Dagur - 10.01.2001, Page 7

Dagur - 10.01.2001, Page 7
ÞRIDJUDAGUR 10. J ANÚ A R 2 0 0 1 - 7 ÞJÓÐMÁL Hvað kostar ódýri laxiim? Er eldislaxinn ódýr fæða og holl sem skilar miklum ábata? Nei, ekld samkvæmt nýlegri sjónvarpsmynd sem BBC frum- sýndi á sunnu- dagskvöld. „Varn- aðarorð frá villi- mörk, hvað kostar laxinn?“ er heiti myndarinnar sem sýnd verður á Stöð 2 bráðlega. Sjónvarpsmenn BBC fóru í dauðadæmdar skoskar laxveiðiár í nágrenni eldisstöðva. Þeir eltu sýktan göngulax með vísindamönnum út á haf til að sýna hvernig sníkjudýr frá eld- iskvíunum drepa fiskana í hafi. Þeir fóru í norskar stöðvar og sýndu vanskapaða laxa eða illa sýkta vegna þess hve þrautpínd ræktunin er. Þeir fóru í rann- sóknarstofur til að leita að þrá- virkum efnum sem safnast saman í holdi eldislaxins og mælast þar í svo miklu magni á aðstæða er til að spyrja um hollustuna. Og þeir fóru til Kyrrahafsstrandar Amer- íku til að sýna hveroig aðkomulax- ar sem sloppið hafa úr kvíum ógna tilveru villtra stofna á svæð- inu. Rándýr íslendinga búa sig nú undir að hefja laxeldi í stórbrotn- um mæli. Þeir þykjast vita allt sem vita þarf um inálið: Eldislaxinn ógnar ekki villtri náttúru, hann sleppur ekki úr húr- um, hann verður ósýktur, hann skapar mikinn arð. En hvað kostar eldislaxinn í raun og veru þegar allt er talið? Þannig spurði breska sjónvarpsmyndin og bað neytendur um að reikna það dæmi til enda næst þegar þeir fara j vörumarkað- inn til að ná sér í sneið. „Ódýri“ máls- vcrðurinn er reyndar rándýr. Rándýr í tvöföldum skilningi. Hann er dýrkeyptur og hann er vargur í véum. þora ekki að segja það beint. En staðreyndin er þessi: Landbúnað- ráðherra og umhverfisráðherra hér á landi finnst það í raun áhættunnar virði að þrengja enn að þessum dýrastofni, sem þó er vitað að á mjög undir högg að sækja. Flóknari er hugsun þeirra ekki. Vísindaleg rök hafa nú þegar verið afgreidd út af borð- inu. Slagurinn um eldislax við Is- land snýst ekki um þekkingu. Hann snýst um græðgi. Óhreint mjöl í horninu? Breski þátturinn fjallaði ítarlega um það hvort eldisfiskur geti tal- ist hollur matur. Þegar komið er svo ofarlega í fæðukeðjuna og fiskurinn píndur til vaxtar með til- búnu fóðri er að mörgu að hyggja. Þrávirk efni sem finnast í tiltölu- lega í litlum mæli í fiskum sjávai*, eins og til dæmis loðnu, safnast þegar búið er að bræða hana í mjöl sem notað er í fóður eldis- fiska. Til að framleiða kíló af laxi úr loðnu þarf 3-5 kíló. Hlutfall vafasamra efna hækkar því mjög í eldisfiskinum miðað við hráefnið til framleiðslunnar, því öll efni skila sér áfram upp fæðupýramíd- ann. Mjög vandséð er fyrir leik- menn hvort hér er um raunveru- legar áhyggjur að ræða, eða hræðsluáróður. Hvort heldur sem er má ljóst vera að augu almenn- ings munu beinast að þeim vafasömu eldisaðferðum sent víða eru notar. Þeim mun fremur ættu Islendingar að hyggja að vistvænum vatnabúskap tegunda scm rækta má án þess að stofna villtri náttúru í voða. Og markaðssetja sem hollan mat í beinni samkeppni við umhverfissóðana. Oll rök mæla gegn því að Ieyfa hér stór- iðju fvrir strönd landsins með norskum eldislaxi. Nema rök græðginnar. Sem eru endanleg í huga þeirra sem stunda hér svokölluð stjórnmál. UMBUÐA- LAUST Stefán Jón Hafstein skrifar Breska sjónvarpið BBC beinir athygli að hættum samfara eldislaxarækt meðan íslenskir stjórnmálamenn stunda sömu afneitun og stjórnmálamenn ytra. Guóni og vonarglætan Hafi einhver taliö að vonarglæta hifaðist í brjósti landbúnaðaráöherra vegna þeirra miklu hagsmuna sem um er að tefla vita nú að þar er farið í geitarhús að leita ull- ar. Þegar fréttir bárust af því að 20 þús- und laxar hefðu sloppið eina stund úr kvíum í Noregi lét hann sér hvergi bregða. Taldi að Islendingar yrðu sjálfum læri- feðrum sínum miklu fremri. Við færum svo varlega. Um var að ræða fjölda fiska úr einni kví sem nálgast að vera ársafli villtra laxa á íslandi. Hnarreistur ráð- herra segir að svona slys muni ekki gerast hér á landi. Myndi hann svo kokhaustur ef vitað væri um 20 þúsund laxa „búbót“ norskra fiska í íslenskar veiðiár næsta vor til að auka kyn sitt með heimafiskum? Svona viðhrögð ráðamanna eru því miður engin séríslensk afneitun. Breski þáttur- inn sýndi hverja silkihúfuna ofan á annarri afneita yfirgnæfandi ábendingum vísindamanna um að samlíf eldislaxa og villtra stofna væri að ganga að náttúru- lega stofninum dauðum. Stjórnmálamenn í Skotlandi og á ís- landi hafa einfaldlega ákveðið að þetta sé fórn sem rétt sé að færa fyrir ábata- hagsmuni þeirra sem reka kvíaeldi. Þeir „Ég krýp og faðma...“ MAGNUS H. GÍSLASON Frostastöðum skrifar Kolhrún Bergþórsdóttir, blaða- maður við Dag, er hýsna athafna- söm við að taka menn tali og spyrja þá eins og annars. Oftast nær velur hún sér að viðmælend- um ýmsa þá, sem áberandi eru í íslensku stjórnmálalífi eða vilja að minnsta kosti vera það, svo sem alþingismenn og flokkslor- ingja. Láta viðmælendur Kol- hrúnar þá í Ijósi álit sitt á mönn- um og málefnum og kennir þar ýmissa grasa og ærið misjafnra. Oft er þetta fróölegt spjall þótt stundum sé ekki annað sagt en það, sem allir vita. Og stundum lýsa viðtölin viðmælendum sjálf- um ekki síður en þeim eða því, sem þeir ræða um. Fyrir nokkru hirtist í Degi við- tal, sem Kolbrún átti við Hjálmar Arnason, framsóknarþingmann. Gaman gæti verið að gera ofurlít- inn uppskurð á þessum vanga- veltum - svo ekki sé sagt hugarór- um Hjálmars þessa - því sitthvað er þar hæpið, svo ekki sé meira sagt. Það verður þó að híða hetri tíma, en að einu langar mig þó til að víkja. Lýtur það að lofsöng Hjálmars um Halldór Asgríms- son, formann Framsóknarflokks- ins. Lofgjöröin „Ertu sáttur við framgöngu þíns formanns, Halldórs Asgrímsson- ar?“ spyr Kolhrún. Og þá hefst lofgjörðin: Halldór er hvorki meira né minna en „einn greind- asti maður, sem ég hef kynnst.“ Og hvað er svo til marks um þcssa yfirbiirðagreind? Jú, „hann er sv'o fljótur að greina kjarnann frá hisminu." Og það er meira hlóð í kusu: „Hann er atorku- samasti maður, sem ég þekki, er eilíflega að og hann er heiðarleg- ur og traustur." Hann „er einn virtasti stjórnmálamaður sam- tímans" og er þá sjálfsagt sama hvort litast er um hér á heima- slóðum eða erlendis, alls staðar gnæfir Halldór uppúr. Þessi lof- gerðarrollá og foringjasmjaður flokkast sjálfsagt undir það, sem Hjálmar, af lítillæti sínu, nefnir hina „innilegu hógværð fram- sóknarmanna." Hér má svo bæta því við framangreinda hæfileika formanns framsóknarhjarðarinn- ar, þótt Hjálmari hafi af einhverj- um ástæðum sést yfir jrað, að hann er gæddur óvenjulega óeig- ingjarnri sjálfshjargarviðleitni, svo sem náin tengsl hans við hið umdeilda kvótakerfi bera Ijósast- an vottinn um, samanber ýmis skrif í Morgunhlaðinu. Fara nú fyrri foringjar Framsóknarllokks- ins eins og Jónas Jónsson, Her- mann Jónasson, Eysteinn Jóns- son, Ólafur Jóhannesson og Steingrímur Hermannsson að verða fremur lágkúrulegir þegar þeir cru hornir saman við þetta ofurmenni. Nú skyldi maður ætla að fólk laðaðist að stjórnmálaflokki, sem lýtur forystu slíks yfirburða- manns. Og ekki er jrví að neita, að á fjörur flokksins hefur skolað nokkrum sprekum, sem líta á þátttöku f stjórnmálum sem met- orðastreð fremur en hugsjóna- baráttu og v'ænta sér skjótari frama í nýjum heimkynnum en hinum íyrri. „Ntí ev það min hug- sjón hæst, hvænær veröur etið næst" var einhvem tíma sagt. En lítil húbót v'irðist flokknum hafa orðið að slíkum rekadrumbum því ekki minnist ég þess að hann hafi áður verið jafnfvlgisvana og nú. Þegar Kolbrún innir Hjálmar eftir skýringum á jressari hrak- legu stöðu flokksins undir stjórn „eins virtasta stjórnmálamanns samtímans" ]*>á kann hann á |)\í vmsar skýringar og raunar æði kvndugar. Umfjöllun urn þær getur svo verið efni í annað greinarkorn.

x

Dagur

Direct Links

If you want to link to this newspaper/magazine, please use these links:

Link to this newspaper/magazine: Dagur
https://timarit.is/publication/251

Link to this issue:

Link to this page:

Link to this article:

Please do not link directly to images or PDFs on Timarit.is as such URLs may change without warning. Please use the URLs provided above for linking to the website.