Dagur - 30.10.1999, Side 17

Xfc^iir;
LAUGARDAGUR 30. OKTÓBER 1999 - 33
r
Hlaðhamar
Söguleg skáldsaga
Björns Th. Björnssonar,
Hlaðhamar, sem er ný-
komin út byggir á þjóð-
sögunni um Árna frá
Hlaðhamri, sem myrti
tengdason sinn með því
að stinga hann átján
sinnum mað hnífi í kvið-
inn. Hér er gripið niður
snemma í sögunni þar
sem Árna er afhent
barn sem honum er
eignað:
Bam í götu
Hann var orðinn argur út af þess-
ari bjálfareið. Ymist kippti hann í
tauminn á fremsta klyfberaldám-
um eða sá rauði reigði sig snögg-
lega með illskulegu snörli og var
nærri búinn að taka af honum
ráðin. A balanum undir Laugar-
holti gat hann loks stillt hestinn,
fór af baki, dró út tauminn og
festi hann við sig, svo þessi óstýr-
isskepna rásaði ekki út í buskann.
Hann losaði klárana hvern úr
taglinu á öðrum, herti nokkuð á
gjörðum og ætlaði að reka þá
undan sér norðureftir. Þegar
hann fór aftur á bak og sveigði
aftur íyrir klárana sefaðist hann
og allt varð skárra. Nú reið hann
sama og einhesta og hafði vald á
þessum darragandi sem vildi þó
hvað eftir annað hlaupa upp. A
sléttum melunum norður undir
Borðeyrarbæ lét hann hestinn
spora, hélt honum uppi við
skoprugang eða gaf honum eftir á
harðaskeið, svo ldyfberahrossin
áttu nóg um að forða sér.
Framundan sér sýndist honum
einhver mannskepna híma við
götuna, en þegar nær dró stóð
þessi mannvera upp og þá þekkti
hann að þetta var Borga. Hún var
með einhvern böggul í fanginu,
og meðan sá rauði hringsnerist
með hann í sömu sporum hróp-
aði Arni til hennar, allt að því
hressilega: Jæja, kerlingin! Þú
hefur þá náð reipunum mínum!
Síðan fór hann af baki og ætlaði
að seilast í reipapokann, en hún
sneri sér frá og svaraði hálf reiði-
lega en þó með klökkva:
- Þú með þín andskotans reipi!
- Sona nú Borga mín. Réttu
mér skjattann!
- Eg rétti þér ekkert og tala ekki
við þig meðan þú ert eins og gal-
inn maður!
- Réttu mér pokann Borga, svo
ég geti haldið áfram. Ég vil ekki
missa hestana of langt fram úr
mér!
- Ég hefði mátt segja mér sjálf
að það væri til einskis að hlaupa
þetta í veg fyrir þig, hrópaði hún
með gráti og var að því komin að
taka á rás heim á bæ.
Það hafði sjaldan gerzt að Arna
Kárssyni brygði við, en nú varð
hann skyndilega sem höggdofa,
því upp úr gráti stúlkunnar skarst
annar grátur, sár og veinandi, í
barni.
- Hvað, ertu með manneskja,
spurði hann hranalega þegar
hann jafnaði sig eftir viðhrigðin.
Hvern Ijandann ertu með?
- Æ, æ, ég mátti vita að þetta
væri ekki til neins! Þú ert soddan
sálarlaus skepna! En þó að ég
gráti núna, þá gat ég ekki annað
en hlegið þegar ég horfði á þig
staulast um Ijöruna svínvafinn í
þín eigin reipi! Hann Rasmus
hjálpaði til að reyra þig í reipin.
Eftir að þú flattir út á honum
andlitið. A eftir varð hann brjál-
aðri en þú sjálfur, píndi það upp
úr mér með píski og slögum að
þú ættir barnið með mér. Þá
hljóp hann með telpuna niður í
bát og reri með hana út á fjörð.
Var búinn að útbúa sér þungan
stjóra og vildi drekkja henni.
- Og hvað?
- Það voru menn sem reru eftir
honum og náðu af honum barn-
inu. Þá tók ég á rás f veg fyrir þig.
Til þess að bjarga henni.
- Og er þetta hún sem grætur
þama innan í dúðunum?
- Æ, guð minn góður! Þetta er
allt til einskis! Ef þú værir maður
en ekki djöfull!
- Ég má þó víst sjá hana, er það
ekki?
Þá var eins og móðurstoltið
næði yfirhöndinni á harmi
stúlkunnar um stund. Hún valdi
sér grösugan blett milli þúfna,
lagði böggulinn í hann og
tók til við að losa utan af
honum. Loks lá bamið
þar á ullarslitri og horfði
stórum augum upp í guðs
bláan himin. Það var
klætt í einhverskonar
prjónaðan bol og brók, en
með bera leggi og fætur.
- Mikil ósköp er þetta
lítið kríli, sagði Ami og
teygði einn fingur að nef-
broddi telpunnar.
- Hún er nú ekki nema
átta mánaða. Það ættirðu
sjálfur að geta reiknað út.
- Og Guðrún? Var það
það sem Staðarpresturinn
skírði hana?
-Já-
- Er hún ekki bara
snotur?
- Snotur? Hún er falleg
eins og perla, það segja
konumar hér heima á
Borðeyrarbæ.
- Ég er nú heldur ekki
ólögulegur maður. Það
hafa líka konur sagt. Og
þá ekki þú, Borga mín!
Þá gerðist það sem eng-
inn hafði nokkurntíma
séð og enginn mundi
nokkurntíma trúa, að
Arni Kársson lagðist fram
á annað hnéð, brosti og
kjáði með tveim fingmm í
hálsakotið á barninu.
Sveinborg stóð yfir þeim
og hlés út af móðurlegu
stolti. Arni rétti sig upp
og seildist eftir taumnum
á þeim rauða sem hafði
nú stillzt nokkuð og grip-
ið niður. Arni horfði ýmist á barn-
ið eða konuna, tvísté Iíkt og vand-
ræðalega, spurði loks:
- A hverju lifir svonana mann-
kind Borga mín?
- Fyrst stalst ég til að gefa
henni brjóst, en sfðan hefur fólk-
ið hér á Borðeyrarbæ gefið mér
mjólkurdreitil handa henni.
Þunnt skyrlap er líka gott, ef það
er ekki súrt. Annað dugir ekki
enn; hún er rétt að byija að taka
tennur.
- Tennur?
- Já. Hefurðu aldrei verið ná-
lægt bami?
- Nei. Og aldrei svona lítilli
mannveru. En ég þekki lömbin,
litla undanvillinga sem gefa verð-
ur mjólk með fjöðurstaf.
- Ég má ekki Iáta henni kólna,
að liggja til sona á jörðinni. Og
með það tók Borga að vérja harn-
ið að nýju í ullarslitrurnar, og yzt í
mólitt og teinótt vaðmál sem
sýndist helzt vera samfella af
henni sjálfri.
- Hvað heldurðu að kerlingin
Gerða segi þegar þú kemur með
barnið heim? Verður hún ekki
öskuvitlaus?
- Með bamið heim? Áttu við
það, Borga mín, að ég eigi að taka
bamið með mér?
- Nú, er hún ekki þitt bam?
- Þú segir það.
- Til hvers heldurðu ég hafi
hlaupið alla þessa leið í veg fyrir
þig með barnið, nema til þess að
bjarga lífi þess undan honum
Rasmusi?
- Treystirðu mér til þess?
- Svei mér þá að ég viti það. En
þó betur þér en kerlingunni. Hún
væri vís til þess að drepa það.
- Þó að ég ráði ekki alltaf yfir
sjálfum mér, þá ræð ég þó yfir
henni!
- Þú segir það. En sjálf held ég
að ekkert sé til grimmara í heim-
inum en hatur svívirtrar konu. Af-
brýðishatrið!
- Svívirtrar?
- Ertu ekki giftur henni, eða
sama sem? Og svo kemurðu heim
til hennar með barn sem þú hef-
ur átt með annarri konu. Og hún
sjálf óbyrja eða komin úr barn-
eign! Þar er tundrið og þar eldur-
inn!
- Ég læt hana aldrei komast ná-
lægt telpunni, dóttur minni, vildi
ég segja.
Sveinhorg hélt á stranganum,
yfirkomin af gráti, og lét sig síga
með barnið niður á þúfu. Nugg-
aði augum og andliti að umhún-
aðinum, reri með það í fanginu,
ákallaði guð sinn og grét.
- Mig aunta og fátæka óláns-
manneskju! Og verð nú að fleygja
augasteininum mínum úl í busk-
ann! Hjálpi mér heilagir að hera
þetta!
Árni leiddi hestinn að og hjóst
til að fara á bak.
- Þú verður að rétta mér hana
Borga mfn. Hann er svo óstilltur
þessi rauði fjandi.
Hún vafði stranganum að sér
með annarri hendi, en signdi yfir
með hinni, kyssti niður á kollinn
á telpunni, og tárin runnu ofan
báðar kinnar.
- Vertu henni meinalaus Árni
minn, sagði hún í grátinum. Nú á
hún engan lengur að nema þig!
Þegar hann kom upp á taglið á
Tjaldhóli, rétt norðan við Borð-
eyrarbæ, sá hann hvergi til hross-
anna. Það var líka ágætt; þá
espaðist sá rauði ekki upp. Hann
sat aftarlega í hnakknum og stóð
vel í ístöðin, gætti þess að fara
eldú nema fetið.
- Þarna framundan er Kerseyr-
in krílið mitt, og þá fer að styttast.
Hann lét strangann liggja í öðrum
handarkrika sfnum, en skipti
öðru hverju um, kyrr í sinni,
aldrei þessu vant, og kveið ekki
neinu. Nær var að hann hlakkaði
ögn til að geta farið með telpuna
af baki og lagt hana út af, hvar
eða hvernig vissi hann ekki enn.
Víst var hann búinn að slá blett
áður en hann fór í kaupstaðinn,
og ef Gcrða hefði þurrkað töðuna
var til gott hey undir litla krílið.
- Þetta hér heitir nú Kerseyrar-
tangi; þar er margt um fuglinn
hnáta mín. Og þá fer nú að stytt-
ast. En áin er samt eftir. Ætli við
förum ekki niður fyrir.
Þá gerist það þegar hann ríður
niður með árgilinu og ætlar að
finna grunnt vað á fitjunum, að
bamið fer að góla. Niðri á eyrun-
um cr gijótdreif, en sandgróður á
milli með fjörubrúskum og geld-
ingahnappi. Hann fer varlega af
baki og heldur þétt að sér strang-
anum, leggur hann á gróinn blett
milli steina og tekur að losa vað-
málið og síðan dulurnar utan af
barninu. Spölkorni ofar þar sem
gilið þrýtur er klettarið, dökkt’og
nærri svart undan sólinni. Þegar
hann hefur losað allar rýjurnar
frá, þarf hann ekki að taka á til
þess að vita að tröfin utan um
nárann og lærin á barninu eru
rennandi blaut; það er meira en
auðsætt. Hann leggst niður á
hnén og losar rennblautar tusk-
urnar af, kastar þeim á næsta
stein og stendur upp. Já, þetta
er kvenkyn! Undir mjúkum
ávala er örlítil hvilft, en fínleg
skora niður frá. Hann stendur
og horfir á þetta heimsins und-
ur. Já, ekki tvíl: þetta er kven-
kyn!
Þá fljúga honum í hug orðin
sem maddaman á Prestbakka
sagði stundum: Skipta á barn-
inu. Hann tekur upp blautar rýj-
urnar og man líka að maddaman
lét skola úr þeim, gengur í áttina
að ánni. En þá bregður honum
við. Skipta á börnum! Hann
leggur frá sér bleytuna og sveigir
spölkorn í áttina að hömrunum,
steytir hnefann og hrópar:
- Það skiptir enginn á mínu
barni! Heyrið þið það álfahyski,
sem þykist alltaf vera fínna en
annað fólk! Það skiptir enginn á
mínu barni! Samt verður hann
hálf hræddur, hleypur spölkorn
til baka og sér að telpan er enn á
sínum stað og hætt að góla.
Samt gengur hann nær til þess
að sjá fyrir víst að þetta sé rétta
barnið, steytir enn hnefann og
hrópar: - Þið skulið hara vara
ykkur, hulduhyski! Andskotans
barnaræningjar!
Hann dýfir tuskunuin í heim-
ustu lænuna, vindur úr þeim og
skolar aftur, vindur þétt og geng-
ur nú rórri til baka. Þar breiðir
hann úr dulunum yfir geldinga-
brúska og smásteina, svo loftið
fari undir þær. Engin von er þó til
þess að þær þorni á svo stuttri
stund. Þá sér hann að hesturinn
er kominn að ánni og farinn að
drekka. Ef hann færi nú norður
yfir og tæki á rás! Hann bregður í
snatri vaðmálinu utan um harnið
og hleypur með það í fanginu í
áttina til hestsins, nær taumnum
og leiðir hann með sér til baka.
En hvernig kæmist hann nú á
bak, einhendis með barnið? Fyrst
tínir hann upp dulurnar, enn
blautar, og treður þeim saman-
kuðluðum inn á barm sér. Ef
hann hefði bakþúfu eða sæmileg-
an stein kæmist hann leikandi í
hnakkinn með telpuna, en hann
sá ekkert slíkt nálægt sér. Þá er
ekki nema eitt fyrir: Hann hcldur
telpunni betur að sér og Ieiðir
hestinn með sér að ánni, veður út
í og yfir fyrstu lænuna, síðan þá
næstu, sem er skreip í botninn og
steinarnir ávalir, svo hann þarf
stundum að leita fyrir sér með
fætinum til þess að fá örugga
festu. Með hægð og hvíldum
kemst hann samt yfir alla álana,
og handan við er Ioks hálfhrunið
garðshorn sem hann vegur sig
upp á og reynir að fá hestinn að.
En hann er hvumpinn og streitist
við. Loks tekst þetta samt eins og
annað, en mátti þó ekki tæpara
vera, að hann missti barnið þegar
hann stökk fremur cn settist á
bak.
- Jæja, krílið mitt! Hér efra er
nú Laxárdalur og þá ckki nema
stutt bæjarleið eftir. Þarna efra,
sjáðu, og hann losaði frá andliti
barnsins, þar er Seltindurinn og
Nónhorgin og Eldborgin hæst.
Og kletturinn hér fyrir neðan
okkur hcitir Hlaðhamarshorg. Þar
er ekkert andskotans hulduhyski!
Það er hrætt við að hlotna í sjó-
veðrum!