Dagur - Tíminn - 23.11.1996, Blaðsíða 3

íD<rgur-(iImxtrax
Laugardagur 23. nóvember 1996 - III
ÍSLENDINGAÞÆTTIR
Listaskáldið Búi er uppistaðan í þættinum að þessu sinni.
Gamla sagan
Breiða veginn fetar feginn
fjöldxnn, sleginn blindri trú.
Trú á eigin mátt og tnegin
margur segist játa nú.
Á diskinn minn?
Ekki vil ég ítalskt pasta
eða kínverskt drullumall,
en ýsu skal ég aldrei lasta
eða kœstan skyrhákall.
Gráðaost með grófu brauði,
graut og slátur, hertan fisk,
og vœna flís affeitum sauði
feginn þigg ég á minn disk.
Sjálfbær þróun
Hamslaus neysla heimsins gœða
heimskum kjánum veitir fróun.
Víða birtist mannheims mœða:
mengun, stríð og orkusóun.
Því er mikil þörf að rœða
það sem kallast sjálfbœr þróun.
Byggðastefna
Bjargrœði veita á Vestjjarðakjálka
vinnandi mönnum, sem letina hata,
lúða og steinbítur, lundi og álka,
langvía, stuttnejja, þorskur og skata.
En mannfólkið safnast á suðvesturhornið,
senn undan þyngslunum jarðskorpan brestur.
Slíkt má ei umbera, andskotakornið.
Ágætu kjósendur, flytjum nú vestur.
Hvatning
Farsœldarleiðina landsfeður rata,
leiðandi hina þá vandfórnu slóð.
Nýjan viðfengum á flokksþingi krata
forystuhöfðingja, börnin mín góð.
Nú máttu för þinni fagnandi Hvata
í fótspor þess leiðtoga, íslenska þjóð.
Lystvæn list
Blíðar Freyjur fósturlands
fölna mjög og tapa glans;
útlend fljóð með elegans
augu gleðja mörlandans.
Rekur karl í rogastans,
ruglast listrœn skynjun hans.
Espar syndugt eðli manns
erótískur nektardans.
P.S. Aðfinnslur eru aldrei vinsælar. En átalið skal þegar texta er
breytt þannig að grundvallarreglur bragfræðinnar eru brotnar. í
blaðinu 19/10 var Telpna breytt í Stelpna og þar með spillt
stuðlasetningu. Slíkt má ekki viðgangast í vönduðum leirburð-
arþætti! Vinsamlegast, B.
U M HVERN E R SPURT?
1. Maðurinn sem spurt er um er umsvifamikill rithöfundur og hefur
skrifað margar bækur um fjölbreytt efni. Hann er höfundur leik-
rita og er fiölmenntaður á því sviði. Faðir hans var áberandi í
þjóðlífinu sem ritstjóri, alþingismaður og stjórnandi eins mesta
menningarfyrirtækis þjóðarinnar.
2. Hann hefur lagt gjörva hönd á margt og starfað víða, en ávallt
við ijölmiðlun og menningarstörf. Æviferillinn er samt ekki rós-
um stráður og um skeið var sá sem spurt er um brokkgengur
nokkuð og duldist það lítt, þegar um svo frægan mann er að
ræða.
3. En sól hans reis á ný og hefur hann meðal annars varið kröftum
sínum til að leiðbeina þeim senx rata í svipaðar raunir og hann
sjálfur. Maðurinn er glæsimenni að vallarsýn og á sér skara að-
dáenda, sem margir hafa samt aldrei séð hann.
X'jjjocj Jjupp ‘nincjsdjBAUofs uuas Bþpiacl j|||e xuas
‘jnpBUJsdJBAin 13j6jb|/\| 6ne|jn6|S J3 60 |uubiujbpj36jbj>|s6ep jnuppjBQjn
-6js nunj6is jn)uæA>| ja seupr uinuBcjsdjBAin 60 uinpj>|s j ssacj Jjjæo 'Jjunej
jepedjAS i ejbj uias uinjpo eujaqpjai pe m xunujs uinjjoj>| pjjba jnjaq uueq pe
ssacj |jj pjpjo sueq e|suAajsjj| ns jnjsq 60 nujpeiq p|A jjaus ua ‘n|sAaus|6usj
-B jnpeq e6a|jpqo seuop jea eunj uip suejpjjssdjeAjn bjsjAj 'jeuoss6jeqjOct
jeseupr jnuos je uubh uieujEjsjiupi 6juuja jpepunjs uueq 60 jje>|jO| uios
jnpejuuoxu ja uo 'jjpie xun6un ejj pjdjEAjn pjA pejjejs jnjoq uuen ‘Jnpunjoq
-jjj 6o jnpeuisdjeAjn ‘uosseuop seuop jo uin jo jjnds uias uujjnpey\| :(JVAS
Sterkir stofnar
Gunnlaugur Sigmundsson
alþingismaður.
Fyrsta allsherjarmanntal á
fslandi var tekið 1703 og
er þvf afar forvitnilegt
gagn. Fólkið sem þá vár talið
varð ekki jafngamalt og nú. Lakt
viðurværi og léleg húsakynni,
holdsveiki, sullaveiki og farsóttir
kvistuðu fólkið niður og því ijölg-
aði hægt. Þessi horfna þjóð 1703
hefur þó hlotið misjöfn afdrif.
Sumar ijölskyldur sem þar eru
greindar virðast hafa horfið svo
með öllu, að afkomendur þeirra
hafa engir lifað til nútíðar, en
aðrar hafa aukist og margfald-
ast. Nokkra meiriháttar ættfeður
og -mæður má greina á átjándu
öldinni, fólk sem mikill hluti
núlifandi manna rekur ættir sín-
ar til, þótt nú
sé aðeins um
að ræða skyld-
leika sem tal-
inn verður í
hundruðustu
pörtuní. Þetta
eru sterkir
stofnar og
þarna liggja
ræturnar.
Meðal slíkra
ættfeðra á
Vestfjörðuni
má nefna
Mála-Snæ-
björn Pálsson
á Sæbóli á
Ingjaldssandi, Egil
Bjarnason á Baul-
húsum, Pál Þor-
steinsson á Lauga-
landi, Bárð Illuga-
son í Arnardal,
Ólaf Jónsson á Eyri
í Seyðisfirði og
Gunnlaug prest
Snorrason á Reyk-
hólum.
Lítum lauslega á
þann síðastnefnda,
en synir hans urðu
afar kynsælir.
Hannes sonur
hans varð bóndi í
Reykjarfirði við
Djúp, átti Önnu
Þorkelsdóttur frá
Súðavík og hafa af-
komendur þeirra oft verið nefnd-
ir Reykjarfjarðarætt. Einn son
áttu þau Hannes og Anna, Jón
að nafni. Þeir feðgar voru lesnir
og læknisfróðir og jaðraði við að
þeir væru vændir um kukl, en
stutt liðið frá galdraöld. Reykjar-
ijörður var gott ábýli, þrjátíu
hundruð að fornu mati, skógur
til kolagerðar, reiðingsrista og
selveiði gagnvæn.
Af jarðhitanum í Reykjanesi
spratt það að kóngurinn á-
girntist jörðina til að sjóða þar
salt og lét Auðkúlu í Arnarfirði í
staðinn og hafa ættmenn Hann-
esar ekki búið í Reykjarfirði síð-
an.
Jón Hannesson bjó á föður-
leifð sinni Reykjarfirði og átti
mörg börn og eru afkomendur
hans nær því sem sandur á sjáv-
arströnd. Kona hans var Hall-
björg Ásgeirsdóttir. Aldursröð
barna þeirra er nú ekki unnt að
sjá, en þau eru fædd 1710-1725
og áttu fimm þeirra afkvæmi
sem vitað er um, en sex dóu
barnlaus eða fóru utan. Ástríður
var með þeim kynsælustu, fædd
um 1716 og dáin 1784, átti Jón
Pálsson og bjuggu þau í Hörgs-
P* * .
Rúrí listakona.
Friðþór Eydal fulltrúi.
Hreinn Halldórsson kúluvarpari.
hlíð í Mjóafirði. Börn þeirra og
skyldfólk voru lengi fyrirferðar-
mikil í Mjóafirði vestra á öldinni
sem leið, bjuggu þar á flestum
bæjum lengri eða skemmri tíma.
Elsti sonur Ástríðar og Jóns
var Jón (1744-1784), átti Guð-
rúnu Þórarinsdóttur frá Látrum.
Jón sonur hans átti Arnfríði
Björnsdóttur, þau systkinabörn
og var sonardóttir þeirra Kristín
Þórarinsdóttir, húsfreyja á Látr-
um, stórbrotin kona sem átti 10
börn við manni sínum, en skildi
þá við hann og segir sagan að
hún hafi siglt á opnu skipi frá
Látrum út fyrir Stiga vestur á
firði á þorra með vinnumann
sinn og flest börnin. Þau komust
vel til rnanns, dreifðust um Ön-
undaríjörð og Súgandaijörð og
er margt afkvæmi þeirra talið í
Niðjatali Sveins á Hesti eftir
Eyjólf Jónsson. Systir Kristínar
var Anna Þórarinsdóttir, formóð-
ir Flosa Hrafns Sigurðssonar
veðurfræðings. Sonur Jóns og
Guðrúnar Þórarinsdóttur var
Sveinn, bóndi í Vogum í ísafirði,
átti Elínu Jónsdóttur, en sonar-
sonur Sveins var Jón Jónsson,
kallaður dittus, og dó í Borgarey
19. júlí 1881 með tveim öðrum,
og eru þau dauðsföll einhver hin
dularfyllstu á seinni öldum og
hefur engin skýring á þeim feng-
íst. Má lesa um þetta frásögnina
„Mannskaðinn í Borgarey“ eftir
Þórberg Þórðarson. Margt fólk
er af Jóni þessum komið, svo
sem Felix Bergsson leikari.
Ilalldór var enn, sonur Jóns
Jónssonar og Guðrúnar, afi Hall-
dórs Ilermannssonar bónda í
Bæjum og er einn fjölmargra af-
komenda hans Friðþór Eydal,
fulltrúi á Keflavíkurflugvelli.
Næstelsta barn Ástríðar og
Jóns Pálssonar í Hörgshlíð, sem
vitað er um, var Sigríður (1748-
1805), átti Halldór Jónsson
bónda í Svans-
vík, þeirra
börn þrjú, og
er margt kom-
ið frá Stein-
unni dóttur
þeirra, mest í
Strandasýslu,
en Steinunn
barst þangað,
var lengi hús-
freyja í Ara-
tungu. Margir
sem nú eru
fullorðnir
muna Magnús
Ingimundarson
í Bæ í Króks-
firði, afkomanda henn-
ar, og meðal annarra
má nefna Hrein Hall-
dórsson kúluvarpara, og
svo er hinn umdeildi
þingmaðxn- Vestfirðinga
Gunnlaugur Sigmunds-
son.
Þriðja barn Ástríðar
verður þá Helga (1750-
1836), átti Þorleif Ei-
ríksson frá Látrxim Páls-
sonar. Einna umsvifa-
mestur afkomenda
þeirra var Jón Arnórs-
son bóndi á Höfðaströnd
í Jökulfjörðum, var tví-
kvæntur og átti 12 börn
og er margt afkvæmi frá
þeim.
Björn var enn, sonur
Ástríðar, dó 1784 um þrítugt, bjó
í Hörgshlíð, átti Herdísi Eiríks-
dóttur Pálssonar, frænku sína.
Ásgeir sonur Björns bjó í Ilörgs-
hlíð eftir föður sinn, en afkom-
endur hans bárust í Jökulfjörð.
Arnfríður Björnsdóttir átti Þór-
arin Jónsson frænda siim, sem
getið er hér framar.
Loks má nefna Elínu, f. 1759,
dóttur Ástríðar og Jóns. Ilún var
gefin Níelsi Guðmundssyni Daða-
sonar, bónda á Sveinhúsum.
Ekki er vitað um afdrif allra
þeirra barna, en margt fólk er
komið af Jóni syni þeirra, bónda
í Þúfum. Hans börn lifðu öll og
áttu börn. Meðal afkomenda er
Jón Fannberg, kaupmaður í
Reykjavík, látinn fyrir fáum
árum. Hans sonur var Árni, sem
einnig er látinn. Meðal barna
Árna er listakonan Rúrí. Annar
afkomandi Jóns í Þúfum er
Gunnfríður Svala Arnardóttir
sjónvarpsþula.
Geta verður þess að heimildir
úr fsaljarðardjúpi eru nokkuð
götóttar framan af öldinni sem
leið og manntalið 1816 vantar
þar með öllu.
(Framhald síðar)