Dagur - 13.12.1997, Blaðsíða 2

II - LAUGARDAGUR 13. DESEMBER 1997

SÖGUR OG SAGNIR
50 ár síðan skipverjimi
á Dhoon var hjargað
upp Látrabj arg
Togarinn Dhoon frá Fleetwood. Á inn-
feiidu myndinni er einn skipverjanna
sem bjargað var. Hann hét Aibert Waii-
bank og lifði, eftir því sem best er vitað
lengst skipbrotsmanna. Hann hélt lengi
sambandi við Slysavamafélagið og
sendi kveðjur á jólum.
ATBURÐIRNIR sem tengjast björg-
uninni eru margþættir og áttu
fleiri hlut að máli. Hér verður
aðeins leitast við að rekja helstu
og áhrifamestu þætti björgunar-
innar og verður að undanskilja
margt sem annars er sannarlega
frásagnarvert.
Það var að morgni 12. des. að
Dhoon strandaði undan Látra-
bjargi í foráttubrimi. Það tókst
að senda út neyðarkall og tveir
breskir togarar komu á vettvang
og varðbáturinn Finnbjörn kom
fljótt á staðinn, en björgun frá
sjó var óframkvæmanleg vegna
veðurofsa og brimskafla. Allan
tímann sem björgunin stóð yfir
beið varðbáturinn úti fyrir og
leitaði lags að veita aðstoð.
I hádeginu talar Slysavarnarfé-
lagið við Hvallátra og biður um
að athugað verði hvort togari sé
strandaður undir bjarginu, en
ekki var vitað með neinni vissu
hvar skipið var. Fóru fjórir menn
þegar út á Bjargtanga og héldu
inneftir bjarginu. Þegar komið
var á mitt Bjargið sáu menn að
togarinn var strandaður undir
Geldingsskorardal, um 100
metra frá Iandi og virtist standa
kjölréttur.
Um ástandið um borð segir í
Steinar, en þeir sem af komust
hímdu frammi á hvalbak: Vistin
á hvalbaknum var allt önnur en
þægileg. Menn voru hraktir og
kaldir og klæðnaðurinn í engu
samræmi við það veður og sjólag,
sem yfir gekk. Þá sjaldan að rof-
aði til, sást ekkert annað en stór-
grýtisurð og upp af henni reis
himinhátt bjargið, ísi Iagt og óá-
rennilegt. Það var því ekki að
furða þótt kjarkur manna færi
dvínandi, þar sem þeir héldu sér
f það sem hendi var næst og
reyndu að veijast stórsjóunum
sem gengu yfir skipið öðru hver-
ju og lítt virtist lækka þótt útfall
væri. Orðrétt hefur Steinar eftir
einum skipverja: „Við sáum skip-
in fyrir utan og íslenski báturinn
var stöðugt að reyna að komast
inn fyrir, en það var ógerningur,
brimið var svo mikið. Skipveijar
á honum sýndu mikið hugrekki,
en gátu ekkert aðhafst. Við töld-
um þó, að þeir hefðu komið boð-
um til Iands, en hins vegar sýnd-
ist okkur bjargið svo hátt að það
væri með öllu ókleyft. Okkur
voru allar bjargir bannaðar."
Sjálfsagt að
reyna
Þegar bændurnir á Hvallátrum
höfðu séð hvar skipin Iágu héldu
þeir heimleiðis. Þeim var fylli-
lega ljós við hvað var að etja, því
skipsströnd undir Látrabjargi
voru ekki nýjir atburðir og langt
því frá að björgun hafi ávallt tek-
ist og oft var ekki vitað um skip-
skaða fyrr en löngu síðar. í
Þrautgóðir á raunastund segir:
Þegar Þórður og Hafliði komu
heim, ræddu þeir ásamt Daníel
möguleika á björgun næsta dag.
Allir voru sammála um að reyna
hana, þótt mennirnir gerðu sér
fulla grein fyrir því að aðstæð-
urnar væru eins örðugar og þær
gætu frekast orðið. Bjargið var
fullt af klaka, og við slíkar að-
stæður hafði ekki verið sigið í
það fyrr. En allir voru mennirnir
vanir bjargferðum, og tveir þeir-
ra höfðu meira að segja tekið
þátt í að bjarga skipreika mönn-
um upp. Það var um 1920, er
tveir menn fóru í róður frá
Breiðuvík, Grímur Arnason og
Steinn Bjarnason. Kom þá ofs-
arok af norðaustri, svo þeir náðu
ekki landi í Breiðuvík. Komust
þeir fyrir Látrabjarg og í svo-
nefndan Barðsvog, sem er við
innri hlíð Barðsins.
Þegar mennirnir komu ekki
heim úr róðrinum var farið að
leita þeirra. Fundust þeir á öðr-
um degi af mönnum sem gengu
eftir bjargbrúninni. Hafði bát
þeirra hvolft eftir að þeir voru
komnir upp á Barðshleinina og
komust þeir þaðan inn í lítinn
skúta, sem veitti þeim nokkurt
skjól.
Þeir Daníel og Hafliði sigur þá
niður Barðið, sem er um 90
faðma sig, þaðan gengu þeir nið-
ur í Barðið um 20 faðma og köst-
uðu síðan varð til skipsbrots-
mannanna niður á hleinina, og
var það um 20 faðma vegalengd.
Síðan drógu þeir mennina upp á
Barðið, og þaðan voru þeir svo
dregnir þessa 90 faðma Ieið og
stjórnað með leynivaðnum. Dan-
íel og Hafliði voru svo dregnir
upp á eftir. Þetta þótti hin fræki-
legasta björgun, þótt lítið væri
hún í hávegum höfð.
M þekkir merk-
m, Daníel
Slysavarnarfélagið var með í
ráðum þegar ávkeðið var að
freista þess að bjarga skipveijum
af Dhoon og var reynt að skipu-
leggja aðgerðir eftir föngum þar
sem Látrabændur töldu einsætt
að reyna björgun. Símað var til
Breiðuvíkur, KoIIsvíkur og
Hænuvíkur og spurst fyrir um
hvort menn vildu aðstoða þá á
Hvallátrum við björgunina og
voru allir fústir að leggja fram
sína krafta.
KI. 5.30 að morgni 13. des.
lögðu menn af stað með flug-
línubyssu, kaðla, björgunarstól,
fatnað og mat og meðöl. Komið
var til Geldingsskorardals kl.
8.30. Þá var farið að undirbúa
að fara niður svonefnt Flaugar-
nef,og er það um 120 metrar,
fóru það felstir á handvað. Niður
á það fóru 12 menn en 3 voru
uppi til að gæta vaðsins.
Akveðið var að 4 menn færu
niður í tjöru með björgunartæk-
in og voru sjálfboðaliðar beðnir
að gefa sig fram. Gáfu þeir sig
strax fram, segir í bók Steinars,
Þórður Jónsson, Andrés Karls-
son, Arni Helgason og Bjarni
Sigurbjörnsson. Þórður var fyrst-
ur bundinn í vaðinn og síðan
hvarf hann félögum sínum fram
af brúninni, Hættulegasti og erf-
iðast hluti björgunarleiðangurs-
ins var hafinn.
Á leiðinni niður reyndi Þórður
að hreinsa sigstaðinn eins mikið
og hann gat. Fór hann hægt og
braut upp klakastykki og hálf-
lausa steina, sem gátu losnað
hvenær sem var. Þegar Þórður
var kominn heilu og höldnu nið-
ur í föruna, gaf hann merki og
vaðurinn var dreginn upp aftur.
Næstur var Bjarni bundinn, og á
eftir honum fór Andrés niður.
Báðir tóku þeir með sér farang-
ur, björgunartækin og vistir sem
ekki þoldu hnjask, en kaðla og
annað slíkt átti að gefa niður á
eftir mönnunum í vaðnum.
Þá var komið að því að síðasti
maðurinn færi niður, Arni
Helgason, en þegar komið var að
því að binda hann í vaðinn gekk
Hafliði Halldórsson fram. „Við
förum ekki báðir í þessa ferð,“
sagði Hafliði, „ég ætla að fara
niður." Vissi Hafliði manna best
hversu mikið hættuspil þessi
ferð mundi verða, og kaus frem-
ur að fara sjálfur en Iáta tengda-
son sinn fara, jafnvel þótt hann
vissi að Árni væri mjög fær bjarg-
maður. Um leið og Hafliði hvarf
fram af bjargbrúninni sagði
hann við Daníel: „Þú þekkir
merkin, Daníel,"
Ljót aðkoma
Leiðin frá sigstaðnum að
strandaða skipinu var um hálfur
kílómetri og mjög ógreiðfær. Yfir
stórgrýtisurð var að fara, grjótið
var sleipt af slýi og sums staðar
gekk sjórinn svo segja alveg að
Bjarginu. Strax og komið var nið-
ur sáu björgunarmennirnir þijá
menn á hvalbak skipsins. Ekkert
ræddu menn um hvort fleiri
mundu vera lifandi um borð.
Þeir sáu að brú skipsins var möl-
brotin að aftan og skammt frá
skipinu lá björgunarbáturinn
brotinn í fjörunni.
Björgunarmenn skiptu með
sér verkum. Andrés og Hafliði
greiddu niður tildráttartaugina
en Þórður og Bjarni skorðuðu
kassann og festu byssuna á lok-
ið. Þá var komið að því að koma
línunni út í skipið. Þórður skaut.
Lína stefndi beint á skipið en féll
svo í sjóinn, hún hafði slitnað.
Tók Þórður aðra rakettu, hlóð
byssuna að nýju og skaut af slíku
öryggi, í særokinu, að Iínan fest-
ist í vantinn, sem er til styrktar
frammastrinu.
Samband var komið milli skips
og Iands og björguanrmennirnir
sáu að einn skipverjanna á hval-
baknum tók sig út úr hópnum og
klifraði upp á vantinn. A meðan
þessu fór fram fjölgaði á hval-
baknum og brátt gátu björgunar-
mennirnir séð þar tólf manns.
Um borð hímdu menn í skjóli
undir hvalbaknum en einhverjir
stóðu vakt ef sæi til mannaferða.
Einn skipverja lýsir fyrstu við-
brögðum svo: Það fyrsta sem við
heyrðum þar sem við vorum
undir hvalbaknum, að reyna að
finna skjól fýrir rokinu og sjó-
gangnum, var hvinurinn í rakett-
unni sem fór yfir skipið. Við
þustum auðvitað allir upp á hval-
bakinn og í því að við komum
þangað kom annað skot sem hitti
reiðann á frammastrinu. Albert
Head, bátsmaðurinn sem tekinn
var við stjórninni því skipstjóri
og stýrimaður voru horfnir,
klifraði upp og náði í línuna.
Annar skipverja orðaði hugará-
stand mannanna þannig: Já, við
vorum sannarlega fegnir að sjá
þá í Ijörunni. Allir gengu af vit-
inu, menn dönsuðu fram og aft-
ur sem þeir höfðu mátt til. Það
er ómögulegt að lýsa því, hvernig
við vorum, jafnvel þó að maður
sæi það með eigin augum.
Hálfur sigur
uirniim
Eftir að Þórður hafði skotið
línunni um borð og bátsmaður-
inn sótta hana í reiðann og skip-
brotsmennirnir dregið líflínuna
um borð, gengu fjórmenningarn-
ir í að festa hana f landi.
Strekktu þeir línuna yfir stóran
stein í flæðarmálinu og hélst
hún vel á Iofti. Síðan var stóllinn
dreginn út að skipinu og aftur
skiptu menn með sér verkum.
Þórður og Bjarni voru við til-
dráttartaugina, en þeir Andrés og
Hafliði tóku á móti mönnunum
þegar þeir komu í land.
Klukkustund eftir að línunni
var skotið um borð voru tólf