Dagur - 10.06.2000, Blaðsíða 7

LAUGARDAGUR 10. JÚNÍ 2000 - 7

RITSTJÓRNARSPJALL
Nomaveiðar pólitísks
rétítnmaðar
ODDUR
ÖLAFSSON
SKRIFAR
Á galdrabrennuöldum var nóg að
einstaldingur væri ásakaður um
fjölkynngi til að sakfella hann og
taka af lífi á grimmdarfullan hátt.
Engum vörnum var við komið þeg-
ar ofstækismenn héldu réttarhöld
yfir galdrakindunum, sem ná-
grannar þeirra sökuðu um að vera
í tygjum við þann í neðra og ganga
erinda hans til að hrella þá guð-
hræddu og rétt þenkjandi.
Sem betur fer eru galdrabrennur
aflagðar og ákæruvald og dómstól-
ar gera kröfur um haldbetri sann-
anir um meint afbrot en gert var á
þeim dimmu öldum þegar djöfull-
inn gekk ljósum logum um mann-
heima til að afvegaleiða ráðvilltar
og veikgeðja sálir.
En galdraöld er ekki með öllu
kveðin í kútinn þótt viðurlög séu
mildari en áður tíðkaðist. Asakanir
um ljótar hugsanir, illt innræti og
skítlegt eðli eru furðu algengar og
menn gera hver öðrum upp skoð-
anir og hafa lítið fyrir að rökstyðja
mál sitt þegar svo ber undir.
Alltaf fer svolítill ónotahrollur
um undirritaðan þegar einhver
kveður upp úr um náungann, að
hann sé fordómafullur. I tímans
rás hefur þessi ásökun snúist upp í
þá andhverfu, að sá sem ásakar
annan um fordóma sé ekki síður
haldinn fordómum en sá sem
ásökunin beinist gegn. Það er ekki
ósvipað og með galdrafárið, hvor
var sekari og lakari manneskja, sá
sem kærði annan fyrir galdur eða
sá sem brenndur var? Um skeið
átti pistilhöfundur ágætan kunn-
ingja, rússneskan. Hann var sann-
trúaður kommúnisti og þjónaði
flokki og Móður Rússlandi af heil-
um hug. Oft var deilt um stjórn-
mál og heimsmál kalda stríðsins
yfirleitt, ávallt án skaphita og með
þeirri rökvísi sem tiltæk var. Fyrir
kom að lslendingurinn og talsmað-
ur vestrænna gilda þóttist bera
hærri hlut og fór þá rússneski
komminn halloka. En alltaf átti
hann stórt tromp uppi í erminni
áður en yfir lauk. I vonlítilli varn-
arstöðu sló hann því fram: „Lenín
sagði:...“ Síðan kom kórrétt tilvitn-
un í eitthvert rita Leníns og það
var síðasta orðið í hverri rökræðu,
enda lærðist það fljótt, að ekki
tjáði að deila um skoðanir hans og
kenningar.
Glefsandi varðhundar
Aðferð þessa ágæta Rússa kemur
oft upp í hugann þegar for-
dómatrompinu er slengt út til að
gera meira eða minna ímyndaða
andstæðinga að ómerkingum og
ekki viðræðuhæfa.
Pólitísk rétthugsun er komin vel
á veg með að útrýma rit- og mál-
frelsi á Vesturlöndum. Það verður
að fara ótrúlega krákustíga um
mörg málefni til að gera sig ekki
sekan um að móðga einhverja þjóð-
félagshópa, kynþætti eða trúariðk-
endur sem játa aðra trú en kristni.
Varðhundar pólitískrar rétthugsun-
ar eru hvarvctna og ætíð reiðubún-
ir að glefsa í hvem þann sem ekki
Sumir halda að aðeins „við“ búum á Jörðinni en aðrir eru staðráðnir í að það séu „við“ og „hinir".
gætir þess velsæmis sem þeir hafa
skapað, og hagar orðum sínum á
annan veg en þann, sem fellur að
þeirra siðavendni.
Stóra tromp varðhundanna er
ásökunin um fordóma. Hana þarf
ekki að rökstyðja nema með upp-
hrópunum og frekari áherslum á
siðleysi og sauruga hugsun þeirra
sem haldnir eru illum anda, eða
fordómum, sem er nokkurn veginn
eitt og hið sama.
Nýleg dæmi um pólitíska rétt-
hugsun var að bannfæra alla um-
ræðu um rétt samkynjaðra hjóna-
banda til að ættleiða börn. Eini
kjarkmaðurinn á alþingi, sem
þorði að hafa aðra skoðun á mál-
inu en pólitísk rétthugsun leyfir,
var ásakaður um fordóma og sagt
berum orðum að hann og hans
nótar væru sekir um ótímabæran
dauða ungmenna. Minna má ekki
gagn gera og eftir stendur spurn-
ingin, hvar eru fordómarnir í þessu
tilviki?
Pólitískur rétttrúnaður kærir
sjónvarpsstöðina Omega og heimt-
ar að stjórnvöld loki henni. Sakar-
efnið er að kalla homma og lesbíur
kynvillinga og að fetta fingur út í
löggildingu sambúðar samkyn-
hneigðra og leyfi þeim til handa að
ættleiða og ala upp börn í slíku
hjónastandi. Nokkrir kristnir ein-
staklingar Ieyfðu sér að ræða þessi
mál út frá sínu sjónarhorni og
samkvæmt þeim túlkunum sem
þeir telja að lesa megi úr ritning-
unni.
Þar sem ekki er liðið að hafa
nema eina og rétta skoðun á svona
málefnum þykir rétttrúuðum sjálf-
sagt að loka sjónvarpsstöðinni fyrir
fullt og allt.
Öhugnaðurinn í þessu máli er,
að enginn málsmetandi maður eða
kona finnur hjá sér hvöt eða kjark
tíl að vernda málfrelsi þeirra
kristnu manna sem kærumálin
beinast gegn. Pólitíski rétttrúnað-
urinn er friðhelgur og óumdeilan-
legur.
OfstæMð
Talsmaður pólitíska rétttrúnaðar-
ins segir í Degi, að umfjöllun sjón-
varpsstöðvarinnar sé kukl og
múgsefjun og talar um vinnubrögð
„hægri sinnaðra kristinna ofstæk-
ismanna".
Orðbragðið er sótt í hugmynda-
smiðju Ríkisútvarpsins og annarra
máttarvalda sem standa vörð um
pólitískan rétttrúnað og sjá „hægri
sinnað ofstæki" í orðum og gjörð-
um allra þeirra sem ekki gangast
skilyrðislaust undir þá skoðana- og
tjáningarkúgun sem frjáls hugsun
á Vesturlöndum er beitt.
Búnir eru til alls kyns minni-
hlutahópar innan samfélaga og á
þá má ekki yrða né um þá tala
ncma með orðalagi og eftir þeim
reglum sem rúmast innan þröngs
ramma pólitísks rétttrúnaðar.
Kveður svo rammt að þessu, að
jafnvel gjörvöll kvenþjóðin er gerð
að minnihlutahópi sem er ofur-
seldur kúgunareðli karlkynsins.
Látið er eins og að allir einstakl-
ingar innan hvers minnihlutahóps
séu eins. Ef notað er óviðurkvæmi-
legt orðbragð um einn þeirra er
það álitin móðgun við allan söfn-
uðinn. En oft leyfa menn sér líka
að alhæfa vanhugsaðar staðhæf-
ingar um þjóðir og kynþætti, þeim
ýmist til Iofs eða lasts.
Skrýtin skepna
Pólitíska rétthugsunin er skrýtin
skepna og eldd öll þar sem hún er
séð. Það er Ijót karlremba að láta
eitthvað sem telja má niðrandi út
úr sér um konu eða konur. Hins
vegar er ekkert athugavert að út-
húða karlpeningnum, einum
þeirra eða öllum og bera þeim lýð
allar vammir og skammir á brýn.
En auðvitað á það aðeins við um
hvíta Norðurálfumenn sem taldir
eru kristnir. Um blakka karla eða
austræna gilda aðrar umgengnis-
reglur og umtalsmáti.
Enginn tekur illa upp þótt
norsku þjóðinni sé úthúðað og
henni fundir flest til foráttu. Sér-
staklega á það við þegar deilt er
um fiskveiðiréttindi. Um Þjóðveija
er nánast skylda að tala á niðrandi
hátt, enda eru þeir búnir að tapa
tveim stórstyrjöldum á öldinni.
I Vesturálfu, beggja vegna Atl-
antshafsins, er þjóðerniskennd
bönnuð og hvar sem bryddir á
henni eru „hægri sinnaðir öfga-
menn“j gott ef ekki nýnasistar, á
ferð. I öðrum heimshlutum er
þjóðerniskennd álitin eðlileg og
lofsverð. Þar eru gjarnan þjóðfrels-
ishetjur á ferð þegar kynflokkar og
hópar með ólíkan trúarlegan og
menningarlegan bakgrunn berja
hverjir á öðrum og kúga hveijir
aðra eftir bestu getu og með góðri
samvisku.
Ekki þykir kurteisi að tengja trú-
arbrögð og menningu Indverja við
stéttaskiptingu og grófleg mann-
réttindaþrot. Bænakvak biskupsins
yfir Islandi um að kaupa þræla-
börn úr ánauð er aldrei sett í sam-
band við þjóðfélagslegt ástand á
Indlandsskaga fremur en að grufl-
að var út í það menningarástand
sem móðir Theresa lifði og starfaði
í. Enginn rukkar indversku millj-
arðamæringana, sem halda rusl-
aralýð evrópska aðalsins veislur á
jöktum sínum á Miðjarðarhafi, um
eitt eða neitt.
Þó er það á einu sviði sem þjóð-
rembingar mega öskra sig hása og
láta í ljósi miður þokkalegar skoð-
anir á öðrum þjóðum. Það er þeg-
ar íþróttamenn eru að keppa fyrir
hönd þjóða sinna, eða þorps eða
bæjarhluta. Þá Ieyfist mönnum að
rotta sig saman í klassískar eining-
ar; við og hinir.
StríðsösMin
Pólitískur rétttrúnaður á ekkert
skylt við eðlilega kurteisi, sem
sjálfsagt er að menn sýni hver öðr-
um í tali og umgengni. Frá bæjar-
dyrum þess sem hér skrifar er
hann þröngsýnn og hættulegur
tjáningarfrelsinu. Stríðsöskur
hans, „fordómar" glymur úr öllum
gáttum þegar kúga á þá til hlýðni
sem ekki játast skilyrðislaust undir
viðhorf og varajátningar þeirra sem
ávallt þykjast vera að vernda og
tala máli meira og minna ímynd-
aðra og kúgaðra minnihlutahópa.
Tvískinnungurinn er auðsær.
Þjóðerniskennd og ættjarðarást er
afgreidd sem hægri sinnað of-
stæki. En alþjóðasinnamir bregð-
ast hart við ef imprað er á að Ieyfa
útlendingum að físka í okkar land-
helgi. Sömuleiðis er loflegt að
hleypa ekki Evrópusambandinu
inn f okkar helgu vé og mjög
menningarlegt að vera á móti varn-
arsamstarfi með öðrum þjóðum.
En svefnherbergin eru öllum opin
og fær hver sá orð í eyra sem dirf-
ist að gera athugasemdir þar um.
Sem auðvitað er mesti óþarfí.
Kynþáttahatari er mikið notað
orð af þeim sem höndlað hafa
stórasannleik hins pólitíska rétt-
trúnaðar. Það er þó aldrei notað
um aðra en hvíta norðurálfumenn
sem setnir eru af hægrisinnuðu of-
stæki. Hveijir em að berja hver á
öðrum á Fijieyjum þessa stundina
stafar víst ekki af kynþáttaríg, eða
hvað? Hverjir strfða á Sri Lanka?
Hverjir eru að útrýma kristnum
blökkumönnum í Súdan, sem eng-
inn vill rétta hjálparhönd? Það
myndi fylla margar blaðsíður ef
telja ætti upp öll þau átök sem eiga
sér stað vegna þjóðerniskenndar
og kynþátta- og ættbálkarígs. Þjóð-
ir eru ofsóttar og kúgaðar og trúar-
hópar njóta lítilla mannréttinda.
Ansans vandræði, segja mann-
vinirnir á Vesturlöndum, við skul-
um senda þeim súpuskál, eða úr
sér gengin gleraugu. En enginn er
ásakaður um ofstæki eða kynþátta-
ofsóknir nema uppáhaldsóvinir
þeirra sem tekið hafa sér einkarétt
á orðmyndinni fordómar, sem í
raun er orðið merkingarlftið vegna
ofnotkunar.
Atlaga að tjáningarfresli
Vafalaust getur pólitíski rétttrún-
aðarsöfnuðurinn lesið hvaða for-
dóma sem honum sýnist út úr
þessum skrifum og gert höfundi
þeirra upp hvaða skoðanir sem
honum hentar. Það er þeirra mál.
Mergurinn málsins er sá, að at-
lagan að skoðana- og tjáningar-
frelsinu er alvarlegri en svo, að það
eigi að Iáta kyrrt liggja þegar öflug-
ir áróðurshópar eða talsmenn
þeirra heímta að fjölmiðill sé lagð-
ur niður vegna þess að þeim felíur
ekki boðskapur eða orðanotkun
þeirra sem þar ráða ríkjum.
Svo ættu þeir sem strá um sig
orðaleppunt eins og „ fordómar" og
„ofstæki" að líta einstaka sinnum
upp undir sjálfa sig og á heiminn í
kringum sig og sjá hvar kynþátta-
og trúarbragðaofstæki birtist helst
í sínum verstu myndum.
Það er þar, sem málfrelsið er
bannfært.