Dagur - 16.01.1998, Blaðsíða 7

FÖSTUDAGUR 16. JANÚAR 1998 -7

ÞJÓÐMÁL
Menntun í anda
j aihaðarstelhu
„Mergurinn málsins er að hlutverk skylduskólans er orðið annað og viðameira en fyrrum I kjölfar breyttra þjóðfélags- og
atvinnuhátta, “ segir Magnea m.a. í grein sinni.
Mennt er máttur hvort tveggja
fyrir einstaklinga sem samfélag-
ið í heild sinni. Um mikilvægi
þeirra sanninda hafa og eru
meðlimir Reykjavíkurlistans í
borgarstjórn sem og aðilar sem
vinna á vettvangi hans í nefnd-
um og ráðum höfuðborgarinnar
mjög meðvitaðir um. Til vitnis
um það er hin mikla og faglega
hugmyndavinna, stefnumótun
og áætlunargerð sem hefur verið
unnin fyrir tilstuðlan Reykjavík-
urlistans í tengslum við nám
ungmenna á skólaskyldualdri.
Ber þar hæst skýrslu vinnuhóps
um 6-7 klst. vinnudag grunn-
skólabarna: Vinnudagur grunn-
skólanemenda eftir einsetningu
og lengdan skóladag - hugmynd-
ir og tillögur, gefin út af
Fræðsluráði og Fræðslumiðstöð
Reykjavíkur í apríl 1997, Fimm
ára áætlun um einsetningu
grunnskóla Reykjavíkur sem gef-
in var út í maí 1997 og að end-
ingu Starfsáætlun Fræðslumið-
stöðvar Reykjavíkur 1998 gefin
út í nóvemher 1997. En Iofsverð
athafnasemi meðlima Reykjavík-
urlistans er ekki einungis í orði
heldur einnig í verki.
Einsetning skylduskólans
A kjörtímabili Reykjavíkurlistans
í borgarstjórn er fjöldi einset-
inna skóla í borginni orðinn 18
af 29 en við upphaf kjörtímabils-
ins voru 4 skólar einsetnir. I
kjölfar einsetningar skóla hefur
síðdegisbekkjum fækkað um
helming á kjörtímabilinu og til-
raunaskólum verið hrint af
stokkunum. En hvað merkir ein-
setning skylduskólans? Einsetn-
ing þýðir að „...unnt er að skipu-
leggja vinnudag allra nemenda
frá morgni og fram eftir miðjum
degi.“ (Vinnudagur grunnskóla-
nemenda eftir einsetningu og
lengdan skóladag - hugmyndir
og tillögur, bls. í, apríl 1997.)
Helsti ávinningur einsetins
skóla samfara lengri viðveru
barna í skólanum er aðlögun
skyldunámsins að þeim veru-
leika sem nútíma börn og for-
eldrar þeirra lifa við sem og
möguleikar á útvíkkun skyldu-
námsefnisins.
Margþætt nám
Fjölbreytni í námi er mjög mikil-
væg þannig að sem flest ung-
menni geti komist að því á hvaða
sviðum þeirra Guðs gjafir liggja.
Margir foreldrar hvetja hörn sfn
til dáða í skólanáminu og einnig
með því að gera þeim kleift að
njóta sín í list- eða verknámi af
einhverju tagi, íþróttum, tölvu-
námi og/eða heimspeki. Galli á
gjöf Njarðar er hins vegar sá að
það nám er ekki nema að veru-
lega litlu leyti hluti af menntun
barna í skylduskólanum. 1 kjöl-
farið eru engin tengsl milli náms
barna utan og innan veggja
skylduskólans er hefur í för með
sér vöntun á því sem börnum er
mikilvægt; aðhald og eftirlit.
Vitaskuld er það foreldranna að
veita börnum sínum aðhald, aga
og eftirlit en hins vegar eiga
margir foreldrar erfitt með að
vera stoð og stytta barna sinna á
sama tíma og þeir draga björg í
bú með vinnu sinna utan heim-
Það, að einkafyrir-
tæki og fagaðilar á
tiltekniun námssvið-
nm styrki menntun
bama í Reykjavík
með einhverjum
hætti, er óhefðbundið
en mögulegt enda hef-
ur það verið gert þó í
litlum mæli se.
ilisins. Mergurinn málsins er að
hlutverk skylduskólans er orðið
annað og viðameira en fyrrum í
kjölfar breyttra þjóðfélags- og at-
vinnuhátta. Það hefur vitaskuld
verið komið á móts við foreldra í
takt við tímana tvenna m.a. með
því að bjóða upp á vistun skóla-
barna fyrir og eftir skyldunámið
dag hvern en viðvera á skóladag-
heimili - er jafnt og viðvera nem-
enda í skólanum - í Iitlum sem
engum tengslum við tómstunda-
iðkun barna. Að því undanskildu
eru nemendur ekki skyldaðir til
að vera á skóladagheimili sem
getur valdið erfiðleikum einkum
ef vist harns á því veldur við-
skilnaði við vini þar sem sumir
eru á skóladagheimili en aðrir
ekki. Að lokum fylgir námi bama
að skyldunáminu undanskildu
oft mikil fyrirhöfn hvort tveggja
fyrir börn og foreldra og ósjald-
an er það nokkuð fjárhagslega
þungt í vöfum. Ef foreldrar geta
hins vegar ekki skapað börnum
sínum skilyrði til að komast til
manns í sem víðustum skilningi
eru mun minni möguleikar en
ella á að þau börn, sem og aðrir,
uppgötvi hvaða eiginleika hin
fyrrnefndu hlutu í náðargjöf. Og
eins og margur veit er afleiðing
slíks einatt sú að viðkomandi
finnur sér ekki stað í tilverunni,
fýllist vonleysi og vanmætti, sem
títt tengist auðnuleysi - vímu-
efnavanda og/eða ofbeldi - er
fram líða stundir. „Að vera eða
vera ekki“ eða svo ég vitni í Fidel
Castro sem sagði eitt sinn
(nokkurn veginn) eftirfarandi:
Orvænting í huga og hjarta
manns elur af sér örvæntinga-
fullar athafnir hans.
Tilgangurinn með því að draga
slíka dimma mynd upp af hlut-
skipti þeirra sem hlotnast ekki
skilvrði til að vera eiginn skapar-
ar er að undirstrika mikilvægi
margþættrar menntunar innan
mæra skyldunámsins sem liður í
því að skapa börnum jöfn skil-
yrði til alhliða þroska óháð
ójöfnum lífskjörum þeirra.
Öflugur skóli er
jafnaðarstefna
I þeim tilgangi að útvíkka
skyldunámið samfara einsetn-
ingu skólans og lengingu hans
þarf tvennt að koma til: Vilji til
samvinnu og auknir fjármunir.
Frumskilyrði víðtækara skyldu-
náms barna er góð og öflug sam-
vinna Fræðslumiðstöðvar
Reykjavíkur annars vegar og
þeirra fagaðila sem í dag hafa
umsjón með menntun barna í
listgreinum, tölvufræðum,
heimspeki, íþróttum og verk-
menntun af hvers konar tagi
hins vegar. Það er höfuðatriði í
stefnumótun Reykjavíkurlistans
sem er við völd í dag; að koma á
víðtæku, formlegu samstarfi við
ofannefnda fagaðila. Einsetning
skóla má nefnilega ekki hafa í
för með sér að börnum verði
óhægt um vik að stunda nám á
fyrrnefndum sviðum heldur á
einsetningin þvert á móti að
stuðla að því.
En hvað með aukna fjármuni?
Menntun er pólitík og pólitík er
fyrst og fremst forgangsröðun
opinberra fjármuna m.t.t. verð-
mætamats og hagsýni. Helsti
vandi grunnskóla Reykjavíkur er
vöntun á fjármagni og aðstöðu-
Ieysi bæði m.t.t. húsa- og tækja-
kostar en hið síðarnefna er vita-
skuld afleiðing hins fyrrnefnda.
Þó er Island og þar með talin
Reykjavík vel í sveit sett Ijár-
hagslega miðað við mörg önnur
iðnvædd þjóðfélög. A Islandi rík-
ir sem sagt velmegun skv. öllum
almennum mælikvörðum eins
og forsætisráðherra Islands vék
að í áramótaræðu sinni. Velmeg-
unin er þó þeim annmörkum
háð að vera ansi misskipt. Af-
kvæmi þeirrar misskiptingar er
mismunandi pólitfsk hugmynda-
fræði; einstaklingsfrjálshyggja
eða íhaldsstefna versus jafnað-
arstefna. I huga undirritaðrar er
inntak jafnaðarstefnunnar að
skapa einstaklingum jöfn skil-
yTÖi í samfélagi þar sem menn
fæðast ójafnir. I þeim skilningi
er velferðarkerfið og almenn-
ingsskólar - afurð vestrænnar
jafnaðarstefnu - einungis eðlileg
framvinda þar sem hin ábyrgðar-
fulla samkennd, sem einkenndi
stórfjölskylduna fyrr á tímum,
var leyst af hólmi með almanna-
tryggingakerfi samfara breyttum
þjóðfélags- og atvinnuháttum.
En fyrst og fremst er jafnaðar-
stefna í anda siðmenningar og
eitt mildlvægasta kennileiti sið-
menningar er mannúð. I nú-
tímasamfélagi eru því skattar í
slíkum skilningi eitt birtingar-
form mannúðar þó mörgum
kunni að þykja það undarlegt. I
huga þorra þeirra sem aðhyllast
einstaklings- og frjálshyggju er
það hámark óréttlætisins að fá
ekki að njóta ávaxta erfiðis síns
(erfða og/eða gjafa) í friði. Með
öðrum orðum eru margir hverjir
á móti skattheimtu sem hefur
það meginmarkmið að styrkja
stoðir samfélagsins sem heildar.
Astæðan er sú að skattheimta
kemur ekki einungis þeim til
góða heldur öllum. Það, sem er
aftur á móti frumforsenda frið-
sæls samfélags og eitt mikilvæg-
asta skilyrði almennrar hagsæld-
ar, er mannúð - samkennd
manna með mönnum - sem
kemur m.a. fram í því að hver og
einn deilir hagsæld sinni með
öðrum enda eiga þeir „sælu“ yf-
irleitt margt og mikið undir
þeim sem eru það síður. Að láta
sér annt um almannahag er því
einfaldega siðaðra manna hátt-
ur.
Opinberir skólar -
einkafyrirtæki
Með ofannefnt í huga má færa
rök fyrir því að þeir sem hafa
íjárhagslegt bolmagn til að gera
þjóðfélaginu gagn umfram það
að borga skatta og auka hagvöxt
skv. tölum Þjóðhagsstofnunar
ættu að sjá sér hag í því að styrk-
ja skóla á vegum Reykjavíkur-
borgar með einum eða öðrum
hætti t.a.m. á sviði nýbreytni,
tilraunastarfsemi og tölvuvæð-
ingar. Með tilvísan til hins síð-
astnefnda er endurnýjun tölvu-
búnaðar í grunnskólum Reykja-
víkur mikið þjóðþrifamál m.t.t.
nútímavæðingar í skólastarfi.
Jafnframt er mikilvægt að aulca
tölvubúnað skólanna en nú
„...eru að jafnaði 24 nemendur
um hverja tölvu í skólum borgar-
innar.“ (Starfsáætlun Fræðslu-
miðstöðvar Reykjavíkur 1998,
bls. 64, nóv. 1997.)
Lokaorð
Uppskeran er háð sáningunni.
Mannauðurinn er fjársjóður Is-
lendinga á tímum alþjóðavæð-
ingar í viðskiptum og menningu
sem og í samskiptum einstak-
linga og þjóða yfir höfuð. Það,
að einkaíyrirtæld og fagaðilar á
tilteknum námssviðum styrki
menntun barna í Reykjavík með
einhverjum hætti, er óhefð-
bundið en mögulegt enda hefur
það verið gert þó í litlum mæli
sé. Góð menntun er gulls ígildi
og ef vei er að menntun ung-
menna staðið í hvívetna eins og
stefnumótun Reykavíkurlistans
hefur að augnamiði myndu aliir
efla eiginn hag með því að styrl- -
ja stoðir samfélagsins um ókoni
na tíð.