Dagblaðið Vísir - DV - 07.06.1982, Síða 13

DAGBLAÐIÐ & VlSIR. MÁNUDAGUR 7. JUNI1982.
13
Kjallarinn
Þór Jakobsson
reiðhjóla sparaði bensinlítrana og
það sem er enn meira virði: heilsu
þegnanna.
Hjólreiðadagurinn mikli gæti því
þannig orðið skipuleggjurum
bæjanna umhugsunarefni og eins
konar áskorun um að bregða við
skjótt — næstu árin — og fara að
gera ráð fyrir reiðhjólum, líkt og
gert hefur verið í Kaupmannahöfn í
langa tíð. Það lygnir þrátt fyrir allt
á Fróni öðru hverju og verður þá vel
hjólandi hér eins og annars staðar á
jörðinni.
Hjálparhönd
Hjólreiöadagurinn er skemmtun,
en hann er annað og meira: honum
er ætlaö að halda því við sem er í
góðu lagi og einna dýrmætast: heilsu
hinna hraustu. En honum er einnig
ætlað að örva þá lánsömu til að rétta
þeim hjálparhönd sem miður mega
sín á einhvem hátt, gleðja þá, svo að
þeir á hinn bóginn geti notið lifsins í
ríkara mælienella.
Þetta síðastnefnda veit ég, að
margirhinna ungu,semkomnirvoru
langan veg hjólandi á völlinn, höfðu
haft í huga við söfnunina dagana á
undan — þótt annað væri þeim
kannski ofar í huga þessa fjörugu
stund á Laugardalsvelli á sjálfan
Hjólreiðadaginn.
En þaö var líf og fjör á hlaupa-
braut leikvangsins, bekkjum og
stúkum þennan dag og raunar svo
iöandi af lífi, að ýmsum ábyrgðar-
þrungnumþótti nóg um. Það reyndi á
þolinmæði þeirra. Þökk sé þeim, og
þökk sé öllum öðmm, sem unnu með
Sigurði Magnússyni, framkvæmda-
stjóra Styrktarfélags lamaðra og
fatiaðra, að mótun nýrrar vorhefðar
í Reykjavik og nágrenni: Hjólreiða-
deginum, degi heilbrigöi og
umhygg ju í senn.
Þór Jakobsson
veðurfræðingur.
ER TAP» HVATNING
TIL KÍSILMÁLMS?
Eins og oft hefur komið fram í fjöl-
miðlum hefur iðnaðarráðuneytið í
vaxandi mæli tekið upp nýjar
vinnuaðferðir við undirbúning
mótunar iðnaðarstefnu.
Þessar nýju vinnuaðferðir hafa lítt
verið kynntar almenningi svo að
undirritaður viti.
Nú ber svo við að eigi alllitið tilefni
er til staðar um þessar mundir til
þess að íhuga á hvern hátt iðnaðar-
ráðuneytið mótar stefnu í stóriðju-
málum:
Hljóðlega fór í gegnum Alþingi
stuttu fyrir þingslit í vor heimild til
ríkisstjómarinnar að hefja undir-
búning kísilmálmverksmiðju á
Reyðarfiröi og seint í maí berast svo
fréttir um að stofna eigi undir-
búningsfélag vegna verksmiðjunnar
4. júní með kr. 25 milljóna (2500
milljón gamalia kr.) framlagi ríkis.
Sú kyrrð sem ríkt hefur um fram-
gang þessa máls er mikil miðaö við
háværar deilur um rafgreiningar-
stóriðju á Islandi og mikil átök um
kísiljámverksmiðjuna á Grundar-
tanga, áður en heimild til byggingar
hennar fékk framgang á Alþingi.
Því er ekki úr vegi að spyr ja:
1) Hver eru aðalatriðin í þeim
áætlunum sem iðnaðarráðuneytið
hefur lagt fram varðandi þessa kísil-
málmverksmiðjuá Reyðarfirði?
2) Hvaða tilefni er til bjartsýni á
framtíð þessarar verksmiðju við
Reyðarfjörð þegar kísiljárnblendi-
verksmiðjan við Grundartanga er
rekin með stórfelldu tapi, um 60
milljónir (6000 millj. gamalla kr.)
árið 1981, sem mun vera um 48% af
veltu hennar það ár? (Samkv. heim-
ild Morgunblaðsins 27. maí sl.).
3) Hverjir aðrir kostir í iðnaðarupp-
byggingu voru teknir til samanburð-
ar í undirbúningsathugunum
iönaöarráöuneytisins varöandi
þessa fyrirhuguðu verksmiðju við
Reyðarfjörð og hvemig var saman-
burði kostanna háttaö?
Lífræn stóriðja
fremur en ólífræn
Sú hugmynd að nýta raforku i
stórum stíl til verðmætasköpunar
þarf alls ekki einvörðungu að beinast
að rafgreiningu málma, enda hlýtur
flutningskostnaður hráefnis til
landsins að vera óþægilegur
kostnaöarauki i slikri framleiðslu,
hvort sem um er að ræða framleiðslu
á áli, kisiljárni eða öörum málmsam-
böndum.
Sé hugað að hráefnum til iönaöar-
framleiðslu í stórum stíl, efnum sem
til eru í landinu, kemur strax fram í
hugann hið stórkostlega magn af
slógi og fiskúrgangi sem hér er hent
árlega og sem gæti verið hráefni til
lífrænnar stóriðju af ýmsu tagi.
60.000 tonn af nýtanlegu hráefni úr
botnfiskaflanum eingöngu hefur ver-
ið nefnt, auk þess sem lífræn
stóriðjuframleiðsla gæti unniö fisk-
mjöl yfir í verðmeiri framleiöslu.
GeirV. Vilhjálmsson
Einnig úr landbúnaðinum eru til
staöar veruleg verðmæti sem nú er
hent, s.s. úrgangur úr sláturhúsum
og mikið magn af mysu.
Þessi lífrænu hráefni fara nú í súg-
inn, skapa meira að segja mengun og
umhverfisvandamál, en eru mjög
verðmæt. Ur þeim má vinna í stórum
stíl einstök lífræn efni sem selja má
til matvæla- og lyfjaframleiðenda.
I tengslum við lífræna stóriðju af
þessu tagi, þar sem lífræn undir-
stöðuefni væru unnin, gæti svo komið
til innlendur iönaöur sem ynni ir
þessum lífrænu undirstöðuefnui i.
Nægir i því sambandi að nefna lyf j a-
framleiðslu, framleiðslu sérhæföra
næringarefna og fleira sem of langt
mál er að ræða hér.
Það er þjóðþrifamál að nýta sem
mest af þeim lífræna úrgangi sem nú
er hér hent. Við Islendingar hljótuir
að geta fundið samstarfsaðila á slík-
um sviðum iðnaðar ekki síður en á
sviði málma eða málmblendis.
Hvemig á því stendur að kísil-
málmverksmiöja við Reyðarfjörð
skuli nú vera komin svo mjög til
álita er vitaskuld iðnaðarráðuneyt-
isins að gera grein fyrir. En margir
fleiri kostir eru nærtækari og fýsi-
legri þegar hugsað er um iðnþróun
frá sjónarhóli náttúruverndar og
með betri nýtingu sjávarafla eða
landbúnaöarafurða i huga.
Geir Viðar Vilhjálmsson.
Miðað við stórfellt tap ó rekstri kisiljámverksmiðjunnar við Grundartanga finnst mörgum í hssta móta undarlegt
að undirbúningur sé nú hafinn að kísilmálmverksmiðju við Reyðarfjörð. Þó er raforkuverð til Grundartangaverk-
smiðjunnar 30—40% lsgra en til nýiðnaðar af þessari gerð í Noregi, að því er gagnrýnendur hafa haldið fram. Er
ekki margt þarfara hsgt að gera í iðnaðaruppbyggingu ó Austurlandi en að framleiða kisilmólm með tapi? spyr
greinarhöfundur.
dekkið nokkumveginn jafnstíft í sóla
og hliðum, dekkið fjaðrar vel og
steinar og bungur á veginum ganga
upp í sólann sem hvelfist utan um
ójöfnuna. Þannig finnst lítið fyrir
þeim og aksturinn veröur hljóðlátur
og mjúkur, en það er einmitt stærsti
kostur þessara dekkja. Gallar þessa
fyrirkomulags eru hinsvegar helstir
þeir aö í hliðarátaki eins og þegar
beygt er skælist dekkið mjög mikið
til hliðar (hliðin utanvert í beygjunni
getur jafnvel lagst alveg niður í
götu) og sólinn innanvert lyftist að
meira eða minna leyti frá götunni.
Snertiflötur minnkar til muna og
bíllinn hefur tilhneigingu til aö
skríða út úr beygjunni. Aksturseigin-
leikar em sem sagt slæmir og slit-
hraðinn af sömu orsökum mjög
mikill, sérstaklega í innanbæjar-
akstri. I „diagonal” dekki eru
jafnmörg burðarlög i hliðum og sóla
og því skælist dekkiö sem ein heild.
Með betri vegum og meiri hraöa
þóttu kostir diagonal dekkja vega
sífellt minna og minna en gallamir
meira og meira. Menn lögöu hausinn
í bleyti og reyndu að bæta úr þessu.
Evrópumenn vildu gera eitthvaö
alveg nýtt og verður komiö að því
síðar, en Ameríkumenn töldu hag-
kvæmara og betra að nota þaö sem
fyrir var með nokkrum viðbótum.
Frá þeim kemur byggingarlag 2)
beltahjólið. Þá er tekin burðargrind
meö skáböndum eins og í diagonal
dekki og utan um hana sett belti,
eins og gjörð langsum umhverfis
dekkið og náði breidd þessa beltis
yfir alla breidd sólans.
Með þessu er sólinn orðinn stífari
en hliðamar og heldur betur
snertingu við veginn þó að hliðamar
skælist í beygjum. Þessi dekk em
rásfastari og endast betur en
diagonal dekkin, en sólinn er stinnari
og gleypir ekki steinvölur með jafn-
miklum ágætum. Beltahjólin em því
nokkru harðari í akstri á malar-
vegum.
Skrefið var þó ekki stigið til fulls
þvi aö skáböndin í dekkinu vilja enn
toga sólann frá götunni í hliöarátaki,
þótt í minna mæli sé en áður. Belta-
hjólið hefur notið gífurlegra
vinsælda vestanhafs, en er nú loks
að láta í minni pokann fyrir lausn
Evrópumanna, byggingarlagi 3),
radialdekkinu.
Burðarþræðir radial hjólbarðans
Uggja alUr þvert á dekkiö frá
felgubrún þvert yfir sólann að hinni
felgubrúninni, utan um þessa
grind er svo belti, eitt eða fleiri,.
langsum umhverfis hjóUð. Með
þessu fyrirkomulagi er mikU sveigja
í hliöum en mjög stífur sóU.
Arangurinn er sá að nær útilokað er
að hluti sólans lyftist frá yfirborði
vegarins jafnvel í kröppum beygjum
á mikilU ferð. Við sUkar aðstæður
skælast hUðamar mjög mikið en
sólinn er eins og Umdur við götuna.
Lengst er gengið í þessa átt með
að hafa aðeins eitt burðarlag í
hUðum en 2 belti úr stálvírum í
sólanum, slíkt dekk hefur lagerlega
óviöjafnanlega aksturseiginleika, en
hefur jafnframt tapað mestu af
hæfUeikum diagonal dekkja til aö
gleypa steina og annað upp í sólann.
Radial dekk eru því nokkru harðari
en önnur tU aksturs á vondum
vegum.
Þá segjum við skUið við bygging-
arlag hjólbarða að sinni.
Eg hef stundum heyrt menn tala
um radial dekk annars vegar og
nælon dekk hins vegar, en eins og nú
ætti að vera ljóst er „radial”
byggingarlag, en nælon er gerviefni
á sama hátt og rayon og polyester.
Flestir kannast við að dekk sé svo
og svo margra strigalaga, þama er
verið að tala um hversu mörg lög
burðarþráða séu í dekkinu og enn
tala menn um strigalög þótt strigi
hafi ekki verið notaður í dekk frá því
amma var ung, ef svo má að orði
komast, strigalögin svoköUuöu em
nefnUega ÖU orðin úr gerviefnum,
m.a. næloni, rayoni, polyestero. fl.
Að lokum langar mig að stíkla á
stóru i gegnum sólninguna sem
minnst var á í upphafi.
Heitsólning
Allt mynstur er raspað af hjól-
barðanumþartilaðeinserstutt eftir
inn í „striga”, síðan er barðinn lím-
borinn og lagður á hann sóU úr
suðugúmmíi (einsþykkur og lakkrís-
borði), mynsturlaus, og síðan er allt
sett í mót sem mótar mynstrið og
sýður nýja sólann við barðann.
Slíkur sóli nær yfirleitt ekki lengra
en gamli sóUnn.
Aftur á móti hefur verið flutt inn
töluvert magn af heitsóluðum dekkj-
um þar sem nýi sólinn nær með
þunnri kápu alveg upp að felgubrún
og hafa þau verið kölluö heilsóluð tU
aðgreiúingar.
I kaldsólun er hins vegar limdur
tilbúinn mynstraður sóli á dekk sem
hefur verið raspað niður.
Jæja.ég vona aðþetta rausímér
hafi gert eitthvað ljósara en áður var
og ef þið hafið hugsað um dekk á
meöan þiö lásuð þetta er hluta af
tUganginum náð.
I sambandi við hjólbarðadaginn,
2. júníl982.
(BUgreinasambandið, Bifreiða-
eftirlit rUcisins, dómsmálaráöuneyt-
ið, Fél. ísl. bifreiðaeigenda, lögregla
ogUmferðarráð).
Árni Árnason.