé1
um fieiri. | sumar þar sem nú er aðeins uppv
Hér vinnst því miður ekki ráð blástur .... Keppcndur voru mis-
rúm til þess að rekja sem vert jafnir að stærð og aldri sem staf-
væri það sem aflaga fór í máli ar af því hversu fáir æfa í seinni
blaðanna föstudaginn 15da júlí,
hvað þá að flokka og sundur-
greina málvillur, málleysur, am-
bögur og hortitti máls og hugsun
ar af viðeigandi lærdómsíþrótt.
Alltof rúmfrekt yrði að gera tæm
andi grein fyrir ávirðingum hvers
einstaks blaðs. Því er sá kostur tek
inn að draga hér saman nokkur
dæmi úr máli eins af blöðunum
fimm sem samanlögð mynda ef til
vilÞeinskonar þverskurðarmynd af
íslenzku blaðamáli í dag eins og
það gerist lakast; það ber þá að
hafa í huga sem fyrrgreind taln
ing sýnir, að blöðin virðast flest
á svipuðum vegi stödd í máli sínu
þótt eitt þeirra sé tekið hér til
dæmis. En hér getur að líta nokkr-
ar venjulegar villur í blaðamáli,
tíð og þeir sem æfa taka ekki þjálf
unina nógu alvariega .... Kom
fram mikill áhugi um að starfsemi
sambandsins mætti vera sem blóm
legust .... Sýningin er í 27 deild-
um sem bera hin ýmsu nöfn ss.
eins og myndir af bæjarstjórn-.
um .... Iðnaður heitir dcild nr.
22. Má þar m.a. nefna smjörlíkis-
gerð sem iengi hefur verið starf-
rækt þar og þar er einnig skipa-
smíðastöð ... Bátahöfn var geri^
1934 og stækkuð síðan fyrir tvéim-
ur árum .... Róðrarbönd eru þar.n
ið gerð að bundið er við árina og
síðan látið ná aftur fyrir herðárh-
ar og fæst með’ því meira átak .. .
Stauning var mikill jafnaðarmað-
ur og töldu menn á þeim árum að
hann heimsótti ísafjörð aðallega
, vegna þess að hann gekk undir
málvillur og málleysur, stílvillur
og stílleysu, hugsunarv. og hugs-, nafninu rauði bærinn .
unarleysu. Verða dæmin rakin í
belg og biðu, án frekari flokkunar,
fyrst úr fréttum, síðan úr greinum
og siðast framhaldssögunni sem er
einskonar kóróna á þessari mál-
sköpun blaðanna.
G.H. sagði að nauðsyn þessarar
hækkunar væri eingöngu tii kom-
inn vegna stórhækkaðs launataxta
.... sem nemur til jafnaðar 27%.
Deila má um hvort SVR þarf endi
lega standa undir sér.. Það er
ekkert íhlaupaverk að ráða á þessu
bót . en gleðin mikil þegar
Prentvillur, málvillur og málleysur { blöðunum 15/7
Bæiídiu'
og búalið hraðaði för sinni aft.
Sævangri .... Við erum þannig i
sveit settir að menn .... segja
okkur að við komum ekki til þess
helzt aldrei, að fá rafmagn frá
samveitum .... en annað er okkur
meðmælandi í þessu máli og þa?T
eru nokkrar opinberar stofnanir
á svæðinu sem æpa á rafmagn .....
Ég held að það væri skynsamlegt ’
ef þingmenn væru þcss hvetjandát
eða hefðu framgöngu með það
kalla saman ráðstefnu .... óg!'
ræddu þessi mál og vita hvort ekitli
væri hægt að komast að einhver. V
skynsamlegri niðurstöðu .... Þess-
ar áætlunaraðferðir hafa gengiíí
mjög vel og sérstaklega orðið breyt
ingar á þeim í vetur vegna veð-
Prent- Mál Málglöp Dálka- Villur Villur urs .... Vi3 sem erum fædd hér
villur villur og lýti tala alls á dálk og uppalin væntum þess í al^Á
Alþýðublaðið 102 22 30 - 48 154 3.2 framtíð að við berum ekki lægrl
Morgunblaðið 110 37 49 70 196 2.8 hlut en önnur byggðarlög .... he!fl=
Tíminn 109 10 31 43 159 3.7 ur getum orðið sjálfsmegnugir u;'»
Vísir 48 12 16 35 76 2.2 sem flesta hluti .... því að þó, a8.
Þjóðviljinn 17 7 7 ,?0 3l 1 Framhald á bls. iík'