Dagur - Tíminn - 23.11.1996, Blaðsíða 12

Laugardagur 23. nóvember 1996 -XII
ARNAÐ H E I L L A
Hagux-Œtmtm i
ANDLÁT
Ásgeir Haraldur Gríms-
son
lést mánudaginn 28. októ-
ber síðastliðinn. Útfbrin
hefur þegar farið fram.
Björn Líndal
Guðmundsson
frá Laufási lést á Sjúkra-
húsinu á Hvammstanga
þriðjudaginn 12. nóvem-
ber.
Daníelína
Sveinbjörnsdóttir
(Lína) lést á Hrafnistu í
Hafnarfirði miðvikudag-
inn 13. nóvember.
Ekhardt Thorstensen
er látinn.
Garðar Sigurður
Þorsteinsson
frá Flateyri, Gullsmára 8,
Kópavogi, lést í Landspít-
alanum miðvikudaginn
13. nóvember. Jarðarförin
auglýst síðar.
Gestur I. Jóhannesson,
Þórsgötu 4, Patreksfirði,
lést í Sjúkrahúsi Patreks-
Qarðar þann 13. þessa
mánaðar.
Guðný Þuríður
Guðnadóttir,
Melagötu 10, Neskaup-
stað, lést í Sjúkrahúsi
Reykjavíkur 9. nóvember.
Útförin hefur farið fram í
kyrrþey að ósk hinnar
látnu.
Gunnar Eggertsson,
Þinghólsbraut 65, Kópa-
vogi, lést á heimili sínu
12. nóvember sl.
Gunnar H. Valdimarsson
fiugvirki, Árskógum 6,
Reykjavík, lést á heimili
sínu 15. nóvember.
Ingunn Jóna
Ingimundardóttir Risner
lést á heimili sonar síns í
Plymouth, Massachusetts,
USA, 12. nóvember sl.
Jóna Sigrún
Símonardóttir,
Ilrauntúni 61, Vest-
mannaeyjum, lést í
Sjúkrahúsi Vestmanna-
eyja aðfaranótt 11. nóv-
ember. Útförin auglýst
síðar.
Kristinn Eyjólfsson
frá Hvammi í Landsveit,
Drafnarsandi 5, Ilellu,
lést á heimili sínu 13.
nóvember.
Sigurbjörg S. Hoffritz,
Ártúni 14, Selfossi, lést í
Sjúkrahúsi Suðurlands
hinn 14. þessa mánaðar.
Valgerður Bryndís
Garðarsdóttir,
Bistvagen 16, Norrköping,
Svíþjóð, lést 11. nóvem-
ber. Útför hennar fór fram
í Norrköping fimmtudag-
inn 21. nóvember
Ásgeir Ó. Einarsson
dýralœknir nírœður
Aaldamótum fluttu bændá-
hjónin Ólafur Jónsson og
Asgerður Sigurðardóttir frá
Reykjum í Lundarreykjadal af föð-
urleifð Ólafs á Stóru-Fellsöxl í
Skilmannahreppi til Reykjavíkur.
Byggðu þau hús við Lindargötu 18
og var þröng á þingi, því að börnin
munu hafa verið tíu, en þar á
bættist, að í það minnsta elstu syn-
irnir voru um kyrrt í foreldrahús-
um, þó að kvæntust. Einar, elstur
þeirra, átti Þórstínu Gunnarsdótt-
ur, sjómanns á Djúpavogi Þor-
steinssonar, og bjuggu þau með
fjölda barna sinna í einu súðar-
herbergi á Lindargötu 18. Þar var
Ásgeir fæddur, fyrsta barn þeirra
hjóna, hinn 21. nóvember 1906.
Reyndist erfitt að halda honum frá
skólabókunum allt um ókyrrð af
yngri systkinum og húsþrengslin
og varð árangur af námi hans í
Miðbæjarskólanum eftirtakanleg-
ur. Vinnusamur var hann á sumr-
um, ungur drengur á síldarbát
með föður sínum fyrir norðan, en
Einar Ólafsson var sjómaður og
matsveinn langa og farsæla
starfsævi. Þá reri Ásgeir með Ólafi
afa sínum 1919, en var á vist sum-
arlangt uppi í Hálsasveit á þessum
árum. Auk hinna góðu námshæfi-
leika samfara mikilli iðni og á-
stundun, kynntist hann lífi og
starfi íslenskrar alþýðu til sjós og
lands. Dró hann hvergi af sér í
verki, varð snemma hraustur og
lagði síðar kapp á íþróttir. Svæsna
lungnabólgu, berklakyns að hann
telur, lifði hann af, vegna hreysti
unglingsins, þá byrjaður í mennta-
skóla, en langsöm þókti hugmikl-
um vinnu- og íþróttagarpi aftur-
batatíðin. Var hann þá hjá Sigur-
jóni fóðurbróður sínum, og einnig
á búi hans í Norðurgröf á Kjalar-
nesi, en Sigurjón bauð honum vist
og veru, svo að gæti stundað
menntaskólanám. Gekk það eftir
og dró Ásgeir hvergi af sér í skóla
eða sumarvinnu. Voru þau 54,
sem luku stúdentsprófi frá MR
vorið 1927, en það var í síðasta
sinn, að stúdentar voru braut-
skráðir frá einum menntaskóla á
þessari öld, Akureyrarskólinn fékk
brátt réttindi og voru fyrstu stúd-
entarnir brautskráðir þaðan vorið
eftir. „Norðanmenn" voru nokkrir í
stúdentshópnum syðra með þeim
Ásgeiri, þeir er lesið höfðu allt til
prófa nyrðra, þjóðkunnir menn,
eins og raunar margir Reykjavík-
urstúdentarnir Viginti septem.
Hafa þeir haldið vel hópinn, hist æ
oftar, er í vinahópinn hafa komið
skörð. Eru þeir nú aðeins 4 eftir
og verða 70 ára jubilstúdentar á
næsta vori, eins og Ásgeir gat um í
minningarorðum eftir bekkjarsyst-
ur þeirra Lisbeth Zimsen í Kalm-
anstungu, sem lést í haust.
Á þeim árum völdu afar margir
stúdentar læknisfræði og var talið,
að ofgnótt yrði og atvinnuleysi.
Beið Asgeir því átekta, vann hörð-
um höndum við byggingar hjá
frænda sínum í Norðurgröf,
þrautæfði sig í íþróttum, uns fékk
fjárstyrk þann, er stundum hefur
verið kallaður stóri styrkurinn, og
sigldi til dýralæknisnáms í Þýska-
landi. Einvalalið kenndi í
Hannover í þann tfma og vísindin
eíldu alla dáð, enda varð Ásgeir
mikill vísindavinur og fræðimaður
í greininni, sem brátt sannaðist,
þegar hann kom heim. Fyrst í
löngu námshlói, sem hann gerði til
verknáms með Hannesi Jónssyni
dýralækni í Reykjavík, og meðfram
til að styrkja fjárhag sinn til
námsloka, sem urðu við embættis-
próf 1934.
Ekki varð hin þýska tunga Ás-
geiri hindrun, en hann er við-
brigða tungumálamaður og
hneigður íyrir málfræði og alla
málvísi. Talaði hann þegar þýsk-
una rétt og svo vel, að hann naut
sín til fulls í dýralæknaháskólan-
um í Hannover og á ferðum sínum
um landið eða með félögum og
vinum. Við Harms-fjölskylduna
eru vináttuböndin óslitin ávaUt
síðan, Pielhauer, Herling og Weise.
Geta má þess, að Ásgeir var farar-
stjóri íslenskra íþróttakennara á
Ólympíuleikunum í Berhn 1936,
en íslandsmet átti hann í spjót-
kasti áður fyrr um nokkurra ára
skeið og bætti það mikið.
Heim kominn var Ásgeir skip-
aður héraðsdýralæknir á Austur-
landi og tók umdæmið til alls
Múlaþings, raunar norðan frá
Þistilfirði, og svo Skaftafellsþings,
út að Skeiðarársandi. Hélst svo
lengi enn og hafði t.a.m. núver-
andi dýralæknir á Héraði, Jón Pét-
ursson, allt Austurland undir á
fyrri árum sínum eystra frá 1958,
og Skaftafellssýslu hina eystri.
Sat Ásgeir á Ketilsstöðum á
Völlum framan af, enda gerði
Hallgrímur Þórarinsson honum
gott boð og drengilegt. Fór hinn
ungi dýralæknir víðs vegar á Hér-
aði og í Fjörðum, á hestum sínum,
þegar fært var, annars á skíðum
og Lagarfljót, hvenær sem ísinn
var hestheldur. Er ekki rúm að
rekja minnin að austan að sinni,
en hið mikla geymir minningin, og
víst er, að Ásgeir tók það mjög
nærri sér, er hann varð, fyrir rás
viðburðanna, að segja héraði sínu
og embætti lausu. Það var að fullu
1940. Hann hafði kynnst unga
handavinnukennaranum á Hall-
ormsstað, Kirstínu Láru Sigur-
björnsdóttur í Ási, og þau gifst
hinn 12. ágúst 1937 og hugðu gott
til framtíðar á Reyðarfirði eða á
Egilsstöðum. Skjótur endir var
bundinn á, þegar frú Guðrún Lár-
usdóttir alþingismaður, móðir
ungu dýralækniskonunnar, fórst
og 2 dætur hennar í bflslysi síð-
sumars 1938. Varð slysið mikill ör-
lagavaldur í lífi Ásgeirs, því að
héraðsdýralæknirinn á Austur-
landi settist að í Ási í Reykjavík,
embættislaus í 10 ár. Hið stóra
land var þá enn albyggt og dýra-
læknishéruðin aðeins 6, svo að öll
þörf var á hverjum lærðum dýra-
lækni, ekki hvað síst vísindamanni
í greininni, er hefði starf og að-
stöðu til rannsókna, einkum í bar-
áttunni við sauðijársjúkdóma, þar
sem mest fór fyrir garnaveikinni,
einkum á Jökuldal og í Fljótsdal.
Efni þjóðar virtust ekki gefa slíku
færi, en á 5. áratugnum, er Ásgeir
dýralæknir vann ýmsa vinnu, að
húsasmíðum, leigubílaakstri o.fl.,
uns hann fékk embætti héráðs-
dýralæknis í Gullbringu- og Kjós-
arsýslu 1950, með aðsetri í Ási. En
mjög var hann í ráðum í sérgrein
sinni og tíðum til kallaður og í af-
leysingum, enda hafði hann mikið
orð fyrir sjúkdómsgreiningu og
læknishjálp, þegar hann var
eystra. Fyrir skilning Hermanns
Jónassonar ráðherra höfðu honum
iðulega verið falin rannsóknar-
störf. Má þar geta Deildartungu-
veikinnar, sem Ásgeir komst fyrir
ræturnar á, en þessi skaðvaldur
barst út hingað frá Ilalle í Þýska-
landi 1933 með hinu svonefnda
karakúlfé. Það var mjög stuttan
tíma í einangrun í Þerney, en var
brátt ráðstafað að Deildartungu,
norður að Hólum, bændaskóla-
setrinu, og víðs vegar. — Síðar
kom upp sá skæði sjúkdómur, sem
kenndur er við hinn bændaskól-
ann, þ.e. á Ilvanneyri, en hér er
ekki rúm að rekja.
Minnst skal á þau ráð, sem Ás-
geir dýralæknir hafði snemma
fundið, að gefa klumsa hryssum
kalkvatn í æð, enda væri klums
líkt og doði í kúm og ám, einnig
súrdoðinn. Athuganir Ásgeirs,
uppgötvanir og fundin ráð bárust
smám saman um landið, þótt í-
mynduð sparsemi og tortryggnin
tefði sem endranær í hinu gamal-
gróna bændasamfélagi áfalla og
skaða, sem menn voru vanastir að
sætta sig við og eyða hvorki fé,
tíma né erfiði í að vinna gegn.
Jafnvel útrýma. íslendingar reyna
að vonum að verjast erlendum bú-
fjársjúkdómum, s.s. gin- og klaufa-
veikinni, en til voru þeir, sem settu
upp svip, þegar Ásgeir dýralæknir
benti á/að klums væri séríslenskt
fyrirbæri. Aðeins ein norsk hryssa,
furðu smá vexti og fínleg, hefur
orðið klumsa á öldinni. Varð hinn
kunni héraðslæknir Páll Kolka til
þess, að aðrir dýralæknar á land-
inu við.urkenndu uppgötvun Ás-
geirs og lækningu á klumsi 1935,
en hann fékk hinn unga dýra-
lækni, er var á ferð á Blönduósi, til
að lækna klumsa meri úti í Vind-
hælishreppi. Gagngert til að aug-
lýsa sjúkdómsgreiningu hans og
læknisráð. — Var Ásgeir þá á leið
suður til fundar og samstarfs við
Níels Dungal, sem veitt hafði hæfi-
leikum hans athygli, heppni og ó-
þvinguðu kappi. — Tvo þeirra
sjúkdóma, sem bárust með karak-
úlfénu til landsins, hafði Ásgeir
greint eystra, auk Deildartungu-
veikinnar fyrr, en það voru garna-
veikin, sem er berklabróðir, og
kýlaveikin. Greining garnaveikinn-
ar var mesta uppgötvun hans, en
síðar var hann sæmdur hinni ís-
lensku fálkaorðu fyrir vísindastörf
sín. Var Ásgeir nær árlangt hjá
prófessor Dungal og reyndust störf
þeirra giftudrjúg, en án þeirra að-
gerða voru fyrirsjáanlegar afieið-
ingarnar óskaplegar. — Síðar kom
þurramæðin upp í Þingeyjarsýslu,
en hana var erfiðara að greina en
Deildartunguveikina. Skrifaði Ás-
geir stjórnvöldum þá og var falin
rannsókn, og fann hann veikina í
fé á öllu svæðinu austan frá
Vopnafirði og suður í Breiðdal.
1938 skoðaði hann fé og krufði í
Breiðdalnum, en þangað hafði
karakúlfé einnig verið sent, og
fékk sönnun fyrir garnaveikinni,
sem hann hafði lært að greina á
námsárunum í Hannover. Fundust
garnaveikitilfelli á 6 bæjum, þar
sem karakúlfé hafði verið. Enn
fékk Hermann Jónasson Ásgeir til
rannsókna og til að leita úrræða,
en það starf var mjög erfitt eystra
vegna gífurlegra fjarlægða og veg-
leysis, en þá fór Ásgeir allt norður
á Kópasker, næstum ávallt einn og
gangandi. Sunnan Breiðdalsheiðar
tók Gísli á Selnesi að sér hina
brýnu rannsókn og var samstarf
þeirra Ásgeirs mikið og árangurs-
ríkt. Sparaðist hér ríkisstjórninni
að fá dýran sérfræðing til landsins
sunnan úr Evrópu, en til slíkra
ráða hafði ítrekað verið gripið á
fyrri öld, sbr. íjárkláðamálið.
Svínapestin, sem hingað barst
með setuliðinu 1941, varð hin
versta fallsótt, sem tók 12 ár að
lækna og loks með hollensku bólu-
efni, en svínabændur fáir og vel
samtaka, enda var þá vaxandi trú
á lækningar og varnir fyrir fram-
göngu Ásgeirs og svo almenn fyrir-
mæli. Pestin var eingöngu á suð-
vesturhorninu.
1965 fékk Ásgeir námsleyfi í
nokkra mánuði og dvaldi á
Englandi við rannsóknastörf, en
með því að búskapur, bæði sauð-
íjár og kúa, fór mjög þverrandi og
heilsa Ásgeirs nokkuð að bila til
líkamlegra átaka í íjósi og hest-
húsi, efth vinnuslys og umferðar-
slys, sókti hann um lausn frá emb-
ætti sínu, áður en langt leið og
fékk hana formlega 1968. Var
hann þó héraðsdýralæknir síðar á
annað ár undir Eyjafjöllum og í
Vestur-Skaftafellssýslu, 1969-
1970. Auk þess var hann haust
eftir haust við kjötskoðun á stöð-
um, þar sem dýralæknir sat víðs
ijarri. Og í alls 11 vetrarferðir fór
hann með hestaflutningaskipum til
meginlandsins, en skilyrði sett, að
dýralæknir væri með í þessum erf-
iðu ferðum.
Síðustu 6 starfsárin var hann
heilbrigðisráðunautur hjá Heil-
brigðiseftirliti ríkisins, sem hefur
bækistöðvar í Reykjavík, en nauð-
syn að farið væri vítt um land.
Kom nú enn sem fyrr að góðum
notum, hve óvflinn Ásgeir er til
ferðalags og snar með áræði undir
stýri. Fékk hann og æfinguna,
meðan gegndi dýralæknisstörfum
á Kjalarnesi og í Kjós, þar sem er
tiltakanlega stormasamt og við-
sjált á vegum.
Á 20 ára ævikvöldi, sem víst má
kalla mannsævina eftir sjötugt,
hefur Ásgeir dýralæknir verið ó-
dofinn í áhuganum á fagi sínu. Að-
dáun hans á fallegri skepnu er
einlæg og hrifning á fegurð í ríki
dýra og gróðrar er djúp, en hann
er raunsæismaður og því mjög á
móti s.n. græningjum í kröfu
þeirra um friðun hvala, sem hann
telur af eigin reynd á sjónum í
gamla daga, hin verstu rándýr, en
selinn dýran skaðvald og refinn
réttdræpa vá sauðijárins.
Ásgeir er mikill bókavinur, les-
inn og fróður langt út fyrir sér-
grein sína og læknisfræðilegan
lærdóm. Enn vinnur hann af lítt
slævðum áhuga á bókasafninu á
Grund og hann hefur enn andþol
og raddþrek til messusöngsins þar,
en stirður er fótur. Er sönghefðin
þar orðin ærið löng, því að tengda-
faðir hans, síra Sigurbjörn Á.
Gíslason, þjónaði þar fram að ní-
ræðu, 1966. Áttu þeir saman
heimili í Ási í 30 ár og kom vel á-
samt í gagnkvæmri virðingu og
trausti. Skrifstofa prestsins var
sunnanvert á stofuhæðinni, dýra-
læknisins að norðan og við næstu
dyr. Þeir, sem kynntust, og þeir
voru margir, sáu og glöddust yfir,
hve vel fór á í þessu óvenjulega
sambýli sálusorgara mannanna og
læknis málleysingjanna. Húsmóð-
irin í Ási, Lára Sigurbjörnsdóttir,
bjó við mikla önn síma-, lyfja- og
ráðleggingarþjónustu á samofnu
dýralæknisheimili qg embætti, en
gestakomur miklar bæði í erindi
og starfi, og á prestssetri föður
síns. Fimm börn hjónanna uxu að
visku og vexti á hinu annasama
opinbera menningarheimili. Og í
náð hjá Guði og mönnum.
Ágúst Sigurðsson,
Prestbakka.