Dagur - 10.09.1998, Blaðsíða 7

X^MI-
FIMMTUDAGUR 10. SEPTEMBER 1938 - 7'
ÞJÓÐMÁL
„ Sameiginlegt er með öllum þessum sýkingum að upphaf þeirra er á sjúkrahúsum. Hér er að birtast í raun sú stefna heilbrigðisyfirvalda að flytja sem mest af lækningum í heimahús, til að
spara í heilbrigðiskerfinu, og ekki verður betur séð en læknar samþykki stefnuna með samvinnu og þögn, “ segir Árni Björnsson í grein sinni.
Sýkmgamar fluttar
hm í hmnaluísiu
Á liðnu vori var ég beðinn að
koma í heimahús, vegna kunn-
ingsskapar við húsráðendur, til
að líta á ungan pilt, sem hafði í
nokkra mánuði haft opna ígerð
aftast í klyftum eftir aðgerðir á
sjúkrahúsi vegna sinus pilonidal-
is. Þarna var allstór hola, sem
samkvæmt fyrirmælum viðkom-
andi læknis, var troðin út með
grisju á eins eða tveggja daga
fresti. Þetta gerði hjúkrunar-
fræðingur sem vitjaði piitsins
reglulega, en móðir drengsins
skipti á ytri umbúðum ef þær
gegnvættust af útferð úr sárinu.
Fyrir utan það að vera hugsan-
lega ekki alveg sáttur við sára-
meðferðina, olli þetta mér eng-
um sérstökum heilabrotum, en
gleymdist í önn dagsins og satt
best að segja veit ég ekki hver
varð framvinda þessa máls. Það
gæti verið að pilturinn gengi enn
með sárið á rassinum.
Alvarlegar sýkingar
En ég hrökk dálítið óþyrmilega
við, þegar hjúkrunarfræðingur,
sem stundar hjúkrun í heima-
húsum, sagði mér frá tveimur
sjúklingum með alvarlegar sýk-
ingar, annar eftir mjaðmarað-
gerð og hinn eftir kviðslitsað-
gerð. Báðir þessir sjúldingar hafa
verið meðhöndlaðir vikum og
mánuðum saman í heimahús-
um, líkt og pilturinn minn frá í
vor, og ég hef heyrt um fleiri síð-
an. Sameiginlegt er með öllum
þessum sýkingum að upphaf
þeirra er á sjúkrahúsum. Hér er
að birtast í raun sú stefna heil-
brigðisyfirvalda að flytja sem
mest af lækningum í heimahús,
til að spara í heilbrigðiskerfinu,
og ekki verður betur séð en
læknar samþykki stefnuna með
samvinnu og þögn. Svo sem fyrr
segir eru sýkingar í heimahúsum
oft upprunnar á sjúkrahúsum.
Sjúklingarnir hafa því fengið
sýklalyf, mismunandi mikil og
mismunandi mörg og því má
gera ráð fyrir, að sýklarnir sem
eru að verki séu oftar en ekki
lítt- eða ónæmir fyrir sýklalylj-
um.
Meðvitaðir
hjuknmarfræðmgar
Af reynslu veit ég að hjúkrunar-
fræðingar á sjúkrahúsum eru
mjög meðvitaðir um smitgát, oft
meðvitaðri en læknarnir. Við
smitgát á sjúkrahúsum er fylgt
ákveðnum reglum, til að mynda
eru sjúklingar með sýkingar sem
geta verið hættulegar fyrir aðra
sjúklinga einangraðir, sóttmeng-
uðu efni er eytt eftir ákveðnum
reglum og almennt er þess gætt
við umönnun að ganga ekki milli
sýktra sjúklinga, hvað þá milli
sýktra og ósýktra sjúklinga. Þá
eru sýkingavarnarnefndir starf-
andi á stóru sjúkrahúsunum,
sem fýlgjast kerfisbundið með
sýkingum undir stjórn sýkla-
deildanna og f því eftirliti er fólg-
ið að leita að hættulegum sýkl-
um í hreinlætistækjum og hrein-
lætisefnum, svo sem vöskum,
sápu og handþurrkum.
Heimahús?
Hvað þá um sýkingar í heima-
húsum? Hjúkrunarfræðingar
sem ganga milli húsa og skipta á
sýktum sárum kunna auðvitað
skil á smitgát og ástunda hana
En ég hrökk dálítið
ójjyrmilega við, þegar
hj úkrimarfræ ðingnr,
sem stundar hjúkrun
í heimahúsum, sagði
mér frá tveimur sjúk-
lingum með alvarleg-
ar sýkingar, annar
eftir mjaðmaraðgerð
og hinn eftir kvið-
slitsaðgerð.
eftir bestu getu. Eg er til dæmis
viss um að meðferðin er sam-
viskusamlegar skráð heldur en
hjá Iæknum. En hvað um annað
sem tengist smitgátinni? Hvað
verður um sóttmengað efni, svo
sem umbúðir? Skyldu vera mörg
heimili þar sem aðstaða er til að
brenna sóttmenguðu efni?
Skyldi þetta dót vera sett í plast-
poka og kastað í ruslagám heim-
ilisins? Hvað um hreinlætistæk-
in, þar sem þeir sem skipta á sár-
unum þvo sér ásamt öðru heim-
ilisfólki? Hver gætir þess, að þau
mengist ekki af sýklum, sem
hugsanlega eru ónæmir fyrir öll-
um venjulegum sýklalyfjum? Oft
er útferð úr þessum sárum svo
mikil að skipta þarf á þeim oftar
en einu sinni á sólarhring. Það
kemur oftast í hlut húsmóður-
innar á heimilinu að gera það,
en hún sér líka venjulega um
matreiðslu fyrir heimilisfólkið.
Hvernig eru húsmæður upplýst-
ar um smitgát? Er hugsanlegt að
fólk frá heimilum, þar sem verið
er að meðhöndla sárasýkingu, sé
starfandi á veitingahúsum, eða
við matvælaiðnað? Gæti hluta-
starf húsmóðurinnar verið á slík-
um stað?
Mat á breytingtun
En hvað um sjúklingana? Hjúkr-
unarfræðingar kunna skil á smit-
gát og þeir kunna að skipta á sár-
um. Reyndar fylgja þeir að jafn-
aði fyrirmælum lækna en sár eru
sjúkdómar sem geta tekið breyt-
ingum á skömmum tíma og þrátt
fyrir góða þekkingu og reynslu
hjúkrunarfræðinga gæti mat
þeirra á slíkum breytingum ork-
að tvímælis.
Það er ekki ætlun mín að
skrifa grein um sáralækningar,
en rétt er að minna á það að
markmiðið með þeim er, eins og
markmiðið með meðferð allra
sjúkdóma, að lækna þá eins fljótt
og vel og kostur er á. (1). Það
gerist ekki öðru vísi en með því
að fylgjast stöðugt með þeim og
grípa til réttra ráða þegar að-
stæður gefa tilefni til.
Heimalækningar eru nú mjög
vinsælar, einkum meðal stjórn-
málamanna, sem álíta að þær
spari í heilbrigðiskerfinu. Svo
virðist sem að minnsta kosti
hluti lækna hafi Iátið undan
sparnaðarþrýstingnum, fyrir nú
utan það að sumum finnst þægi-
legt að Iáta aðra stunda lækning-
ar fyrir sig. Það er augljóst að
heimalækningar sára, eins og
hér hefur verið lýst, geta beinlín-
is seinkað því að sárin séu grædd
„lege artis“. Þannig er hæpið að
þær spari fé, hvort heldur fyrir
einstaklinginn eða þjóðfélagið.
Þá er samfara þeim veruleg sýk-
ingarhætta í næsta nágrenni
hins sýkta, jafnvel þó höfð sé
eins fullkomin smitgát og kostur
er á, og einnig úti í þjóðfélaginu
og verður í því sambandi að hafa
í huga að sýklarnir sem eru að
verki eru oft lítt- eða ónæmir fyr-
ir algengum sýklalyfjum.
Sparnaður
Allt ber þetta að sama brunni
sem er sá að sparnaðurinn í heil-
brigðiskerfinu getur leitt af sér
afturhvarf til frumstæðari lækn-
ingaaðferða og þar með minna
öryggis, bæði fyrir einstaka sjúk-
linga og jafnvel almenning, ef
illa tekst til.
Heimildir
1. Ámi Bjömsson. Nota læknar
heilbrigða skynsemi við sárameð-
ferð? [ritstjómargrein]. Lækna-
blaðið. 1988; 74: 317. (Þessi
grein birtist áður i Læknablað-
inu).