Dagur - Tíminn - 23.11.1996, Blaðsíða 9

2Dagur-®ttrátn
Laugardagur 23. nóvember 1996-IX
MINNIN GARGREINAR
Guðmundur Arnlaugsson
Guðmundur Arnlaugsson
fæddist í Reykjavík 1.
september 1913. Hann
lést í Landspítalanum 9. nóv-
ember síðastliðinn. Guðmundur
var elsta barn hjónanna Arn-
laugs Ólafssonar, bónda og
verkamanns, f. 8.8.1888, d. 2.9.
1971, og Guðrúnar Guðmunds-
dóttur húsfreyju, f. 6.9. 1884, d.
6.8. 1943. Systkini Guðmundar
voru Skúli, f. 30.9. 1916, d. 8.6.
1917, Sigríður, f. 18.1. 1918, Ó-
lafur, f. 2.3. 1920, d. 28.11.
1984, María, f. 19.6. 1921,
Helgi, f. 17.3. 1923, Elías, f.
8.11. 1925, og Hanna, f. 29.7.
1928, d. 13.1.1984.
Kona Guðmundar var Hall-
dóra Ólafsdóttir hjúkrunar-
kona, f. 20.7. 1915, d. 12.10.
1978. Þau bjuggu framan af í
Kaupmannahöfn, en síðan í
Reykjavík, fyrst á Öldugötu 25
og síðar í Drápuhlíð 45. Börn
þeirra eru: 1) Ólafur stýrimað-
ur, f. 15.3. 1943, eiginkona
Nancy Knudsen Guðmundsson;
þau sldldu. Dætur þeirra eru
Elfrida Johanna háskólanemi, f.
5.11. 1973, og Erica Jean
grunnskólanemi, f. 30.5. 1983.
Síðari kona Ólafs er Liz Guð-
mundsson, f. 26.10. 1941. 2)
Arnlaugur tæknifræðingur, f.
21.7. 1945, eiginkona Anna
Kristjánsdóttir prófessor, f.
14.10. 1941. Böm þeirra eru:
Hlíf, sem er BA í mannfræði, f.
1.2. 1972, gift Hilmari Thors
stjórnmálafræðingi, f. 3.12.
1965; Guðmundur mennta-
skólanemi, f. 15.10. 1976, og
Skúli menntaskólanemi, f. 2.5.
1980. 3) Guðrún tónlistarkenn-
ari, f. 19.3. 1947, eiginmaður
Björgvin Víglundsson verkfræð-
ingur, f. 4.5. 1946. Dætur þeirra
eru Lára læknir, f. 16.9. 1968,
og á hún dóttur, HaUdóru, f.
31.1. 1994; og HaUa háskóla-
nemi, f. 16.6.1975.
Guðmundur stundaði nám í
Menntaskólanum í Reykjavík og
lauk stúdentspróil frá stærð-
fræðideUd 1933. Sama haust
hóf hann nám við Kaupmanna-
hafnarháskóla og var aðalgrein
hans stærðfræði, en auk hennar
eðlisfræði, efnafræði og
stjörnufræði. FyrrihlutapróQ
lauk hann vorið 1936, gerði þá
hlé á námi og kenndi við
Menntaskólann á Akureyri tU
1939. Cand. mag.-próH lauk
Guðmundur síðan 1942 og
kenndi við menntaskóla í Kaup-
mannahöfn uns heimsstyrjöld-
inni lauk. Er heim kom kenndi
Guðmundur við Menntaskólann
á Akureyri og Menntaskólann í
Reykjavík. Hann kenndi stærð-
fræði við verkfræðideUd Há-
skóla íslands og eðUsfræði í
heimspekideUd HÍ. Þá var hann
stundakennari við Verslunar-
skóla fslands og síðar við Kenn-
araháskóla íslands. Árið 1965
var Guðmundur skipaður fyrsti
rektor Menntaskólans við
HamrahUð og kenndi þar einnig
lengst af nokkra stærðfræði.
Þar var hann frumkvöðull og
farsæU stjórnandi við gerð öld-
ungadeUdar og áfangakerfís, en
hvort tveggja leit fyrst dagsins
ljós 1972. Hann lét af störfum
rektors við MH árið 1980.
Um langt skeið gegndi Guð-
mundur margvíslegum trúnað-
arstörfum, var ritari raunvís-
indadeUdar Vísindasjóðs í 22 ár,
sat í landsprófsnefnd um ára-
tuga skeið, var námsstjóri í
stærðfræði og eðlisfræði ríö
menntamálaráðuneytið og fuU-
trúi ráðuneytisins í norrænum
nefndum um skólamál. Hann
skrifaði og þýddi fjölda
kennslubóka, einkum í stærð-
fræði og eðUsfræði. Guðmundur
var kunnur fyrir afskipti sín af
skák, lengi landsUðsmaður og
ólympíumótsfari 1939, íslands-
meistari 1949 og alþjóðlegur
skákdómarí fyrstur íslendinga
árið 1972. Hann var gerður
heiðursfélagi Skáksambands
Bandaríkjanna 1972 og Skák-
sambands íslands 1975. Guð-
mundur skrifaði fjölda bóka og
greina um skák og studdi á
margríslegan hátt eflingu skák-
listariiínar og unga skákmenn.
Hann flutti þætti um skák bæði
í útvarp og sjónvarp. Síðustu ár
var hann dómari í nokkrum al-
þjóðlegum áskorendamótum
vegna heimsmeistaraeinrígis.
Árið 1979 var Guðmundur
sæmdur riddarakrossi fálkaorð-
unnar og árið 1995 nafnbót
heiðursdoktors ríð Háskóla fs-
lands. Eftir að hann lét af störf-
um sem rektor Menntaskólans
ríð Hamrahlíð var hann m.a.
virkur ríð dómarastörf á skák-
mótum fram á síðustu ár.
Einnig stundaði hann skriftir og
fræðistörf fram á síðustu vikur
og eru nokkur þeirra verka,
sem hann vann að, að koma út
á næstu mánuðum.
Síðustu æríár sín átti Guð-
rnundur samvistir ríð Öldu
Snæhólm og trygga og einlæga
vináttu.
Haustið 1980, þegar sá sem
þetta skráir settist í stól rektors í
Menntaskólanum við Hamrahlíð,
tók hann við góðu búi. Jafnt
nemendur sem kennarar sóttust
eftir vist í skólanum og komust
færri að en vildu. Skólinn var
þekktur fyrir tvær nýjungar, sem
báðar hafa mótað alla þróun
framhaldsskóla á íslandi, á-
fangakerfið og öldungadeildina.
Trúlega verður þetta tvennt í
framtíðinni talið merkustu á-
fangarnir í sögu íslenskra fram-
haldsskóla á síðari hluta tuttug-
ustu aldar.
Þótt margir hafi lagt hönd á
plóginn, var einn maður samt ó-
umdeildur verkstjóri og fremsti
hugmyndasmiður í þessu starfi,
Guðmundur Arnlaugsson, fyrsti
rektor skólans.
Skömmu áður en Menntaskól-
inn við Hamrahlíð tók til starfa
losnaði staða rektors í Mennta-
skólanum í Reykjavík. Meðal
umsækjenda voru tveir reyndir
kennarar skólans og var Guð-
mundur annar þeirra. Mennta-
málaráðherra leysti máhð
þannig að hinn innsækjandinn,
Einar Magnússon, varð rektor
MR, en Guðmundi var falin
stjórn hins nýja skóla, fyrsta
menntaskólans sem íslendingar
reistu í höfuðborg sinni. Þetta
reyndist giftusamleg lausn. Guð-
mundur var rektor Menntaskól-
ans við Hamrahlíð frá stofnun
1966 til 1980. Á þessum tíma
mótaði hann ekki aðeins þennan
skóla, heldur einnig allt kerfi
framhaldsskóla í landinu, og
raunar j út fyrir landsteinana,
eins og síðar verður vikið að.
Nær allir eða alhr framhalds-
skólar, sem stofnaðir voru eftir
1966, tóku upp áfangakerfi. Án
þess hefði kostnaður og skipulag
allt við framhaldsskóla utan
stærstu þéttbýliskjarna farið úr
böndum.
í dreifðum byggðum Svíþjóðar
eru víða — eins og hér — vand-
kvæði á að halda uppi Qölbreyttu
skólastarfi með bekkjakerfi í
ýmsum sérhæfðum skólum og
mun einfaldara og ódýrara er að
leysa málið með áfangakerfi. í
nýjum lögum um skólakerfi í Sví-
þjóð, sem nú eru að koma til
framkvæmda, eru ýmsar kröfur
um ljölbreytni náms sem mun
hagstæðara virðist að hrinda í
framkvæmd í áfangakerfi en í
hefðbundnu bekkjakerfi. Þess
vegna hefur áfangakerfi, að
verulegu leyti sniðið að íslenskri
fyrirmynd, nú verið tekið upp í
ýmsum skólum þar í landi.
Öldungadeild Menntaskólans
ríð Hamrahh'ð, sem stofnuð var
1972, bætti úr brýnni þörf.
Fjölda fullorðinna manna, sem
ekki gat lokið stúdentsprófi á
venjulegum skólaaldri, bauðst
nú tækifæri til þess. Nú eru öld-
ungadeildir hluti skólastarfs í
framhaldsskólum víða á landinu.
Kynni mín af Guðmundi Arn-
laugssyni hófust þegar hann
kenndi mér eðlisfræði til stúd-
entsprófs í Menntaskólanum í
Reykjavík veturinn 1950-51. Síð-
ar urðum við samkennarar, fyrst
í MR en síðan í Hamrahlíð, þar
sem ég starfaði undir hans stjórn
frá 1967 til 1980. Og fyrst eftir
að hann lét af skólastjórn tengd-
ist hann skólanum enn formlega
sem stundakennari í stærðfræði.
Guðmundur var afburða
kennari. Komu þar bæði til ágæt
þekking hans á námsefninu og
tök hans á að koma því til skila.
Öll framkoma hans var prúð-
mannleg og hlýleg. Hann hélt
rírðingu og athygli nemenda
sinna án þess að þurfa nokkru
sinni að beita nokkurn mann
hörðu.
Þessir eðliskostir nýttust hon-
um ekki síður sem skólastjóra.
Einnig í því starfi hafði hann lag
á að laða fram allt hið besta í
fari þeirra sem hann starfaði
með, jafnt nemenda sem kenn-
ara.
Að leiðarlokum kveð ég gaml-
an vin með þakklæti og rírðingu.
Konu hans, vandamönnum og
vinum votta ég samúð. Blessuð
sé minning Guðmundar Arn-
laugssonar.
Örnólfur Thorlacius.
QL Sigurður Jóhannesson
Fæddur 26. janúar 1932
Dáinn 21. október 1996
Eitt höfuðeinkenni okkar þjóð-
menningar að fornu og nýju var
og er sú list að segja frá. Að
gæða frásögn sína því lífi og lit
að þeir er á hlýða fái notið.
Þetta er list, sérgáfa sem ekki
er öllum gefin; einum vel, öðr-
um miður. Svo menn nái eyrum
og áhuga áheyranda þarf ýmis-
legt til. Má þar nefna skýra
rödd, skipulega frásögn, gott
málfar og síðast en ekki síst
skopskyn í ríkum mæli. Þetta er
mér efst í huga nú, er ég minn-
ist fáeinum orðum nýlátins góð-
kunningja og vinar, Sigurðar
Jóhannessonar rafvirkjameist-
ara, er lést á Sjúkrahúsi
Reykjavíkur 21. október s.l. eft-
ir skamma legu. Útför hans var
gerð frá Fella- og Hólakirkju
28. sama mánaðar, að ríð-
stöddu ijölmenni.
Það mun nálægt aldarhelft
frá því fundum okkar bar sam-
an fyrst. Ég var þá í vegarínnu-
flokki er átti tjöld sín við Sand-
dalsá í Norðurárdal í Borgar-
firði. Þar var matráðskona
Hulda Egilsdóttir frá Sauðár-
króki. Þau Sigurður voru þá í
tilhugalífinu. Þau settust síðan
að í Kópavogi og eignuðust 4
börn. Þau slitu samvistum eftir
nokkurra ára sambúð. Mikil og
góð vinátta hafði verið með
okkur og þeim. Hulda lést
1981.
Sigurður kvæntist öðru sinni
og þá eftirlifandi konu sinni,
Kristínu Andrésdóttur, og eiga
þau tvær dætur. Áður hafði
hann eignast einn son milli
kvenna, sem kallað er.
Samband okkar ríð Sigurð
var óbreytt. Þegar svo við
kynntumst Kristínu, gerðist það
af sjálfu sér að við hjón og börn
okkar urðum þar eins konar
heimagangar ef einhvers þurfti
með. Nú síðast á liðnu sumri
buðu þau hjónin okkur Ellu Dís
suður á Reykjanes. Heimsóttum
ríð þá æskuvin Sigurðar úr
Garðinum, Þorstein Kristinsson
kennara í Keflavík, en hann er
skólabróðir minn frá Reykjum.
Áttum við þar saman mjög á-
nægjulega dagstund hjá Þor-
steini og konu hans. Ég vissi að
Sigurður var þá sjúkur maður
orðinn, en ekki hvarflaði að
mér að svo skammt væri til ærí-
loka hans. Síðast sá ég hann í
sjötugsafmæli mínu nokkru síð-
ar.
Sigurður starfaði lengst af á
Reykjalundi og var að ég hygg
þekktur um allt land af störfum
sínum þar. Hér verður sú saga
ekki rakin, enda þegar gert af
öðrum er betur þekktu til. Hon-
um eru hér aðeins færðar þakk-
ir fyrir gáskann og gleðina sem
hann veitti okkur, er honum
kynntumst á lífsleiðinni.
Eins og á var drepið í upp-
hafi þessara orða, tel ég frá-
sagnarhæfileikann listgrein.
Þeirri hæfni var Sigurður ríku-
lega gæddur. Hann sagði frá á
þann veg að hver sem á hlýddi
hlaut að hrífast af. Þar fór allt
saman er þurfti og áður
greindi. Ilann var á ríssan hátt
töframaður á þessu sviði. Lýs-
ingar hans bæði í máli og stíl,
látbragði og lifandi frásögn
voru á stundum sjónhverfingum
líkastar. Kannski létu honum
ýkjusagnir hvað best. Þær voru
oft þeim töfrum gæddar að þó
maður vissi þær ýkjur einar, þá
urðu þær í meðförum hans eins
og hinn eini stóri sannleikur. Af
sjálfum sér sagði hann hrak-
fallasögur, lét honum það afar
vel, enda óhlífinn eigin skinni.
Hann sló þannig hörpu sína að
hver sem á hlýddi hlaut að hríf-
ast af.
Vissulega var hann fleiri list-
rænum hæfileikum gæddur en
hér er getið. Hann kom talsvert
að leiklist, m.a. hjá Leikfélagi
Kópavogs, og sannaði hæfni
sína á því sviði. Einnig lék hann
nokkur hlutverk í kvikmyndum
og nú síðast mun hann sjást í
Djöflaeyjunni. Handverk hans
mörg bera og listaeðlinu glöggt
rítni. Hann lifir þó lengst í
minni okkar sem hinn sanni
sagnamaður. Og vel væri ríð
hæfi ef einhver tæki sig til og
héldi til haga því sem hæst ber,
er honum tókst best upp. Þar er
um margan auðugan garð að
gresja.
Ég vil svo að lokum þakka
Sigurði skemmtilega samfylgd.
Hans líkar eru sannarlega salt
jarðar. Sagt er að hláturinn
lengi lífið. Ætli hann sé ekki
hollur í eilífðinni líka. Ekki
kæmi mér á óvart þótt þeir ættu
sumir eftir að brosa í kampinn
þegar þú, Siggi minn Jóh., segir
þeim eina lauflétta úr jarðvist-
inni og þá með „þínu lagi“.
Kristínu og öllum aðstand-
endum öðrum vottum við Ella
Dís og ijölskylda okkar dýpstu
samúð.
Jónas R. Jónsson
frá Melum.