Dagur - Tíminn - 06.11.1996, Qupperneq 6

18 - Miðvikudagur 6. nóvember 1996
Jkgur-®mrirat
MENNING O G LISTIR
Frelsi og agi
trúðsins
Leikfélag Reykjavíkur: TRÚÐASKÓLINN eftir Fried-
rich Karl Waechter. Þýðing, aðlögun og leikstjórn:
Gísli Rúnar Jónsson. Lýsing: Lárus Rjörnsson.
Rúningar: Helga Rún Pálsdóttir. Leikmynd: Stein-
þór Sigurðsson. Frumsýnt á Stóra sviði Borgar-
leikhússins 2. nóvember.
Trúðleikur er ein frum-
gerð leikhússins. Og leik-
ur - í orðsins tærustu
merkingu - á kannski í engri
tegund leiklistar betur við.
Trúðarnir bregða einmitt á leik,
skrumskæla veruleikann, brjót-
ast út úr römmum þjóðfélags-
ins, snúa því á hvolf sem blasir
við værugjörnum borgurum.
Þeir eru skoplegir og harmræn-
ir í senn. Og viðbrögðin eru lika
blendin: í senn þarf maðurinn á
þeirri frelsisleið að halda sem í
trúðleiknum birtist og um leið
að hemja óstýrilætið, aga það
undir sitt skipulag.
Þannig er Trúðaskólinn. Pró-
fessor Blettaskarpur er alltaf að
reyna að aga nemendur sína,
ánægju af þessu verkefni. Við
sjáum það af textanum sjálfum
og í uppsetningunni í heild.
Fyrst er að geta þýðingarinnar
eða staðfærslunnar. Þar ber
mikið á orðaleikjum sem sumir
eru smellnir, en aðrir nokkuð
langsóttir, áiappalegir eða mið-
ur smekklegir (hringvöðvinn).
Síðan er staðfærsla sem Gísli
Rúnar er nokkuð hneigður fyrir,
samanber þýðingu hans á
leiknum um gömlu skopleikar-
ana um árið, Gleðigjafar hét
hann víst. Staðfærslan er þó
miklu minni hér, af eðlilegum
ástæðum. Hins vegar hefur Gísli
Rúnar ekki stillt sig um að
koma einhverjum broddum frá
sér inn í textann - ég heyrði
ekki betur en skírskotað væri til
trúðana, og heldur yfir þeim
ræðu eins og þessa: „Þið viljið Jóús Viðars á einum stað!
vel. Mér er skapi næst að viður- ^ Þptta IpiVrit nr pkkor
kenna það. Það er bara þessi
óskipulegi óskapnaður skap-
gerðar ykkar, sem skapar hinn
óskilgetna óvin hið innra með
ykkur. Nei, við megum allir til
að berjast gegn óvinum okkar.
Heyja styrjöld við þá. Ég krefst
þess af ykkur: Að frá og með
þessari stundu segið þið veik-
leika ykkar stríð á hendur." Það
er sem sé „skipulagt kaos“ sem
er hin æskilega birtingarmynd
mannlífsins.
Gísli Rúnar Jónsson á allan
heiður af þessari sýningu og
hefur augljóslega haft mikla
Þetta leikrit er ekkert sér-
staklega fyrir börn, hugsun
þess og inntak ekkert við þau
miðuð að því er ég fæ séð, þótt
það sé sett á svið sem barna-
leikrit. Raunar gekk vel á frum-
sýningu að virkja börnin, sem
tóku mikinn þátt í því sem
gerðist, fylgdust vel með og
kölluðu óspart fram í leiðbein-
ingar til persónanna.
Eins og Gísli Rúnar hefur
sjálfur bent á, er leikritið eink-
ar frjálsleg blanda alls konar
stíltegunda. Það byggist þó mik-
ið á ýktum hreyfingum og dansi
og mikið undir því komið að ná-
Gunnar
Stefánsson
skrifar um
leiklist
ist æskilegur hraði í sýninguna.
Það virtist mér yfirleitt takast í
sýningu Borgarleikhússins á
laugardaginn og voru leikend-
urnir vel samhæfðir. Þeir eru
fimm, lærimeistarinn prófessor
Blettaskarpur (einkennilegt
nafn) og nemendurnir íjórir:
Lævís (Halldóra Geirharðsdótt-
ir), Belgur (Eggert Þorleifsson),
Bóla (Helga Braga Jónsdóttir)
og Dropi (Kjartan Guðjónsson).
Af þessum fannst mér sérstak-
lega gaman að sjá Halldóru,
sem skilaði sínu hlutverki fim-
lega, svo og Eggert sem eins og
menn vita er góður skopleikari.
Þótt þessi tvö séu nefnd sér-
staklega, er ekki verið að gera
lítið úr hinum nemendunum
tveimur. Kjartan kom á óvart og
sýndi að hann er býsna glúrinn
skopleikari, samanber hermiat-
riðið þar sem hann apaði hreyf-
ingar Blettaskarps í stað speg-
ils.
En athyglin beinist auðvitað
sérstaklega að prófessornum,
sem Bessi Bjarnason leikirr. Það
er óbrigðult að fá Bessa í
barnasýningu, allir hafa gaman
af honum, enda verður prófess-
orinn býsna spaugilegur í með-
förum hans (til dæmis fótaburð-
urinn sem töluvert númer er
gert úr). Gríðarmikil þjálfun og
kunnátta Bessa nýtist hér vel,
en engu að síður mátti sjá að
leikarinn er tekinn að þreytast.
Leikmyndin var stílhrein og
sumt einkar skemmtilegt, eins
Mynd PÖK
og hin stóra spiladós sem lék
verulegt hlutverk í byrjunarat-
riðinu sem var skemmtilegt og
vel af hendi leyst hjá Halldóru.
Það sem mér fannst einkum
standa sýningunni fyrir þrifum
er blátt áfram lengd hennar. Ef
Gísla Rúnari hefði ekki sjálfum
þótt þetta svona skemmtilegt,
hefði honum mátt verða ljóst að
sýningin myndi græða á veru-
legum niðurskurði. Því fremur
sem framvindan, sagan í leikn-
um, skiptir minnstu máli. Leik-
urinn er fyrst og fremst röð af
laustengdum atriðum, sem
hvert er öðru líkt og hefði vel
mátt skera eitthvað af þeim
niður. Hins vegar eru leikatriði
trúðanna undir stjórn prófess-
orsins mjög fyndin í sjálfu sér
(ríki maðurinn á dánarbeði, til
dæmis, þar sem mjög reynir á
kúnst látbragðsleiksins).
En hvað um það: Áhorfend-
urnir ungu virtust skemmta sér
vel í Borgarleikhúsinu. Trúðleik
er full ástæða til að setja upp
öðru hverju og leggja við hann
rækt. Það gera Gísli Rúnar og
Leikfélagið í þetta sinn. En eitt
vil ég nefna: Leikfélagið lætur á
afmælisári prenta allan texta
leikritanna sem sýnd eru og af-
hendir hann sem leikskrá. Það
var ekki gert í þetta sinn. Hvers
vegna? Eg held að ekki væri
síður ástæða til að gefa mönn-
um kost á að skoða þýðingar-
texta Gísla Rúnars en suma
aðra texta sem haldið hefur
verið að gestum í Borgarleik-
húsinu. Varla er verið að spara
af því að „barnaleikrit" á í hlut?
Skálm - í minningu Ingimars Eydal
s
Itengslmn við hina miklu
tónleika, sem haldnir voru
á Akureyri í minningu
píanóleikarans og hljómsveitar-
stjórans Ingimars Eydals 20.
október síðastliðinn, kom út
geislaplata, sem ber heitið
Skálm. Á plötunni leikur Gunn-
ar Gunnarsson, orgelleikari og
jazzpíanisti, átján lög úr ýmsum
áttum; svo sem þekkta
standarda úr verkaflóru jazz-
ins, nokkur lög af skandínavísk-
um uppruna og einnig íslensk
lög. Það sem mest er um vert á
plötunni er þó lag eftir Ingimar
Eydal sjálfan, sem ber heitið
Óskalagið, ljúft lag, sem sann-
arlega fer þægilega í eyrum.
Ingimar var ekki mikið orðaður
við tónsmíðar. Það er því veru-
legur fengur að því að fá þetta
lag á plötu.
Píanóstíll Ingimars var það,
sem á ensku nefnist „stride", og
hefur það orð verið þýtt á ís-
lensku sem „skálm“. Þessi stíll
er skemmtilega fullnægjandi. í
honum má segja að píanóleik-
arinn hafi allt í hendi sér, takt,
hljóma, röddun og blæ. Allt
þetta hafði Ingimar Eydal frá-
bærlega á valdi sínu í píanóleik
sínum. Hann þurfti ekki mann-
inn með sér, heldur var hann
sem hljómsveit við píanóið, þar
sem hann gat setið stundum
saman og leikið af fingrum
fram hvaðeina, sem menn vildu
heyra. í þessu var hann upplif-
un, sem lét engan þann ósnort-
inn, sem átti þess kost að mega
njóta hans í fárra manna hópi,
þegar hann lét huga og hendur
reika um hinn mikla og að því
er virtist ótæmandi sjóð tón-
verka stórra og smárra, sem
hann hafði fyrirhafnarlaust í
fingrum sér.
Gunnar Gunnarsson átti því
láni að fagna að njóta návistar
við Ingimar og tilsagnar hans,
er hann sótti Barnaskóla og
Gagnfræðaskóla Akureyrar.
Sem vænta mátti af hinum til-
sagnarfúsa og sívakandi kenn-
ara, sem Ingimar var, var hann
meira en fús til þess að svara
áhugasömum nemenda og leiða
hann inn í leyndardóma listar
sinnar. Gunnar Gunnarsson
kynntist þannig ungur leikstíl
Ingimars, skálminu, og þekkir
hann frá fyrstu hendi og er því
væntanlega sá íslenskra tónlist-
armanna, sem er fróðastur um
hann. Enginn er því sjálfsagðari
til þess að leika inn á plötu lög,
sem Ingimari voru kær, svo
nærri anda þessa ástsæla tón-
listarmanns sem komist verður.
Frá því er skemmst að
segja, að Gunnari Gunnarssyni
tekst vel til á geislaplötunni
Skálm. Hann er að sjálfsögðu
ekki Ingimar Eydal, en í leik
hans er að finna þann ljúfleika
og þann kærleika til tónlistar-
innar og hljóðfærisins, sem
hreif áheyrendur Inigmars.
Þetta, ásamt persónueinkenn-
um Gunnars Gunnarssonar sem
píanóleikara, þægilegum áslætti
hans, næmri tilfinningu fyrir
hljómum og brag og lipurlegri
meðferð takts og hraða, gerir
geislaplötuna Skálm að eiguleg-
um grip og fallegum minnis-
varða um píanóleikarann og
hljómsveitarstjórann Ingimar
Eydal; góðan dreng og mikinn
listamann, sem varð hverjum
þeim hugljúfi, sem kynntist
honum.
Haukur Ágústsson.
i . „