Dagur - Tíminn - 19.10.1996, Blaðsíða 6

VI- Laugardagur 19. október 1996
|Dagur-®mnim
MINNINGARGREINAR
Aðalbjörg Tryggvadóttir
Aðalbjörg Tryggvadóttir
var fædd að Tjörn á
Vatnsnesi 4. desember
1891. Foreldrar hennar voru
Tryggvi Hallgrímsson póstur, f.
16.3. 1859 að Víðivöllum í
Fnjóskadal, d. 11.12. 1944 á
Reyðarfirði, og Sigurbjörg Guð-
mundsdóttir, f. 11.11. 1854 á
Hamri í Hegranesi í Skagafirði,
d. 25.10. 1951 í Reykjavík. Syst-
kini Aðalbjargar voru Guðrún
Aðalbjörg, f. 11.10. 1889, d.
25.11. 1890, og Ragnar Ólafur,
f. 17.1. 1896 í Hólmasókn, d.
7.7. 1951 í Reykjavík, búfræð-
ingur og bóndi á Hrauni í Reyð-
arfirði og víðar. Aðalbjörg flutt-
ist á fimmta ári með foreldrum
sínum til Eskiijarðar og átti
heima þar eða í grennd til full-
orðinsára. Hún giftist 1. júní
1920 Óskari Bjarnasyni sjó-
manni, f. 26.6. 1892 á Skaga-
strönd, drukknaði í fiskiróðri
frá Eskifirði 30.11. 1923. Einka-
sonur Aðalbjargar og Óskars
var Hjörtur Bergmann máiara-
meistari, f. 9.6. 1921 á Eskifirði,
d. 5.1. 1989 í Reykjavík. Kona
hans var Jóhanna Þórðardóttir,
f. 13.10. 1920, d. 4.3. 1996 í
Reykjavík. Einkabarn þeirra er
Aðalbjörg Ragna flugfreyja, f.
27.6. 1951. Fyrri maður hennar
Ólafur Gunnlaugsson; börn
þeirra Jóhanna Kristín, f. 14.6.
1976, og Óli Hjörtur, f. 1.10.
1978. Seinni maður Ari Kristinn
Jónsson, f. 6.3. 1949, sonur
þeirra Atli Freyr, f. 7.5.1992.
Aðalbjörg og Hjörtur sonur
Sturla Jónsson var fæddur á
Suðureyri í Súgandafirði
24. ágúst 1902. Foreldrar
hans voru Jón Einarsson og
Kristín Kristjánsdóttir, kona
hans, bæði traustir Súgfirðingar.
Jón Einarsson var lengi formað-
ur á fiskibát. Hann var líka ís-
hússtjóri eftir að farið var að
geyma freðna beitu með þeim
hætti. Kristín var dóttir Kristjáns
Albertssonar, sem var mestur
umsvifamaður í Súgandafirði um
sína daga, verslunarstjóri og
margt annað. Fjölskyldan var
virk til forustu í þeirri atvinnu-
þróun sem átti sér stað eftir síð-
ustu aldamót og undan þeim.
Sturla Jónsson var fæddur til
þess að láta að sér kveða við
uppbyggingu og endurbætur í
sínum firði. TU þess leiddu ættir
jafnt sem uppeldi og umhverfi.
Sturla Jónsson var við nám í
ungmennaskóla séra Sigtryggs
Guðlaugssonar á Núpi tvo vetur.
Auk þess lærði hann sjómanna-
fræði, svo að hann hafði réttindi
til að stjórna 30 smálesta bátum.
Önnur var ekki skólaganga hans
eftir fermingu.
Sturla var formaður á vélbát
um 10 ára skeið, 1925-1935. Þá
hennar fluttu búferlum til
Reykjavíkur 1935, og átti hann
þar heima óslitið upp frá því til
dauðadags. Hún fluttist hins
vegar eftir nokkur ár austur
aftur og átti heima á Hrauni
uns faðir hennar lést. En 1945
fluttist hún suður á ný ásamt
móður sinni og Ragnari bróður
sínum; áttu þau öll heima í
Reykjavík það sem eftir lifði
ævinnar. Aðalbjörg hafði um
skeið verið elsta manneskja á
fslandi þegar hún lést í Reykja-
vík 20. september 1996. Útför
hennar fór fram frá Háteigs-
kirkju 2. október s.l.
Það er með hálfum huga að
ég rita fáein orð um vinkonu
mína Aðalbjörgu Tryggvadóttur
frá Eskifirði, því enda þótt öll
okkar kynni væru á einn veg í
anda inngróinnar góðvildar
hennar, varð ég þess stundum
var að hún óttaðist að mér kynni
einhvern tíma að verða svo laus
penninn að ég hripaði í gáleysi
nafn hennar á blað og það sem á
miðanum stæði slæddist síðan á
prent. Þegar hún var að verða
100 ára tók hún mér sérstakan
vara við: hún væri orðin þvílíkt
strá að hún þyldi ekki neitt um-
stang. Auðvitað virti ég vilja
hennar og hafði ekki orð á af-
mæhnu opinberlega né heldur
þegar hún varð 104 ára í fyrra,
orðin elst allra sem þá voru á lífi
í Iandinu.
Mér varð oft starsýnt á mynd
sem hékk á vegg í íbúð Aðal-
var kallað á hann að bindast
ýmsum störfum á landi, bæði að
stjórna útgerð og fiskvinnslu, en
auk þess ýmiskonar félagsmál,
bæði fyrir Suðureyrarhrepp og í
samstarfi við nágrannabyggðir.
Það er skemmst frá að segja
að Sturla var oddviti hrepps-
nefndar í 24 ár og lengi hrepp-
stjóri og sýslunefndarmaður.
Hann var formaður íþróttafé-
lagsins Stefnis í 17 ár og átti
góðan hlut að samtökum bind-
indismanna. Enn má nefna
sparisjóðsstjórn og sóknarnefnd.
Ef til vill verður það gleggsta
dæmið um þegnskap Sturlu við
góðan málstað að þegar Súgfirð-
inga vantaði organista fyrir
kirkjuna, gekk hann í það starf
og gegndi því árum saman og
þótti vel fara.
Þess skal ekki ógetið að Sturla
vann að stofnun Fjórðungssam-
bands Vestijarða. Hann var kos-
inn fyrsti formaður þess og skip-
aði það sæti í 15 ár. Þá tók hann
saman árlegt yfirlit um þátt
Vcstfjarða í þjóðarframleiðslunni
og þótti sjálfsagður til þeirrar
forustu sem formennskunni
fylgdi.
Það er augljóst að í öllum
bjargar og Ingimundur fiðla
hafði tekið sumarið 1907 af tíu
heimamönnum utan við húsið á
Borgum í Eskifjarðarkálki þar
sem foreldrar hennar bjuggu þá.
í hópnum eru fjórar konur, sem
áttu svo langa ævi fyrir höndum
að mér er til efs að annað eins
langh'fi hafi öðru sinni birst á
einni og sömu ljósmyndaplötu:
þar er Sigurbjörg Guðmunds-
dóttir, móðir Aðalbjargar, hún
varð 97 ára, Guðný Pétursdóttir
fósturbarn hennar varð 100 ára,
Aðalbjörg varð nærri 105 ára og
fngunn bróðurdóttir Sigurbjarg-
ar er nú komin á tíræðisaldur.
Fimmta konan á myndinni, Mar-
grét Guðmundsdóttir, varð raun-
ar einnig gömul, en þó ekki eins
háöldruð og hinar fjórar. Þegar
ég nefndi eitt sinn við Aðalbjörgu
með nokkurri aðdáun að þetta
væru sterkir stofnar, svaraði hún
aðeins: „Já, segðu mér, Bragi
minn: hvers vegna er lagt á sum-
ar manneskjur að verða svona
gamlar?“ Og um það leyti sem
hún var að fylla öldina sagði hún
við mig: „Ég óska engum manni
þess að verða hundrað ára.“ Þó
fannst mér, þegar hiila tók undir
möguleika hennar á að verða
elst allra á íslandi, að henni væri
ekki þvert um geð að þrauka úr
því sem komið var. En dáið hefur
hún södd lífdaga, sátt við guð og
menn.
Faðir Aðalbjargar, Tryggvi
Hallgrúnsson, var Fnjóskdæling-
ur að uppruna, en móðirin, Sig-
urbjörg Guðmundsdóttir, frá
þessum félagsstörfum nær og
fjær hefur talsvert reynt á heim-
ili oddvitans. Heimili Stmlu
Jónssonar hlaut að vígjast fé-
lagsmálum með ýmsu móti.
Hann átti góða konu og merka,
Kristeyju dóttur Hallbjarnar
Oddssonar og Sigrúnar Sigurðar-
dóttur, sem fiuttu með fjölskyldu
sína til Suðureyrar 1912. Það
fólk var á ýmsan hátt framarlega
í málum Súgfirðinga fram undir
1930, þó að leiðir ílestra lægju
síðan suður.
Kristey lamaðist um miðjan
aldur og var bundin við hjólastól
eftir það, en var þó húsmóðir
með reisn. Ilún lést 30. júlí
1983. Margir munu eiga sérstak-
ar hugstæðar minningar um
komu sína á heimili húsfreyjunn-
ar í hjólastólnum.
Stmla Jónsson var maður
ljóðelskur, kunni margt kvæða-
kyns og vitnaði oft til þess. Sjálf-
ur brá hann fyrir sig rímuðu
máli frá eigin brjósti, ef honum
þótti á liggja. Hann hélt því fram
á elliár að læra nýjan skáldskap.
Sturla Jónsson átti sæti í
Hrafnseyrarnefnd. Mér þótti sú
nefnd vel skipuð. Formaðurinn,
Þórhallur Ásgeirsson ráðuneytis-
stjóri, lagði metnað sinn í að
halda áfram starfi föður síns að
hefja fæðingarstað Jóns forseta
til verðugrar virðingar. Svo var
þar Ágúst Böðvarsson, fæddur
og alinn upp á Hrafnseyri og
bundinn staðnum tryggðabönd-
um. Enn var þar Hannibal
Valdimarsson til að tengja nefnd-
ina Alþingi sjálfu. Sturfa Jónsson
var hins vegar valinn til að
tengja nefndina lifandi félags-
Æsustöðum í Langadal. Tryggvi
átti langdvöl í Húnavatnssýslu
frá því um fermingu fram á fer-
tugsaldur, lengst af vinnumaður
hjá Ásgeiri alþingismanni Ein-
arssyni á Þingeyrum. Tryggvi og
Sigurbjörg giftust 1888, en áttu
ekki jarðnæði, höfðu þvi frá litlu
að hverfa og fluttust 1895 austur
á Eskifjörð til að freista gæfunn-
ar við sjávarsíðuna. Árið 1896
var hann ráðinn landpóstur milli
Eskifjarðar og Hóla í Hornafirði
og gegndi því með sóma í sjö ár.
Þó var eins og búhneigð blund-
aði alltaf í brjósti hans. Um alda-
mótin hófu þau hjón búskap á
smábýlinu Borgum skammt inn-
an við þorpið, en urðu að flýja
jörðina vegna skriðufalla 1909.
Þá byggðu þau upp á eyðibýlinu
Baulhúsum handan fjarðar og
málum í héraðinu. Hann sat í
nefndinni og starfaði meðan
heilsa leyfði.
Þegar Súgfirðingar voru að
berjast fyrir hafnarbótum hjá
sér, þurftu þeir stuðning og með-
mæli sýslunefndar og ábyrgð
sýslunnar fyrir einhverju láni. Þá
voru skoðanir eitthvað skiptar
innan sýslunefndar. Þar var
maður sem vildi gefa Súgfirðing-
um föðurleg ráð um það hvers
þeir skyldu óska og hvað þeir
ættu að láta sér nægja.
Mér hefur til þessa verið
ógleymanleg framganga Sturlu
Jónssonar í því máli. Hann taldi
að höfnin væri lífsskilyrði byggð-
arinnar og hann fann að þar
væri barist um líf og dauða. Auð-
vitað var honum þetta tilfinn-
ingamál, en hann studdi mál sitt
röksemdum sem mér fannst ekki
hægt að mótmæla.
Mér þykir vænt um þessa
minningu og þá mynd sem hún
geymir. Þannig skulu Vestfirðing-
ar muna Sturlu Jónsson. Hann
var iandvarnarmaður. Hagfræði
Vestfjarða var honum sönnun
þess að þar skyldi byggt og búið.
Sturla Jónsson var fæddur á
morgni aldar. Þegar hann er nú
kvaddur, líður mjög að aldamót-
um. Enn stríða Vestfirðingar við
ýmiskonar erfiðleika, svo sem
löngum hefur verið. Enn reynir á
þrek og þor. Þá er gott að minn-
ast Sturlu Jónssonar. Ilann var
mikill Vestfirðingur og þar með
mætur íslendingur. Megi Vest-
firðir eiga sem fiesta sem honum
líkjast. Þá mun vel fara.
H.Kr.
bjuggu þar í sjö ár.
Aðalbjörg var aðeins fjögra
ára þegar foreldrar hennar
kvöddu Húnavatnssýslu. Annað-
hvort hefur austurförin verið
ráðin í skyndingu eða hjónunum
þótt óráðlegt að fara með ung-
barn svo langa leið út í óvissuna,
nema Aðalbjörg varð eftir hjá
skyldfólki fyrst um sinn, sigldi
svo í kjölfar þeirra árið eftir, ólst
upp í föðurhúsum upp frá því og
átti mjög fallegar minningar frá
bernskudögum. Á ungmeyjarár-
um sínum var hún búðardama í
Framkaupstað, sem þótti hefðar-
staða í þorpum á þeirri tíð.
Tæplega þrítug giftist Aðal-
björg Óskari Bjarnasyni sjó-
manni frá Skagaströnd. Þau hófu
búskap sem leigjendur í Bakarí-
inu á Eskifirði, en reistu sér fljót-
lega snoturt hús úti á Hól. Hinn
9. júm' 1921 eignuðust þau son
sem skírður var Iljörtur Berg-
mann, alla jafna kallaður Höddi
manna á meðal eystra.
„Manst þú eftir Óskari, mann-
inum hennar Öllu Tryggva?"
spurði ég móður mína eitt sinn á
efri árum hennar. „Þó það væri
nú,“ svaraði hún hneyksluð á fá-
víslegri spurningu, „það var ekki
svo langt á milli húsanna okkar.
Ég sá hann seinast 29. nóvember
1923. Þau bjuggu þá á loftinu
hjá okkur í Skálholti, Rúna og
Bjarni Eiríksson. Hann Bjarni
reri á Bergþóru með pabba þín-
um. Af einhverjum ástæðum ætl-
uðu þeir ekki að róa daginn eftir,
gott ef vélin var ekki biluð. Um
kvöldið er bankað á útidyrnar og
ég fer fram. Þegar ég lauk upp
stóð Óskar Bjarnason þar í
myrkrinu á tröppunum; ákaflega
myndarlegur maður; var þá for-
maður á vélbátnum Heim; ég sé
hann enn fyrir mér eftir 56 ár.
Hann segist hafa frétt að þeir
ætluðu ekki að róa daginn eftir á
Bergþóru; nú hafi forfallast hjá
sér maður og hann ætli að spyrja
hann Bjarna hvort hann vilji
ekki fara með sér þennan eina
róður. Svo fór hann upp á Ioft og
ég sá hann aldrei framar; ekki
heldur Bjarna. Hann fór með
Óskari í róðurinn og til þeirra
hefur aldrei spurst. Þennan
sama dag fórst Kári frá Helgu-
stöðum líka og 4 menn með
hvorum bát.“
Aðalbjörg stóð nú uppi ein
með drenginn. „Ég átti þess kost
að giftast aftur, en nennti því
ekki!“ sagði hún við mig fyrir fá-
um árum og hló við. Ég trúi var-
lega að hana hafi bagað leti! Hitt
get ég ímyndað mér að jafn sjálf-
stæð kona og sterk hafi talið sig
fullfæra um að standa ein og val-
ið þann kostinn framyfir brot-
hættan þríhyrning. Hún sá þeim
báðum farborða með sæmd uns
Hjörtur var kominn til manns, og
sjálfri sér lengur en flestir aðrir:
„var á vinnumarkaðnum", eins
og það er kallað, fram á níræðis-
aldur.
Við Höddi Öllu Tryggva vorum
jafnaldrar og byrjuðum í barna-
skóla sama daginn. Á þeirri tíð
hófst skólaskylda við tíu ára ald-
ur og stóð ijóra vetur. Væru
menn læsir í upphafi
skólagöngu, gátu þeir fengið að
sleppa 1. bekk. Einhvern fyrstu
daganna í október 1931 vorum
við kallaðir út í skóla, svo reyna
mætti í okkur þolrifin. Eftir lestr-
arpróf vorum við umyrðalaust
settir í 2. bekk báðir. Upp úr því
urðum við nánir félagar um
skeið og vorum oft saman að
Minningagremar
Minningagreinar birtast aðeins í laugardagsblöðum
Dags-Tímans. Þær þurfa að berast
á diskum eða vélritaðar.
Myndir af þeim sem skrifað er um þurfa að
berast með greinunum.
Sturla Jónsson