Dagur - 26.11.1998, Side 7

Tk^ur
FIMMTUDAGUR 26. NÓVEMBER 1998 - 7
ÞJÓÐMÁL
Oryggismálin á nor-
rænu viðræðuborði
Ólafur Ragnar Grímsson skýrir hér ólíkar gangtegundir íslenska hestsins fyrir Lillian prinsessu á leið sinni frá
Hagahöllinni utan við Stokkhólm. - mynd: gtk
Ræða forseta Islands
Ólafs Ragnars Gríms-
sonar í hátíðarkvöld-
verði hans hátignar
Carls XVI Gustafs í
Stokkhólmi
Eg þakka yðar hátign hlý orð og
vináttu í minn garð, fjölskyldu
minnar og Islendinga allra.
Sú virðing sem þér sýnduð
Guðrúnu Katrínu með komu
yðar til útfarar hennar snart við-
kvæma strengi í brjóstum þjóð-
arinnar og verður ætíð varðveitt í
hugum okkar.
Við Guðrún Katrín nutum
ríkulega samverustunda með
yðar hátign og Silvíu drottningu
þegar þjóðhöfðingjar Norður-
landa fögnuðu því í Kalmar að
600 árum áður höfðu heimkynni
norrænna frændþjóða orðið ein
heild.
Bræðralag okkar á sér svo
djúpar rætur að saga einnar nor-
rænnar þjóðar verður ekki skilin
til hlítar án tilvísana til hinna.
Það var sænskur maður, Garðar
Svavarsson, sem sigldi til Islands
áður en fyrsti Iandsnámsmaður-
inn, Ingólfur Arnarson, festi þar
búsetu. Segir svo í Landnámu,
frumbók íslenskrar byggðar:
„Hann fór að leita Snælands
að tilvísan móður sinnar fram-
sýnnar. Hann kom að landi fyrir
austan Horn hið eystra; þar var
þá höfn. Garðar sigldi umhverfis
Iandið og vissi, að það var
eyland. Hann var um veturinn
norður í Húsavík á Skjálfanda og
gerði þar hús.“ Þessi knappi texti
segir mikla sögu um tengsl ís-
lands og Svíþjóðar á árdögum Is-
landsbyggðar. Hann lýsir kunn-
áttu sænsks landkönnuðar sem
reisti fyrsta hús eyjunnar og
minnir okkur á að snemma fór-
um við norrænir synir að hlýða
mæðrum okkar vitrum og fram-
sýnum.
I annarri höfuðbók íslenskra
fornrita, Eddu Snorra, er sjálf
Gylfaginning kennd við konung
Svíþjóðar sem „var maður vitur
og fjölkunnugur; hann undraðist
það mjög er ásafólk var svo
kunnugt, að allir hlutir gengu að
vilja þeirra". í frásögn hins ís-
lenska skálds verður sænskur
konungur leiðsögumaður um
heim guðanna. Landnámabók og
Edda eru meðal hornsteina ís-
lenskrar menningar, tungumáls
og sjálfsvitundar sem í fyllingu
tímans færðu okkur sjálfstæði; í
ritunum skipar Svíþjóð öndveg-
issess. Rætur vináttu okkar, sam-
eiginlegrar sögu og menningar
geta vart verið dýpri.
Frá landnámstíð og þjóðveldis-
tímum til þeirrar aldar sem senn
er á enda hafa þjóðir okkar varð-
veitt þá samkennd sem æðri er
hagsmunum og hagrænum
ávinningi sem mjög er nú tíðkað
að gera að æðsta mælikvarða í
samskiptum þjóða. Við Islend-
Þátttaka íslands í
Evrópska efnahags-
svæðinu Iieinr sýnt
okkur að innan Evr-
ópusambandsins
kappkostar Svíþjóð
að vemda hagsmuni
allra norrænna
frændþjóða.
ingar metum mikils að æskufólk
okkar hefur í áratugi sótt mennt-
un og þjálfun til sænskra skóla
og þeir íslendingar sem hér
kjósa að búa um langa hríð eða
skamma hafa ávallt verið sér-
staklega velkomnir.
Um þessar mundir eru sænsk-
ar forystustöður á sviðum mann-
réttinda og menningar á hönd-
um íslendinga og Qölmörgum
löndum mínum hefur verið fal-
inn trúnaður f sænskum háskól-
um og heilbrigðisstofnunum.
Nýjasta framlag okkar til sænsks
þjóðlífs er svo að íslenskt at-
gervisfólk í knattspyrnu og frjáls-
um íþróttum æfir hér nú og
keppir.
Þrátt fyrir breytingar á heims-
myndinni hefur norræn sam-
vinna haldist efnisrík og sterk.
Að mörgu leyti er hún mikilvæg-
ari en áður. Ný viðhorf og sam-
starfsform hafa fært öryggismál-
in inn á norræn viðræðuborð og
stofnun þriggja svæðasamtaka í
Norður Evrópu hefur fengið
Norðurlöndum í hendur nýtt
forystuhlutverk.
Eystrasaltsráðið, Barentsráðið
og Norðurheimskautsráðið eru
myndbirting þess hvernig hin
nýja heimsmynd hefur breytt
stöðu Norðurlanda. Innan allra
þessara svæðasamtaka eru Norð-
urlönd í lykilhlutverki og hafa af-
gerandi áhrif á þróun efnahags,
umhverfis, mannréttinda, stjórn-
arfars og öryggis í heimshluta
sem nær frá Rússlandi um
Eystrasalt og Norðurlönd yfir til
Ameríku. Það er áríðandi að nor-
rænar frændþjóðir flytji hefðir
vináttu og farsælla lausna á
þennan nýja vettvang.
Við Islendingar fögnum þeim
áhuga og áherslum sem Svíar
sýna í þessum efnum og metum
mikils þá rækt sem Svíar leggja
áfram við norræna samvinnu
þótt aðild Svíþjóðar að Evrópu-
sambandinu feli óhjákvæmilega í
sér nýjar skyldur. Þátttaka Is-
lands í Evrópska efnahagssvæð-
inu hefur sýnt okkur að innan
Evrópusambandsins kappkostar
Svíþjóð að vernda hagsmuni
allra norrænna frændþjóða. Nor-
ræna vegabréfasambandið er
sönnun þess að sú varðstaða
innan Evrópusambandsins snýst
ekki aðeins um efnahag og við-
skipti.
Yðar hátign, virðulegir gestir.
Saga okkar og menning eru
greinar af sama ættarmeiði. Við
upphaf nýrrar aldar erum við
tengd svo traustum böndum að
næsta einstakt er í veröldinni.
Þér hafið, yðar hátign, nýlega
sýnt okkur Islendingum að
strengir vináttu og samhugar
hljóma ekki aðeins á stundum
gleði heldur einnig á tímum
sorgar. Með virðingu og þökk
lyfti ég glasi mínu til heilla yðar
hátign, Carl Gústaf konungur
Svíþjóðar, og yðar hátign, Silvía
drottning, hinni konunglegu
Qölskyldu og til heilla sænskri
þjóð um leið; ég bið gesti að rísa
á fætur og láta hljóm aldanna og
tónslátt framtíðarinnar klingja í
skálaglösum.
Leiðtogar leysa mál
mmm svavar
PPH GESTSSON
V ALÞINGISMAÐUR
— ,-Sll ALÞÝÐUBANDALAGSINS
*
SKRIFAR
Á að vera prófkjör?
Svona er spurt og Alþýðu-
bandalagið í Reykjavík hefur tek-
ið að sér það óvinsæla hlutverk
að reyna að gæta heildarhags-
muna eins og íyrri daginn. Og er
fyrir vikið úthrópað í pistlum.
En skoðum málin samt af
fullri vinsemd. Hvað er samfylk-
ing?
Fyrir Iiggja málefni þar sem
hefur náðst samkomulag um
drög að verkefnaskrá til fjögurra
ára. Hún hefur verið kynnt í AI-
þýðubandalaginu og um hana er
all góð samstaða. Þar er gert ráð
fyrir sama ágreiningi í utanríkis-
málum og verið hefur, þar er eft-
ir að ráða nokkrum fleiri málefn-
um til lykta. Og um auðlinda-
gjald. En það gæti tekist að leysa
þau mál.
Vandinn eru framboðsmál. Þar
vilja sumir prófkjör aðrir ekki.
Þeir sem vilja ekki prófkjör vilja
gæta heildarhagsmuna. Það er
ekki af því að þeir séu hræddir
við prófkjör af einkaástæðum
heldur af því að þeir eru hrædd-
ir um að prófkjör skilji eftir blóð-
völl. Auk þess eru hér þrír aðilar
að efna til prófkjörs og það er
ljóst að það verður erfitt að hafa
alvöru prófkjör, eða hvað?
Sá sem þetta skrifar telur að
opið prófkjör í flokki með mikið
fylgi geti komið til greina og að
það geti komið til greina þegar
flokkur er farinn vel af stað. En
það getur verið varasamt ella.
Það er rangt sem einhveijir segja
nú að opið prófkjör leysi vand-
ann. Það gerir það ekki vegna
þess að þá yrði minnsti flokkur-
inn Iíklega alveg úti. Samfylking-
in er samfylking þriggja flokka,
ekki tveggja.
Þess vegna hefur Alþýðu-
bandalagið lagt áherslu á röðun í
Reykjavík ef um það mætti nást
samkomulag. Það virðist ekki
ætla að verða. Aðrir vilja ekki
koma til móts við þau sjónarmið.
Prófkjörið yrði þá svokallað girð-
ingarprófkjör sem er þó vitlaus-
ast af öllu þar sem þá yrði ekki
opið fyrir lýðræðislegt val á Iist-
ann; þar með yrði ekki tekið tillit
til fylgis heldur kosið í hólf.
Þriðji maður listans lenti þá
kannski í 11 ta sæti og svo fram-
vegis.
Sporin frá prófkjöri Reykjavík-
urlistans hræða. Þau verða von-
andi ekki stigin aftur. Prófkjörs-
raunir samfylkingarinnar benda
til þess að þátttakendur hafi ekki
verið eins tilbúnir í samfylking-
una og sumir vildu vera láta; því
miður. Það verður að leysa mál-
in. Þau leysast ekki með fjöl-
miðlaæfingum einstakra forystu-
manna. Leiðtogar eru til að leysa
mál; þeirra hluU'erk er ekki að
búa til vandamál úr sjálfum sér.