Dagur - 06.02.1998, Side 4

20-FÖSTUDAGUK 6.FEBRÚAR 1998

UMBÚÐALAUST
Bókvitið er komið
íaskana
„íslendingar vilja alltaf vera að djöflast eitthvað. Álver fellur vel að þeirri lyndiseinkunn þjóðarinnar; kannski Kári Stefánsson gæti reyndar fundið það gen sem stendur fyrir
þessu, “ segir lllugi m.a. í pistii sínum.
Það er nánast eins og Guð sé
kominn heim; dálítið sposkur á
svip, örlítið framandlegur með
vel snyrt skegg og ber sig heims-
mannslega. Eg á við Kára Stef-
ánsson sem sneri heim frá
Bandaríkjunum fyrir örfáum
misserum og virðist á ótrúlega
skömmum tíma hafa byggt upp
risafyrirtæki á sviði erfðagrein-
ingar; risafyrirtæki á okkar mæli-
kvarða hér á Islandi og jafnvel
þótt víðar væri leitað í veröldinni
að fyrirtækjum á því sviði þar
sem hann er að hasla sér völl.
Það er kunnara en frá þurfi að
segja að sá samningur sem Kári
gerði nú fyrir fáeinum dögum
við alþjóðlegt lyfjafyrirtæki um
rannsóknir á orsökum tiltekinna
sjúkdóma - sem einhverra hluta
vegna hefur reyndar aldrei fylgt
sögunni hverjir eru - sá samning-
ur er víst ígildi loðnuvertíðar eða
álvers. Og því skyldi engan
undra þótt Kári sé í miklum met-
um á landi hér. Eg hef vissulega
ekkert á móti loðnuvertíðum og
mín vegna mættu þær vera
margar á ári, því loðnan er ljótur
fiskur, en hitt væri til mikillar
fyrirmyndar ef dugnaðurinn í Is-
lenskri erfðagreiningu gæti orðið
til þess að við slyppum við eins
og eitt álver.
Vaxtarbroddur í
atvmnulífiim
En þrátt fyrir að Kári Stefánsson
hafi nú sýnt og sannað svo ekki
verður um villst að bókvitið
verður svo sannarlega í askana
látið, og þeir askar munu fara
stækkandi á næstunni, þá er ég
smeykur um að hann þurfi samt
að gera nokkra fleiri slíka samn-
inga áður en rennur upp ljós fyr-
ir Islendingum - sem sé það að
starfsemi af hans tagi, byggð á
menntun, þekkingu og nútíma-
vísindum, ætti að vera vaxtar-
broddurinn f íslensku atvinnu-
lífi, en ekki stóriðja. Þrátt fyrir
að allir elski nú Kára Stefánsson
og séu smátt og smátt að átta sig
á því að starfsemi hans er ekki
dund og hobbí fyrir nokkra
sprenglærða prófessora, heldur
arðvænlegur bissniss, sem þjóð-
in öll getur og mun græða á og
það á miklu fleiri sviðum en
ennþá liggur fyrir, þá er ,ég
smeykur um að það sé samt sem
áður nokkuð langt í land að við
getum fyllilega skilið að há-
tæknistarfsemi af þessu tagi, þar
sem að baki liggur fyrst og
fremst menntun starfsfólksins,
að slík starfsemi geti til Iengdar
verið ígildi atvinnu og velmeg-
unar fyrir fjölda manns. Það er
nefnilega ekki djöflast nóg hjá
Islenskri erfðagreiningu.
Vanræksla í inennlakeríimi
Islendingar vilja alltaf vera að
djöflast eitthvað. Alver fellur vel
að þeirri lyndiseinkunn þjóðar-
innar; kannski Kári Stefánsson
gæti reyndar fundið það gen
sem stendur fyrir þessu. Til að
Islendingum finnist eitthvað
vera á seyði, eitthvað vera að
gerast, þá þarf helst að grafa
stóra holu, fylla hana af steypu
og djöflast svo við að byggja hús,
svo er hægt að djöflast upp á
fjöllum við að reisa virkjanir og
háspennumöstur og þegar öllu
þessu er lokið, þá getum við
hallað okkur aftur á bak í góð-
um hægingastól og dæst yfir því
hvað við höfum
nú djöflast mik-
ið og vel og
þarna er árang-
urinn kominn;
þetta skínandi
fína álver, til
dæmis.
Við höfum Iát-
ið menntakerfið
okkar drabbast
niður á undan-
förnum áratugum, svo meirað
segja krakki sem kemur frá
hinni stríðshrjáðu gömlu
Júgóslavíu getur ekki annað en
brosað þegar spurt er hvernig
hafi gengið að byrja í íslenskum
skóla eftir að fjölskyldan kom
hingað sem flóttamenn; það var
ekkert mál að byrja í skólanum
þótt krakkarnir kynnu enga ís-
lensku því námsefnið voru þau
júgóslavnesku öll búin með fyrir
að minnsta kosti þremur árum.
Þau höfðu þess vegna nógan
tíma til að aðlagast umhverfinu í
ró og næði meðan skólinn var
ekki annað en létt upprifjun á
hlutum sem þau voru löngu
búin með.
Afleiðingar þeirrar vanrækslu
sem við höfum af einhverjum
dularfullum ástæðum sýnt
menntakerfi landsins, þær hafa
nú verið að koma í Ijós undan-
farin ár - ýmsar helstu mennta-
stéttir landsins eru orðnar nán-
ast að láglaunastörfum, háskól-
inn má hafa sig allan við að
halda í horfinu hvað gæðastaðla
snertir og tekst
það varla; hann
verður að reiða
sig á spilafíkn í
fyllibyttum til
að borga laun
kennara sinna.
Og margir best
menntuðu og
hæfustu
menntamenn
Iandsins ílend-
ast í útlöndum af því þar geta
þeir fengið mannsæmandi laun.
Við hér á Islandi erum önnum
kafin við að djöflast við að
byggja álver og nú er meirað
segja farið að tala í alvöru um
olíuhreinsunarstöð í Skagafirði.
Happdrættisvinningar
Það fordæmi sem Kári Stefáns-
son og Islensk erfðagreining
hafa sýnt sanna okkur á hinn
bóginn að það er fleira matur en
feitt kjet, en við skulum samt
ekki nota tækifærið og telja okk-
ur trú um að bara af því sú
starfsemi sem hann stundar
hentar sérstaklega vel á Islandi
og þess vegna hafi hann komið
heim, þá þýði það að hér sé nú
allt í þessu fína. A öllum mögu-
legum sviðum mennta, vísinda
og tækni liggja tækifærin í fram-
tíðinni og við getum ekki treyst
á marga happdrættisvinninga
eins og Islenska erfðagreiningu
án þess að hér verði til frambúð-
ar gert skurk í menntamálum
þjóðarinnar og hugmyndaríkum
fræðimönnum á öllum sviðum
sköpuð mannsæmandi skilyrði
til að láta eitthvað verða úr sér
og til að framkvæma hugmynd-
irnar hér á landi. Það þarf ekki
endilega að djöflast við að grafa
holu og steypa eitthvað til að ná
árangri, það getur verið nóg að
hafa tveggja metra breitt skrif-
borð, elns og einn starfsmaður
Islenskrar erfðagreiningar komst
að orði í Morgunblaðinu í gær.
Og ef við berum gæfu til að
draga réttar ályktanir af vel-
gengni Kára Stefánssonar þá
þurfum við kannski ekki í frajn-
tíðinni að niðurlægja ojtkur
þannig að við komum betlandi á
alþjóðlegar ráðstefnur, berjandi
okkur á brjóst og grátbiðjum urh
undanþágu frá alþjóðasamning-
um svo við getum mengað svo-
lítið meira með nýju álverunum
okkar, og í leiðinni eyðilagt fleiri
sjóndeildarhringi með há-
spennulínum.
RykfaHnir karlar
Hitt er svo einna skemmtilegast
við uppátæki Kára Stefánssonar
með Islenskri erfðagreiningu að
þar skuli nú búið að stofna sér-
staka ættfræðideild til að rekja
hin hvikulu gen fram og til baka
og þó nokkrir ættfræðingar
komnir þar til starfa á því há-
tæknisviði sem erfðagreining er;
ættfræðingar hafa um skeið ver-
ið taldir hálfgerðir kverúlantar,
rykfallnir skrýtnir kallar sem
gaman er að eiga að þegar rekja
þarf ættir okkar til höbbðingja
en í alla staði ópraktískir, enda
þurfa þeir ekkert að grafa holu
til að sinna sínu starfi. Nú er
réttast að ég flýti mér að taka
fram að ég hef síður en svo
nokkuð á móti þeim mönnum
sem grafa holur, ég ber fulla og
djúpa virðingu fyrir mönnum
sem grafa holur, en það er bara
ekki oní holu sem framtíð okkar
liggur. Þegar slíkir menn sem
ættfræðingar eru orðnir vopn í
búri nýjustu tækni og vísinda
þarf ekki lengur að fara í graf-
götur með að víst verður bókvit-
ið í askana látið.
Pistill Illuga var fluttur í
morgunútvarpi Rúsar 2 í
gærmorgun.
Ýmsarhelstu mennta-
stéttir landsins eru
orðnarnánast að lág-
launastörfum.