Dagur - 10.06.2000, Blaðsíða 9

8- LAUGARDAGUR 10. JÚ\t 2000
LAUGARDAGUR 10. JÚNÍ 2000 - 9
Djjtyr
Dgtir-
SAMANTEKT
AiiMð líf á ollimi sviðum
BJORN
JOJJAJVN
BJORNSSON
SKRIFAR
Nýtt Leikfélag íslands
niirn án efa hrista upp
í stækkandi leikhús-
heimi hér á landi.
„Stóru“ leikhúsin orð-
vör en fagna þó hoð-
aðri samkeppni. Vin-
sælir leikarar að færa
sig til. Aukin lausung
meðal leikara.
Óhætt er að segja að aukið líf hafi
færst í íslenska leikhús- og afþrey-
ingarmarkaðinn á dögunum þegar
tiikynnt var um sameiningu Leik-
félags ísiands í Iðnó, Flugfélags-
ins Lofts í Loftkastalanum og
Hljóðsetningar. Úr varð nokkuð
stórt iyrirtæki sem gefið var nafn-
ið Leikfélag Islands ehf. Það ætiar
að einbeita sér að framleiðslu á
menningar- og afþreyingarefni. Á
þessum vettvangi í blaðinu verður
hinn eiginlegi afþreyingarmarkað-
urinn látinn liggja á milli hluta og
sjónum frekar beint að leikhús-
markaðnum. Nýja félagið mun
áreiðanlega keppa af hörku við
hin atvinnuleikhúsin, „stóru" leik-
húsin Þjóðieikhúsið og Borgar-
leikhúsið, Hafnarfjarðarleikhúsið
og Leikfélag Akureyrar. Ekki að-
eins verður aukin keppni um hylli
leikhúsgesta heldur ekki síst Ieik-
ara þar sem þeir eru farnir að færa
sig á milli leikhúsa í meira mæli
en áður.
Atvinnuleikhúsin eru að laða til
sín tugþúsundir gesta á hverju
Ieikári, framboð leiksýninga er
hreint ótrúlegt og jaðrar við
heimsmet, ef mið er tekið af
höfðatölunni margfrægu. Eru þá
ótaldar leiksýningar minni Ieik-
húsa, leikhópa og áhugaleikfélaga
um land allt.
Óskrifað blað?
Viðbragða hefur ekki verið leitað í
leikhúsheiminum við stofnun nýs
Leikfélags Islands, og áhrif þess á
leikhúslífið almennt, og því hafði
Dagur tal af nokkrum leikhús-
stjórum og fulltrúa leikara. I þess-
um samtölum kom einnig fram að
miklar breytingar eru að eiga sér
stað á leikhúsmarkaðnum, eink-
um er varðar leikarana sjálfa. Við
forvitnuðumst einnig um leikhús-
lífið almennt því eitt og annað er
að gerjast auk nýs leikhúss. Má
þar nefna nýjan leikhússtjóra í
Borgarleikhúsinu og 50 ára af-
mæli Þjóðleikhússins, svó ekki sé
minnst á menningarborgarárið í
Reykjavík.
Almennt má segja að leikhús-
stjóranir, aðrir en hjá Leikfélagi
Islands, séu orðvarir um nýja
keppinautinn. Óska honum alls
góðs en segja hann óskrifað blað
að mörgu Ieyti. Næsta Ieikárs er
beðið með spenningi. Einnig verð-
ur forvitnilegt að sjá hvaða Ieikara
Leikfélag íslands mun fastráða því
leikhúsin hafa verið í dálitlum slag
um Iistamennina.
Örugg störf sköpuð
Magnús Geir Þórðarson, leikhús-
stjóri Leikfélags Islands, segir að
spennandi hlutir séu að gerast á
leikhúsmarkaðnum hér á landi.
Leikarar séu að hugsa sér til
hreyfings og vilji ekki festa sig nið-
ur á einn bás. Taka eitt verkefni
hér og annað þar. „Þetta er lifandi
núna, mjög Iifandi,“ segir Magnús
Geir og telur öll atvinnuleikhúsin
vera að gera einkar spennandi
hluti.
En hvað ætlar Leikfélag Islands
sér á markaðnum? Magnús Geir
segir að fyrst og fremst sé verið að
styrkja stöðu félagsins.
„Það sem helst hefur staðið
okkur fyrir þrifum er að geta ekki
fastráðið leikara eða boðið
ákveðnum hópi listamanna fleiri
verkefni en eitt í einu. Stóru leik-
húsin hafa haft það fram yfir okk-
ur að geta boðið fastan saming.
Þrátt fyrir verktökusamninga hef-
ur tjóminn af íslensku leikhúsfólki
unnið í Loftkastalanum og Iðnó.
Nú erum við að skapa þessum
Iistamönnum öruggt starf. Fjár-
hagsleg hagræðing skapast með
þessum samruna, kostnaður
minnkar og við nýtum aðstöðuna
betur. Allt er þetta gert til að styrk-
ja stöðuna," segir Magnús Geir.
Annar stór ávinningur samein-
ingar, að sögn Magnúsar Geirs, er
að sameina mannskapinn sem
staðið hefur að fyrirtækjunum
þremur. Þetta snúist ekki um
tækjabúnað og húsnæði heldur
fyrst og fremst hæft leikhúsfólk
sem sameinar krafta sína.
Úreltir samningar
Aðspurður um fjölda fastráðinna
leikara hjá Leikfélagi Islands segir
hann þá tölu óráðna. Hún geti
verið á bilinu 5-7. Hverjir þessir
leikarar verða, vill Magnús Geir
ekki upplýsa af svo stöddu. Það
liggi fyrir þegar verkefnaskráin
verði komin á hreint. Starfsemin
verði eftir sem áður borin uppi af
lausráðnum leikurum. Spurður
um launakjör segir Magnús Geir
að leikfélagið muni ekki bjóða lak-
ari fasta samninga en hin leikhús-
in. Samningarnir verði byggðir
öðruvísi upp og hafðir styttri,
kannski til 1-2 ára.
„Samningakerfið, sem stóru
leikhúsin hafa verið að bjóða, er
afar úrelt. Leikarar hafa verið á
lúsarlaunum, grunnlaunin afskap-
lega lág. Stór hópur hefur verið
fastráðinn en stór hluti þar af hef-
ur verið mjög illa nýttur. Þetta er
óheilbrigt kerfi. Við viljum hafa
þetta gegnsæa samninga. Við vilj-
um bjóða hærri Iaun en að menn
séu að vinna þegar þeir eru að
vinna hjá okkur. Kannski að stóru
leikhúsin fari að breyta sínum
samningum, það væri ekki óskyn-
samlegt," segir Magnús Geir.
Opinberir styrkir eðlilegir
Hann segist ekki líta svo á að
Leikfélag Islands sé í beinharðri
samkeppni við Þjóðleikhúsið,
Borgarleikhúsið og önnur at-
vinnuleikhús. Sérstaða félagsins
sé m.a. sú að það njóti lítilla opin-
berra styrkja og starfsemin verði
efld á eigin forsendum. „Við stefn-
um á að setja upp verk sem snerta
fólk, á hvaða hátt sem það er.
Engar kúvendingar eru á döfinni.
Fólk getur horft til okkar verka á
undanförnum árum. Við ætlum
ekki að setja eintómt léttmeti á
svið en við erum ekki að útrýma
því. Við eigum eftir að taka áhætt-
Forrádamenn hins nýja Leikfélags ísiands voru með sólskinsbros á vör þegar stofnun félagsins var kynnt í Iðnó á dögunum. Þarna eru frægir kappar á borð við Baltasar Kormák, Úrn Arnason, Sigurð
Sigurjónsson, Hall Helgason, Stefán Hjörleifsson og Magnús Geir Þórðarson leikhússtjóra, sem er lengst til hægri. „Samningakerfið, sem stóru leikhúsin hafa verið að bjóða, er afar úrelt. Leikarar hafa
verið á lúsarlaunum, grunnlaunin afskaplega lág, “ segir Magnús Geir m.a. í samantektinni. - mynd: e.ól.
ur,“ segir Magnús Geir og tekur
þar dæmi um leikritið Stjörnur á
morgunhimni. Engan hefði grun-
að að það yrði „kassastykki“ en
það gengur enn fyrir fullu húsi.
Leikfélag Islands naut í fyrra 2
milljóna króna styrks frá ríkinu og
nýlega var samið við ríki og borg
um stuðning upp á 5-6 milljónir.
Magnús Geir segir eðlilegt að fé-
lagið fái meira, til samanburðar
við nærri 600 milljóna króna
framlags til Þjóðleikhúss og Borg-
arleikhúss á ári, án þess að hann
geri athugasemdir við það. Hann
segir að ekki þurfi mikið til að
breyta hlutunum, þannig hafi 2
milljónirnar í fyrra gert það að
verkum að Stjörnur á morgun-
himni fóru á svið.
Veitir ekki af meiri grósku
Guðjón Pedersen tekur formlega
við leikhússtjórastöðunni í Borg-
arleikhúsinu 1. september en
hann er þegar farinn að undirbúa
leikárið og leikstýra einum af
stóru stykkjunum, Lér konungi,
sem æfingar eru hafnar á. Hann
segir Leikfélag Islands vera óskrif-
aða bók og Leikfélag Reykjavíkur
bíði álíka spennt eftir útkomu
sameiningarinnar og leikhúsá-
hugafólk almennt. Guðjón vonar
að gróskan í leikhúslífinu aukist,
því ekki veiti af.
Aðspurður hvort reikna megi
með frekari árekstrum með leik-
ara, líkt og varð milli LR og Leik-
félags Islands sl. vetur, segist
Guðjón vona að svo verði ekki.
Einhver straumur verði áfram
milli leikhúsa og púsluspil með
Iausráðna leikara.
„Sífellt fleiri leikarar vilja í raun
ekki vera fastráðnir. Breytingin
sem orðið hefur á kannsld 10
árum er að fleiri miðlar og verk-
efni hafa komið til sögunnar eins
og talsetning teiknimynda, bíó-
myndir og auglýsingar. Menn vilja
vera lausari við. Fastráðningar-
bijálæðið virðist vera á undan-
haldi. Leikhússtjórar ganga ekki
Iengur að fólki vísu og þurfa að
skipuleggja sig fyrr ef þeir vilja fá
það fólk sem þeir vilja,“ segir Guð-
jón og bætir við að fastráðning
gæti á næstu árum styst niður í 2-
3 ár, líkt og gerst hafi t.d. í Finn-
landi. Með nýjum leikhússtjóra
verði kannski skipt um starfslið,
alveg frá efstu stöðum og niður úr.
Aðspurður hvort hann sé að ná
til sín „stórum nöfnum" frá Þjóð-
leikhúsinu fyrir næsta vetur vill
Guðjón Iítið gefa út á það. Viður-
kennir þó aðspurður að Hilmir
Snær Guðnason muni leikstýra
einu verki og svo gæti farið að
Ingvar E. Sigurðsson stígi á fjal-
irnar í Borgarleikhúsinu á ný.
Landslagið að breytast
Stefán Baldursson Þjóðleikhús-
stjóri telur að stofnun nýs Leikfé-
lags íslands muni ekki hafa svo
mildar breytingar í för mér, frá því
sem áður var. I hans huga sé þetta
meiri formbreyting og þýði meiri
hagræðingu fyrir aðstandendur fé-
lagsins. Áhrif sameiningarinnar sé
ekki farið að gæta nú þegar en
vissulega sé Iandslagið í íslensku
lcikhúslífi að breytast.
„Vonandi verður þessi breyting
þeim til góðs. Þeir hafa talað um
að fastráða nokkra leikara og það
finnst mér vera mjög góðar fréttir
fyrir leikarastéttina. Það hafa ekki
of margir búið við þau forréttindi.
Við höfum átt mikið samstarf við
Loftkastalann og Leikfélag Islands
og lánað þeim leikara. Þeir hafa
bætt á sína vinnu hér í Þjóðleik-
húsinu. Það er viss styrkur frá okk-
ur til þeirra. Við höfum ekki rætt
hvort það breytist. Eg vona að við
getum hér eftir sem hingað til átt
gott samstarf við þessi Ieikhús. Eg
geti ekki séð að hlutirnir fari að
skarast okkar á milli," segir Stefán.
„Fastir“ að losna
Stefán segist hafa fundið fýrir því
að möguleikar fyrir leikara hafi
opnast í fleiri áttir. Hvort meira los
komi á hópinn í Þjóðleikhúsinu
með sameiningu Leikfélags ís-
lands og Loftkastalans segist Stef-
án ekki hafa séð það. Þrír af 40
fastráðnum leikurum hafi losað sig
undan samningi, þeir Ingvar E.
Sigurðsson, Bergur Ingólfsson og
Magnús Ragnarsson. Stefán segir
Ingvar og Magnús vera lausráðna í
ákveðnum verkefnum en Bergur
hafi ráðið sig til LR. „Þeir eru að
breyta samningsforminu, kannski
vegna þess að þeir sjá möguleika á
meiri vinnu annars staðar og vilja
vera lausari," segir Stefán.
Hræringarnar á leikhúsmark-
aðnum bera upp á 50 ára afmælis-
ári Þjóðleikhússins. Stefán segir
mikið að gerast, vel hafi gengið í
leikhúsinu og góður listrænn ár-
angur náðst. „Við förum bjartsýnn
Guðjón Pedersen,
verðandi leikhússtjóri
Borgarleikhússins:
„Menn vilja vera lausari við.
Fastráðningarbrjálæðið
sem var virðist vera
á undanhaldi.“
Stefán Baldursson,
Þjóðleikhússtjórí:
„Ég vona að við getum hér eftir
sem hingað til átt gott samstarf við
þessi leikhús. Ég get ekki séð að
hlutirnir fari að skarast okkar á
milli."
Hilmar Jónsson í Hafnarfjarðaríeik-
húsinu: „Við lifum á stórkostlegum
tímum í íslensku leikhúsi. Allt er
þetta krydd í þá tilveru. Það er mikil
hvatning fyrir okkur í þessum bransa
að menn eru stórhuga og eflaust til
stórræðanna."
Edda Þórarinsdóttir,
formaður
Félags íslenskra leikara:
„Þeir hafa lýst því yfir að
þeir ætli að borga betur
en önnur leikhús. Það eru
afskaplega góð tíðindi.“
inn í næsta leikár," segir Stefán
Baldursson.
Ekki keppni við Hafnarfjörð
„Við óskum þeim í Lcikfélagi Is-
lands bara til hamingju með þenn-
an samruna. Við höfum aldrei ver-
ið í neinni keppni við þessi leik-
hús. Sérstaða okkar er algjörlega
skýr,“ segir Hilmar Jónsson leik-
stjóri, sem fer fyrir Hafnarfjarðar-
leikhúsinu Hermóði og Háðvöru.
„Við köllum okkur ennþá leik-
húslistamenn og þau verk sem við
setjum upp köllum við Icikverk og
þá sem hjá okkur vinna köllum við
listamenn. Þeir sem hingað koma í
Hafnarfjarðarleikhúsið eru leik-
húsgestir. Við viljum ekki breyta
þessu yfir í hugtökin framleiðslu,
vöru og neytendur," segir Hilmar
og beinir þar spjótum sínum dálít-
ið að Leikfélagi Islands.
Hilmar reiknar ekki með að
Ienda í árekstri við önnur leikhús
um leikara. Hafnarfjarðarleikhúsið
ráði aðeins leikara sem helga sína
starfskrafta alfarið leikhúsinu til
ákveðins tíma. „Við höfum forgang
að okkar listamönnum með sýn-
ingartíma og annað, sem þeir hafa
lent í vandræðum með,“ segir
Hilmar.
Hvort það hafi neikvæð áhrif á
leikhúslífið að tala um „fram-
leiðslu" og „vöru“ þá segir Hilmar
að þetta sé bara skemmtilegt. „Þeir
ná að skilgreina sig betur með
þessum orðum. Við lifum á stór-
kostlegum tímum í fslensku leik-
húsi. Allt er þetta krydd í þá til-
veru. Það er mikil hvatning fýrir
okkur í þessum bransa að menn
eru stórhuga og eflaust til stórræð-
anna. Vonandi verður þetta til þess
að „framleiðnin" aukist hjá þeim,“
segir Hilmar Jónsson.
Fagna hærri launttm
Edda Þórarinsdóttir, formaður Fé-
Iags íslenskra Ieikara, segir sam-
runann í Leikfélagi Islands vera
spennandi. Félagið hafi ekki gert
samning við leikfélagið en vilji sé
fýrir því, sem Edda fagnar.
„Þeir hafa lýst því yfir að þeir
ætli að borga betur en önnur leik-
hús. Það eru afskaplega góð tíð-
indi. Eg vona að þetta verði allt
saman til góðs og hækki samninga,
bæði varðandi talsetningu mynda
og leikinn sjálfan," segir Edda, sem
fer fyrir hópi ríflega 200 atvinnu-
leikara en auk söngvara, dansara
og fleiri listamanna eru um 370
manns í Félagi íslenskra leikara.
Edda segist vissulega hafa fund-
ið fyrir því að leikarar séu meira að
lausráða sig en áður. Einu tryggu
Iaunin hafi þó komið með fast-
ráðningu stóru leikhúsanna en of
mikið hafi verið um Iítil Iaun fyrir
mikla vinnu á ntarkaðnum al-
mennt. „Vonandi mun þetta breyt-
ast. Litlu leikhúsin, og forverar
Leikfélags Islands þar með, hafa
ekki verið að greiða mannsæmandi
Iaun. Þó að það hafi verið einhver
laun þá hefur fólk ekki getað lifað
á þeim,“ segir Edda Þórarinsdóttir.
Ekki náðist í Ieikhússtjóra Leik-
félags Akureyrar, Sigurð Hróars-
son, vegna þessarar samantektar
en leikfélagið er eina atvinnuleik-
húsið á Iandsbyggðinni. Það hefur
átt ágætt samstarf við stóru leik-
húsin í Reykjavík, og einnig Leik-
félag Islands, og m.a. skipst á leik-
urum. Þannig framleiddi LA
Stjörnur á morgunhimni ásamt
leikfélaginu í Iðnó og sú sýning
verður sett upp á Akureyri næsta
vetur.
FRETTIR
Sumarhátíð í
Efnt var til sumarhátíðar í gær i einum af leikskólum Reykjavíkurborgar,
Sólhlíð við Engihlíð, þar sem krakkarnir máluðu sig, þáðu gosdrykki og
grillaðar pylsur. Sólin, sem hafði verið pöntuð hjá Veðurstofunni, lét ekki
sjá sig í eins ríkum mæli og ætlað var. Ánægjan var þó til staðar.
- mynd: e.ól.
370 sóttuum
90 storf í HÍ
Störf í Háskóla
Islands eru afar
eftirsótt. Um
370 manns
sóttu um rúm-
lega 90 störf
sem auglýst
voru á síðasta
ári, samkvæmt
Árbók Háskóla
Islands. Einkum var gífurleg
ásókn í 37 almenn störf sem aug-
lýst voru, því um þau sóttu um
280 manns, eða milli 7 og 8 að
jafnaði um hvert starf. Yfir 60%
umsækjenda voru konur. Karlar
voru aftur á móti í miklum meiri-
hluta (yfir 70%) meðal þeirra 93
sem sóttu um 55 fræðastörf sent
kröfðust hæfnisdóms. Háskólinn
kvartar samt um erfiðleika af
völdum þenslu undanfarinna ára,
sem gert hafi skólanum erfitt að
Störfí Háskóla Islands eru eftirsótt.
greiða sambæri-
leg laun og arð-
ar ríkisstofnanir
og hinn frjálsi
markaður greiði
vel menntuðu
fólki. Ekki væri
samt óeðlilegt
að skólastjórar
grunnskóla og
framhaldsskóla - sem enginn ans-
ar auglýsingum frá - litu „stóra
bróður“ nokkrum öfundaraugum.
Sainanburður á Ijölda auglýstra
starfa og umsókna á árunum
1997-1999 sýndi enga breytingu
á fjölda auglýstra fræðistarfa en
nokkra fækkun umsókna, sér-
staklega frá konum. Konum sem
sóttust eftir almennum störfum
fjölgaði hins vegar. — HEI
Staðarskáli
40 ára í dag
Staðarskáli er 40 ára um þessar
mundir og verður af því tilefni
haldið upp á tímamótin með
opnu húsi í dag milli kl. 15 og 17.
Kaffihlaðborð verður í boði og
auk þess ýmsar uppákomur s.s.
kór Barnaskóla Staðarhrepps og
Karlakórinn Lóuþrælar. Þá mun
Jón Eiríksson, bóndi og listamað-
ur á Búrfelli, einnig opna mál-
verkasýningu á laugardaginn þar
sem hann sýnir nokkur vatnslita-
og olíumálverk sem hann hefur
málað á síðustu árum.
Staður í Hrútafirði á sér langa
sögu sem áningarstaður milli
Norður- og Suðurlands eða allt
frá þvf að landpóstarnir höfðu þar
fasta skiptistöð. Það var árið
1960 sem Staðarbræður byggðu
120 fermetra húsnæði og hófu
veitingasölu. Árið 1971 var hús-
næðið stækkað í þá mynd sem
veitingastaðurinn er í dag. Það
má segja að yfir hásumarið sé
húsnæðið orðið of Iítið því rekstr-
arumfang Staðarskála hefur auk-
ist jafnt og þétt með aukinni um-
ferð um þjóðveginn í Hrútafirði.
Staðarskáli hefur þjónað vegfarendum við þjóðveginn í fjóra áratugi.