Dagur - Tíminn Akureyri - 22.05.1997, Qupperneq 1

Eftirminnilega gott
BRAGA
KAFFI
islenskt og ilmandi nýtt
ffiaauT-fflímimt
LIFIÐ I LANDINU
Fimmtudagur 22. maí 1997 - 80. og 81. árgangur - 93. tölublað
Eftirminnilega gott
BRAGA
íslenskt og ilmandi nýtt
Blað
í fyrsta flugslysi á íslandi féll til skrúfublað sem Ríkarður Jónsson notaði til að skera út þennan grip, sem kom í leitirnar fyrir fáum árum eftir áratuga útivist í Danmörku.
Listaverk úr skrúfublaði
í íbúð við Skóla-
vörðustíg stendur
hrútur við stuðla-
berg. Hrúturinn er
skorinn af Ríkarði
Jónssyni út í
skrúfublað fyrstu
flugvélarinnar sem
tók sig á loftfrá ís-
landi árið 1919.
igurður Magnússon, fyrr-
verandi yfirrafmagnseftir-
litsmaður og núverandi
75% öryrki, á í fórum sínum
hrútinn góða sem einn af
þekktari myndhöggvurum og
myndskerum landsins skar út
fyrir nokkrum áratugum síðan.
Gripurinn fór úr landi árið
1922 en Sigurði áskotnaðist
hrúturinn þegar hann var á
ferð í Danmörku árið 1993.
M.a. gisti hann þar eina helgi
hjá frænda sínum Steffen, sem
afhenti honum gripinn með
þessum orðum: „Þetta er ís-
lenskt og betur komið heima á
íslandi."
Reynist eftir Ríkarð
Sigurður hafði aldrei vitað af
tilvist gripsins og fór að
grennslast fyrir um tilurð hans
og hvers vegna hann hefði lent í
Danmörku. Vísbendingarnar
voru einkum tvær. Aftan á stytt-
unni stendur: „Þetta efni er úr
skrúfuspaða fyrstu flugvjelar
sem kom til íslands." Og fram-
an á gripnum má finna upp-
hafsstafina RJ, sem Sveinn Ól-
afsson, myndskeri, staðfesti við
Sigurð að væri merki Ríkarðs.
Eftir að hafa skoðað ævi-
minningar afa síns og nafna,
Sigurðar Magnússonar, héraðs-
læknis á Patreksfirði til 30 ára,
og upphaf flugsögu á íslandi
fóru brotin að raðast saman.
í ljós kom að spaðinn, sem
verkið er skorið úr, var á flug-
vélinni AVRO 504K, sem áhuga-
samir stofnfélagar Flugfélags
íslands keyptu og fluttu til
landsins árið 1919. í september
sama ár hóf flugvélin sig á loft,
sú fyrsta af íslenskri grund.
Fyrir 25 krónur gátu menn
keypt sér far, einn í einu, í út-
sýnisflug yfir Reykjavík og var
afi Sigurðar einn þeirra sem
keypti sér 5 mín. flug með vél-
inni.
Fyrsta flugslysið
Tap var á rekstrinum það árið
en næsta sumar var ákveðið að
hækka fargjaldið og reyna að
rétta úr kútnum. Fyrsta daginn
eftir að útsýnisflugið hófst sum-
arið 1920 varð svo fyrsta flug-
slysið á íslandi. Áhorfendum
hafði verið skammtað pláss
vestan við túnið í Vatnsmýrinni
og stranglega bannað að fara
inn á túnið. Ekki höfðu allir
hlýtt banninu og þegar flugvél-
inni hlekktist á í lendingu þurfti
flugmaðurinn að beina vélinni
frá mamiíjöldanum en svo
ógæfulega vildi til að tvö syst-
kini urðu fyrir vélinni. 10 ára
stúlka beið bana og bróðir
hennar meiddist allmikið. „En
eftir slysið þurfti að gera við
segldúk á henni og skipta um
skrúf'uspaða."
Ekki er ljóst með hvaða hætti
skrúfuspaðinn hefur komist í
hendur Ríkarðs Jónssonar, seg-
ir Sigurður, en getur sér þess til
að afi hans hafi kannski fengið
spaðann og beðið Ríkarð um að
gera eitthvað úr honum. „Ann-
ars veit ég ekki um það.“
Það sem gæti stutt þessa til-
gátu er að afi Sigurðar var mik-
ill áhugamaður um flug og m.a.
var fyrsti flugmaður íslands,
handhafi skírteinis nr. 1 ná-
frændi hans. „Afi er með átta
og hálfa klukkustund í flugi
sem flugfarþegi fyrir stríð. Það
er ekki svo lítið því það voru
eiginlega engar flugvélar hér.“
Auk þess er ekki ósennilegt
að Sigurður og faðir hans hafi
þekkt eitthvað til Ríkarðs því
báðir voru þeir smiðir að
mennt. „Afi fékk sveinsprófið í
trésmíði þegar hann fékk
læknaskírteinið." Enda voru
menn ekki við eina fjölina felld-
ir eins og nú tíðkast. „Ólafsfirð-
ingar réðu hann til sín sem
lækni en það sem hann var
kannski þekktastur fyrir í Ólafs-
firði var að koma upp símakerfi
þar. Hann var t.d. fyrsti oddvit-
inn á Patreksfirði, teiknaði
kirkjuna þar og sjúkrahúsið.
Hann var jú trésmiður," segir
Sigurður og kímir.
Samferða í eilífðina
í æviminningum Sigurðar lækn-
is lýsir hann flugferðum sínum
og óskar þar m.a. „að efni mín
og ástæður mættu leyfa það, að
ég þyrfti aldrei að ferðast öðru-
vísi en í flugvél."
Ekki er víst að kona hans,
Helga Esther Jensen, hafi borið
sömu ósk í hjarta sér áður en
honum tókst að tala hana inn á
að prófa þessa „óviðjafnanlegu
ánægju".
„Hún var dálítið rög við að
leggja út í þetta, en hugsaði
sem svo, að ef bóndi hennar
færist, þá væri ekkert á móti því
að verða honum samferða. Þeg-
ar hún svo, áður en varði, var
komin út í Ólafsljörð, vildi hún
helst halda áfram með flug-
unni, svo hrifin varð hún af
þessu ferðalagi," segir í ævi-
minningum hans.
Sængurgjöf
Það var árið 1922 að Sigurður
og Helga fóru til Danmerkur,
hann ætlaði að þjálfa sig frekar
í læknisfræðum en Helga fór til
elstu dóttur þeirra, Láru Götz-
sche, sem gekk þá með sitt
fyrsta barn. Lára fór ung til
Kaupmannahafnar að læra
hjúkrun og krækti sér þar í
danskan lækni, Carl Viggo Götz-
sche. f tilefni fyrsta barna-
barnsins urðu þau hjónin auð-
vitað að færa dóttur sinni ein-
hverja gjöf. Stytta Ríkarðs varð
fyrir valinu og segja má því að
hrúturinn hafi verið sængur-
gjöf. Steffen, sá sem síðar eign-
aðist hrútinn, erfði hann eftir
móður sína Láru og er hann nú
kominn aftur til íslands. lóa