Dagur - 14.01.1999, Side 8

8- FIMMTUDAGUR 14. JANÚAR 19 9 9
FRÉTTA SKÝRING
rD^ftr
HEIÐUR
J ^ íjg HELGA- DOTTIR
SKRIFAR
Gagngerbreyting á
greiðslumati vegna
íbuðarkaupa og félags-
leg viðbdtarlán í stað
félagslegra íbúða eru
stærstn breytiiigariiar
sem urðu við endur-
skoðun húsnæðislaga
og tilkomu íbúðalána-
sjóðs.
„Nú erum við að fltja upp á nýjum
kafla í húsnæðissögu þjóðarinnar,"
sagði félagsmálaráðherra, Páll Pét-
ursson, sem kynnti nýja kerfíð
ásamt ásamt forsvarsmönnum
Ibúðalánasjóðs. Bankarnir fá aukið
hlutverk. Að sögn Páls á nýja kerf-
ið að verða auðveldara við að eiga
og jafnframt opna fleirum Ieið til
íbúðarkaupa, til dæmis náms-
mönnum og fleirum sem áður
komust ekki inn. Nýjar leiðir í fé-
lagslega kerfínu þýði líka greiðari
og betri aðstoð en fólk hafi þar
áður átt kost á. Viðkomandi fái
venjulegt húsbréfalán og síðan við-
bótarlán, þannig að samanlagt geta
lánin numið 90 prósentum íbúðar-
verðsins. Jafnframt verða teknar
upp samtímagreiddar vaxtabætur, á
þriggja mánaða fresti, í stað þess
að vaxtabæturnar séu greiddar
einu sinni á ári, og í fyrsta sinni allt
að hálfu öðru ári eftir íbúðarkaup.
Fata sig á flóamörkuðiun
Glænýr útgangspunktur til út-
reiknings á greiðslugetu gildir fyrir
báða hópana. I stað þess að miðast
við ákveðna hámarksprósentu af
launum (18 prósent við almenn
fbúðarkaup) reiknast greiðslugetan
núna það sem eftir stendur af tekj-
unum þegar frá er dregin lág-
marksupphæð til framfærslu fjöl-
skyldunnar, bílakostnaður og
greiðslur af öðrum lánum en
íbúðarlánum. Ymsum hefur víst
blöskrað sú upphæð sem þar er
áætlað að fólk geti komist af með
til framfærslu. Enda virðist Ijóst að
þeim sem nota að fullu það sem
umfram er í íbúðarkaupin komast
varla í bíó næstu árin, að ekki sé nú
talað um dýrari skemmtanir, og
verða væntanlega að mestu að
klæða sig upp á flóamörkuðum.
Nægjusemi liiinsl enn
Samkvæmt fróðlegu upplýsingariti
Ibúðalánasjóðs „Að koma sér upp
þaki yfir höfuðið“ er framfærslu-
kostnaðurinn byggður á reynslutöl-
um Ráðgjafarstofu um Qármál
heimilanna um algjöran Iágmarks-
kostnað til framfærslu, þ.e. útgjöld
sem reynslan hefur sýnt að ekki
verði með nokkru móti komist hjá.
Framfærslukostnaður miðast við
stærð fjölskyldu og samsetningu.
Einstaklingur á að geta skrimt af
28.000 krónum, en tveir fullorðnir
í heimili af 46.000 krónum.
Fimmtán þúsund krónur þarf til
viðbótar fyrir fyrsta bamið, 14 þús-
und fyrir annað, 13 þúsund fyrir
það þriðja og svo framvegis. Fram-
færslukostnaður hjóna með tvö
böm er þannig talinn 75.000 krón-
ur að lágmarki. Þar af er áætlað að
2/3, eða rúmlega 50 þúsund krón-J
ur fari í mat og hreinlætisvörur.
Tæplega 25 þúsund eru því eftir
fyrir fötum, síma, rafmagni/hita,
áskriftargjöldum, tryggingum, '
lækniskostnaði og fleiru. Við bætist
síðan rekstrarkostnaður (18.000
kr. að Iágmarki) og greiðslur af öðr-
um skuldum (til dæmis námslán-
um) þar sem það á við. Við útreikn-
ing greiðslumats er ætlast til að
íbúðarkaupandi miði við sinn eigin
raunverulega framfærslukostnað,
en framangreindar tölur eru lág-
marksviðmiðun.
„Vísitölufjölskyldan“ eyðslu-
samari
Þess má geta að „vísitölufjölskyld-
an“ eyðir ríflega tvöfalt meira í
þessa sömu kostnaðarliði. Mis-
munurinn fer að mestu í tóm-
stundagaman (meðal annars í
áfengiskaup), heimilistæki og hús-
búnað, ferðalög og hærri áskriftar-
gjöld. I þessa liði eyðir „vísitölufjöl-
skyldan" rúmlega 85.000 krónum
umfram áðurgreindar „nauðþurft-
ir“ samkvæmt neyslukönnunum
Hagstofunnar.
Ætlast er til að væntanlegir
íbúðarkaupendur geri sjálfír bráða-
birgðagreiðslumat áður en þeir
heíja íhúðarleit, með hjálp vefsíðu
Ibúðalánasjóðs (www.greiðslu-
mat.is), banka eða fasteignasala.
Greiðslumat verður síðan fram-
kvæmt af bönkum eða sparisjóðum
eftir að samþykkt kauptilboð (eða
kostnaðaráætlun fyrir nýbyggingu)
liggur fyrir.
Tekjur, eignir og lánamögu-
leikar
Til grundvallar greiðslumati eru
lagðar nettótekjur, þ.e. heildarlaun
að viðbættum barnabótum eða
öðrum bótum en frádregnum stað-
greiðslusköttum. Miðað er við
meðallaun sfðustu 3ja mánaða og
laun síðasta árs höfð til hliðsjónar.
Auk framfærslukostnaðarins koma
sfðan inn í myndina; eigið fé (þ.e.
fasteignir, sparifé, bíll eða annað),
lánamöguleikar og væntanlegar
vaxtabætur og áætlaður rekstrar-
kostnaður væntanlegarar fbúðar.
Ut frá öllu þessu er Iagt mat á
hvort viðkomandi ráði sæmilega
við fyrirhuguð íbúðarkaup.
„Eins og skrattinn úr sauðar-
Ieggnnm“
Kostnaður við íbúðarkaupin hefur
stundum komið kaupendum
óþægilega á óvart. I dæmi íbúða-
lánasjóðs af 7 milljóna króna íbúð
með 6,1 milljónar króna láni fara
til dæmis hátt í 130.000 krónur í
stimpilgjöld, lántökugjöld og þing-
lýsingar og þá er nærri 30.000
króna stimpilgjald á kaupsamningi
ótalið.
Félagslegt lán fyrir „frjálsri"
íbúð
Félagsleg aðstoð við íbúðarkaup
felst nú í því að kaupendur sem
uppfylla skilyrði um greiðslugetu
og tekju- og eignamörk geta óskað
eftir viðbótarláni við venjulegt hús-
bréfalán þannig að lánveiting verði
allt að 90 prósent af markaðsverði
íbúðar. Viðbótarlán er ætlað þeim
sem búa við erfiðar aðstæður.
Tekjumörk miðast við heildartekjur
umsækjanda, maka hans og bama
20 ára og eldri sem búa á heimil-
inu. Meðaltekjur síðustu 3ja ára
mega vera allt að 1.680.000 kr. á
ári fyrir hvern fullorðinn einstakl-
ing á heimilinu eða 2.355.000 kr.
hjá sambúðarfólki, auk 280.000 kr.
fyrir hvert barn innan tvítugs.
Eignamörk eru 1,9 milljónir. Um-
Tilkoma fbúðalánasjóðs markar nýja kafla í hússnaeðissögu lani
sókn um viðbótar-
lán þarf að fylgja
samþykki viðkom-
andi húsnæðis-
nefndar fyrir lán-
veitingu. Húsnæð-
isnefnd er heimilt
að veita undanþág-
ur á grundvelli
mats á högum
hans.
Greiðslubyrði
16.000 kr.á
mánuði
Ibúðalánasjóður
sýnir dæmi um að
greiðslubyrði lág-
launafjölskyldu
(180.000 kr. á
mánuði) af samtals
6,1 milljónar króna
húsbréfaláni og
viðbótarláni til 40
ára, verður aðeins
16.000 kr. á mán-
uði, að frádregnum
15.000 kr. vaxta-
bótum á mánuði.
Hámark vaxta-
gjalda til útreikn-
ings vaxtabóta eru:
411.200 kr. hjá
einstaklingi,
540.000 kr. hjá
einstæðu foreldri
og 668.500 kr. hjá
hjónum - en þó
aldrei hærri en 7
prósent af skuldum
vegna íbúðar-
kaupanna. Frá
vaxtagjöldunum
dragast síðan 6
prósent af heildar-
tekjum fjölskyld-
unnar. Mismunur-
90% húsnæðislána til 40 ára
Hjón með tvo böm, fuUnýttan persónuafslátt og
einn bíl ætla að kaupa sér sjö milljóna króna íbúð.
Mánaðarlaun þeirra em 180.000 kr.
Ivrónur
Kaupverð íbúðar
.... 7.000.000
....6.100.000
Fyrstu íbúðarkaup
70% húsbréfalán til 40 ára ............................ 4.900.000
20% viðbótarlán til 40 ára ............................ 1.400.000
Fjármögnun kaupanda ..................................... 700.000
Greiðslugeta
Mánaðarlaun Qölskyldu ................................... 180.000
Reiknaðir staðgreiðsluskattar ............................-23.500
Framfærslukostnaður ......................................-75.000
Rekstur bifreiðar ........................................-18.000
Greiðslugeta á mánuði ................................... 63.500
Greiðslubyröi af húsnæðislánum.............................31.000
Vaxtabætur .............................................. -15.000
Greiðslubyrði ............................................ 16.000
Áætlaður rekstrarkostn. íbúðar .......................... 10.500
Eftir standa ............................................ 37.000
* 'í&’X'A.'iá'
Greiðslumat fjögurra manna fjölskyldu með 180 þús. kr. mánaðartekjur sem ætlar að kaupa 7
milljóna króna íbúð með húsbréfaláni og viðbótarláni. Niðurstaðan er sú, að vaxtabætur
standa undir næstum helmingnum af greiðslubyrði lánanna og að fjölskyldan hefur 37.000 kr.
á mánuði til ráðstöfunar umfram nauðþurftir, rekstur bíls og húsnæðiskostnað. Hver og einn á
nú að geta gert sitt eigið greiðslumat út frá sínum raunverulegu tekju- og kostnaðartölum.