Dagur - Tíminn Reykjavík - 05.02.1997, Qupperneq 7

^Dagur-tEmrám
Miðvikudagur 5. febrúar 1997 - 7
Misjafnar horfur á Balkan-
skaga - „óróahorni Európu“
Baksvið
Dagur Þorleifsson
Enn einu sinni er
talað um Balkan-
skagann sem
„óróahorn Evrópu.“
Nú er það út af
kröfu- og mótmæla-
öldu með mikið fylgi
að baki sem reis fyrst
í Serbíu, síðan í
Búlgaríu og loks
í Albaníu.
Nokkuð Ijóst er að kröfu-
og mótmælafólkið í Búlg-
aríu hefur sótt hvatningu
til mótmælaaðgerðanna í Serb-
íu. Kröfu- og mótmælaöldurnar
í Serbíu og Búlgaríu hafa svo
haft hvetjandi áhrif á albanskt
mótmælafólk.
Óeirðalögregla slær hring um þinghúsið í Sofíu, höfuðborg Búlgaríu, eftir átök milli lögreglu og stúdenta.
Keðjubréfakapítalismi
Ástæðurnar til atburða þessara
í nefndum þremur Balkanlönd-
um geta virst ólíkar. í Serbíu
var kveikjan ógilding Slobodans
forseta Milosevic á sveitar-
stjórnakosningum, sem and-
stæðingar hans að öllum líkind-
um unnu, í Búlgaríu óánægja
borgarbúa með ríkisstjórnina
og í Albaníu reiði og örvænting
út af fjárglæfrum. Glæfrar þess-
ir, sem líkt er við spilaborgir og
keðjubréf, voru í því fólgnir að
fólk var með ótæpilegum fyrir-
heitum um skjótfenginn stór-
gróða talið á að leggja fé í
meinta ávöxtunarsjóði, sem síð-
an reyndust illa undirbyggðir
eða svindl eitt og hrundu. Sam-
kvæmt einni heimild missti um
helmingur íbúa Albam'u allt
sparifé sitt í þessum keðju-
bréfakapítalisma.
En sameiginlegt hræringim-
um í löndum þessum þremur er
að á bak við þær er óánægja og
örvænting margra út af sárri
fátækt. Til dæmis um ástand
efnahagsmála í fyrrverandi
kommúnískum Balkanlöndum
má nefna að í vergri þjóðar-
framleiðslu á mann eru Búlgar-
ía, Króatía og Rúmenía átta eða
m'u sinnum fyrir neðan Norður-
lönd og Albanía, Bosnía, Júgó-
slavía (Serbía og Svartfjalla-
land) og Makedónía fjórfalt
neðar en fyrrnefndu ríkin þrjú
eða rúmlega það.
300% verðbólga
Framtíðarhorfur virðast ráða
miklu um póbtískan og félags-
legan stöðugleika í fyrrverandi
kommúnískum Balkanríkjum,
sem öll vilja komast í NATO og
Evrópusamband eða a.m.k.
styrkja tengsl sín við Vestrið.
Slóvenía er þar í sérflokki, enda
vestrænust menningarlega af
löndum þessum öllum. Þar
kvað lýðræðið standa föstum
fótum og í efnahagsmálum
gengur frekar vel. Slóvenía hef-
ur í samræmi við það góða
möguleika á að komast í ESB
og jafnvel í NATO í „fyrstu um-
ferð“ stækkunar þess í austur.
Sultur í Búlgaríu,
borgarastríðshætta
í Serbíu, fjárglæfrar
í Albaníu, Rúmenía,
Króatía og
Makedónía á
uppleið.
Króatía virðist einnig „á
vesturleið", batamerki sjást þar
á efnahagslífi og líkur á að hún
dragist inn í hugsanleg Balkan-
stríð á næstunni eru tiltölulega
litlar.
í efnahags- og kjaramálum
er e.t.v. ekki mikill munur á
Rúmem'u og Búlgaríu, á heild-
ina Utið, en í þeim efnum er
Rúmenía á uppleið, gagnstætt
Biílgaríu. Aukning heildarþjóð-
arframleiðslu í Rúmeníu nam
4,5% s.l. ár og spáð er að hún
verði álíka mikil á þessu ári. í
Búlgaríu var hagvöxtur sáralít-
ill s.l. ár og nú er allt í óvissu
um hann. Verðbólgan þar, sem
nú nemur um 300% á árs-
grundvelli, brennir upp laun og
sérstaklega eftirlaun og sam-
kvæmt einni frétt er svo ástatt
fyrir tveimur milljónum manna
þar að þeir hefðu ekki nóg að
borða, þótt þeir verðu öllum
tekjum sínum til matarkaupa.
Missti auga
Áðurnefndar spilaborgir Alban-
íu í fjármálum eru kannski ekki
nema dæmigerðar fyrir kapítal-
ismann nýja þar og víðar í lönd-
um þeim er hér um ræðir, en
hann einkennist mjög af grófri
spillingu, hrottaskap og gífur-
legri og áberandi misskiptingu
auðs og kjara.
í Serbíu, þar sem fremur
virðist miða aftur á bak en
áfram í efnahags- og kjaramál-
um, líkt og í Búlgaríu, spá sum-
ir borgarastyrjöld milli stjórnar
og stjórnarandstöðu. Vegna
ástandsins í Serbíu vex í
Svartíjallalandi áhugi fyrir
sambandsslitum við hana. í
Bosm'u bendir fátt til bóta í
samskiptum þjóða og efnahags-
málum. í Makedóníu miðar
hins vegar til betra ástands í
efnahagsmálum og pólitískur
stöðugleiki er þar meiri en
margir höfðu þorað að vona.
Verðbólga hefur t.d. lækkað þar
úr um 3000% í 3% á rúmum
þremur árum. Þetta er ekki síst
þakkað Kiro Gligorov, forseta
landsins, er innanlands sem ut-
an þykir traustur maður. Hann
missti annað augað í banatil-
ræði, en er nú í fullu starfi á ný.
Þetta virðist hafa styrkt stöðu
hans sem leiðtoga og einingar-
tákns.
TILKYffllNG
Kynningarfundur vegna fyrirhugaðrar stofnunar
Leigjendasamtaka Norðurlands verður haldinn
íunmtudaghm 6. febrúar kl. 20 í Alþýðuhúsinu,
Skipagötu 14, 4. hæð.
Dagsskrá:
Stefna og störf samtakanna kynnt.
Formaður Leigjendasamtakanna í Reykjavík
segir frá starfseminni þar.
Umræður og fyrirspurnir.
AUir hjartanlega velkomnir - kaffi á könnunni.
U ndir búningshópur.

AKUREYRARBÆR
Húsfriðunarsjóður
Akureyrar
Umsóknir um styrki úr Húsfriðunarsjóði Akur-
eyrar á þessu ári þurfa að berjast fyrir 1. mars
nk.
Umsóknareyðublöð liggja frammi á skrifstofu bygg-
ingarfulltrúa, Geislagötu 9 og í móttöku Félags- og
fræðslusviðs á 1. hæð, Glerárgötu 26.
Á þeim stöðum eru einnig veittar nánari upplýsingar
um húsfriðunarsjóðinn.
Menningarfulitrúi.