Dagblaðið Vísir - DV - 02.09.1983, Blaðsíða 13

DV. FÖSTUDAGUR 2. SEPTEMBER1983.
13
Það voru vonsviknir samninga-
menn, sem skriðu undan „laufkrón-
um trjánna” í Lundúnum föstudag-
inn 19. þ.m. eftir daglangan viðræðu-
fund með forráðamönnum Alusuisse.
Upphaflega var áformað, að þessi
fundur stæði í tvo daga, en á föstu-
dagskvöldið sigldu viðræður aðila í
strand. Undarlega hljótt hefur verið
um niðurstöður þessa fundar, enda
mun útkoma hans hafa valdið is-
lensku samninganefndinni augljós-
um vonbrigðum. Ef marka má yfir-
lýsingar málgagna ríkisstjórnarinn-
ar fyrir fundinn, gerðu íslensk
stjómvöld sér vonir um að samning-
ar tækjust í áldeilunni á fundinum,
enda viðbúnaður t.d. DV við það mið-
aður. Sérstakur sendimaður blaðsins
var á vettvangi og sendi reyfara-
kenndar fréttir af viðræðum „undir
laufkrónum trjánna” í garði hótels
nokkurs.
„Málin flókin og átaksill"
Þessi samningaför íslensku álvið-
ræðunefndarinnar reyndist þó furðu
endaslepp og vafalaust hin mesta
sneypuför, enda forðuðust samn-
ingamenn samskipti viö f jölmiðla við
heimkomuna. Það litla sem unnt
reyndist að toga upp úr dr. Nordal og
hinum orðvara Guðmundi G. var
sýnilega hlaðið vonbrigðum einum,
þótt eðlilega reyndu kempurnar að
bera sig mannalega. Dr. Jóhannes
var t.d. „tiltölulega ánægður” og
taldi að „okkur miðaði verulega
áfram varðandi flest umræðuefnin,
en málið er flókið..o.s.frv. Sýni-
lega hafði Guðmundi miðað betur í
viðræðunum og taldi hann samkomu-
lagíburðarliðnum: „Þetta er þannig
upp byggt,” sagði Guömundur, „að í
fyrstu er stefnt að bráðabirgðasam-
komulagi um að semja, og verði þá
miðað við að ljúka samningum fyrir
X. apríl 1984. Við viljum að í bráða-
birgðasamkomulaginu verði orku-
verðið hækkað eitthvað sem skref í
upphafi.” Lét Guðmundur þess þó
ekki getið, hvort hin víðkunna tvíeyr-
ingstillaga hans yrði þar lögð til
grundvallar.
Lýsing Sverris Hermannssonar
iönaðarráðherra á niðurstööum
fundarins er þó nöturlegust, en um
leiðeinnatrúverðugust: „Fundurinn
gekk erfiðlega og árangurinn lítill
sem enginn. .. Svisslendingarnir
vilja ekki borga það orkuverð sem
við teljum okkur þurfa að fá. ..” —
Eins lét Sverrir þess getið í samtali
viö útvarpið, að Alusuisse-menn
væru „mjög staðir”, og eins í öðru
viðtali, „að málið væri þungt í vöfum
og erfitt viðureignar, átaksillt eins
og sagt er um sæbarið fjörugrjót.”
Ennfremur sagði Sverrir: „Ég er
auðvitað ekki nógu ánægður með
þessa samningafundi meðan ekki
hefur náðst viðhlítandi árangur í því
sem er aðalatriðið, byrjunarhækkun
á orkuverði. Það er forsenda fram-
haldsins og önnur atriði falla í skugg-
ann á meðan.” — Jæja, það var og.
Hvað tefur
samningana núna?
Aðurnefndar tilvitnanir og sú
þögn, sem málgögn ríkisstjórnar-
flokkanna hafa kosið að sveipa um
árangur þessa þriðja samningafund-
ar íslenskra stjómvalda og Alu-
suisse, eru í næsta hróplegu ósam-
ræmi við allan þann bumbuslátt,
sem til þessa hefur ríkt í þeim her-
búðum um sterka samningsstöðu
nefndarinnar og vinsamleg sam-
skipti hennar við „heiðursmennina”.
Strax eftir fyrsta fundinn í vor, þar
sem dr. Miiller og félagar sannfærð-
ust um, að við „aðra herramenn”
væri að eiga nú en áður hér á landi,
virtust samningar um álverið nánast
dagaspursmál og fyrirstaðan engin.
Raunar gaf einn samningamanna ís-
lensku viöræðunefndarinnar, Guð-
mundur G. Þórarinsson, út þá yfir-
lýsingu í s jónvarpsviðtali strax í vet-
ur sl„ að um leið og hann væri laus úr
,Jiænsnabúri” Hjörleifs Guttorms-
sonar og málin yrðu tekin úr höndum
þess síðamefnda, væri þetta allt
saman leikur einn, — það þyrfti ein-
göngu að setjast niöur í svo sem eina
viku og ganga frá þessu í eitt skipti
fyrir öll. Einfalt mál.
Og er þá nema von að maður
spyrji: Hvað tefur þá samningana
núna? Af hverju sat Guðmundur G.
ekki lengur „undir laufkrónum
trjánna” í þessu heiðursmannavali
Hvað tefur
álsamningana?
og lauk þessum samningum? Hefur
maöurinn ratað í annað hænsnabúr?
Hvað gerir málið svo „flókið og
átaksillt” aö helst má likja við afl-
raunir við sæbariö fjörugrjót?
Hvernig má það vera, að þegar
mestu hindruninni (þ.e. Alþýðu-
lífi og varið sviksamlegt athæfl
hans og réttlætt arðránið af veru
hans hér eins og vændiskona glat-
aðan meydóm sinn. Þeir sem nú
sitja af Islands hálfu við samn-
ingaborðið, bera sömu andlitin og
sömu nöfnin og þeir samninga-
Kjallarinn
Gunnlaugur Haraldsson
„Dr. Míiller hefur boðið í nýja rúbertu við
^ spilaborðið í Sviss hinn 6. september nk.
Þar verður spilað um efnahagslega framtíð
þessarar þjóðar. Því miður óttast ég, að
íslenska samninganefndin fari nokkra „down”
í því mikilvæga spili.”
bandalaginu og Hjörleifi Guttorms-
syni) hef ur verið rutt úr vegi, að ekki
skuli takast sættir með „herramönn-
unum?”
Ekki er þess að vænta, að nokkur
svör berist almenningi við slíkum
spurningum sem þessum, hvorki frá
samningamönnum sjálfum né núver-
andi iðnaðarráðherra, sem gagn-
stætt vinnubrögðum forvera síns hef-
ur kosið að harðloka fyrir allt upplýs-
ingastreymi um máliö, jafnt til
flokka stjómarandstöðunnar sem til
almennings. En þrátt fyrir þagnar-
múr stjómvalda, síast ýmislegt út í
gegnum kostuleg leiðaraskrif Mogga
og Tíma um málið svo og þau viðtöl,
sem birst hafa við ábyrga aðila
þessa máls aö undanförnu. Þar glitt-
ir í baksvið, sem að sönnu kemur
ekki á óvart, en er engu að síður
kvíövænlegt.
Fangar fortíðarinnar
Ástæðurnar fyrir því, að málið
veitist íslenskum stjómvöldum svo
„flókið og átaksillt” verða að skoð-
ast í ljósi atburða undangenginna
ára.
1. Samninganefndin og hin íslenska
ríkisstjórn er að stórum hluta sú
hin sama draugahjörð, sem á tím-
um viðreisnarstjórnarinnar hefur
annast alla samninga og ábyrg
fyrir þeim hraklegu viðskiptum,
sem gerð hafa verið við Alusuisse
allt frá upphafi. Þar er saman
komin sú vamarsveit, sem slegið
hefur skjaldborg um hagsmuni
auöhringsins í íslensku efnahags-
menn, sem harðast ráku trippin
árið 1966 og sömdu af sér 1969 og
1975. Þetta eru „herramennirnir”
hans dr. Miillers, enda leynir sér
ekki gleðin yfir að hitta þessa við-
ræðugóðu sveit á ný, — þá Jóhann-
es Nordal, Steingrím Hermanns-
son, Geir Hallgrímsson og svo
Guðmund G„ sem auðsjáanlega
nýtur vaxandi álits í höfuðstöðv-
um auðhringsins. Og ekki skulu
vantaldir töskuberamir Hjörtur
Torfason og Garðar Ingvarsson,
sem setið hafa eins og púkar á
herðum Nordals í öllum viðskipta-
samningum við Alusuisse.
2. Það er þessi vamarsveit ásamt
stjórnarflokkunum óskiptum og
þingmönnum Alþýðuflokksins til
viðbótar, sem neytti allra bragða,
utan þings sem innan, og aflsmun-
ar í fjölmiðlun, til að hindra það
að ríkisstjóm Gunnars Thorodd-
sen með Hjörleif Guttormsson, þá
iönaðarráðherra, í broddi fylking-
ar meðhöndlaði þennan auðhring
sem uppvís hafði orðið af marg-
háttuðu svindli og samningsrofi, á
þann hátt einan sem stjórnvöldum
fullvalda og sjálfstæðs ríkis er
sæmandi. Það var þessi vamar-
sveit, sem kaus að rjúfa þá sam-
fylkingu allra stjórnmálaafla í
landinu, sem ein hefði dugað til að
Islendingar héldu fuUum rétti sín-
um gagnvart auðhringnum.
3. Það var þessi vamarsveit, sem
hindraði að síðasta ríkisstjórn
þvingaði auðhringinn til samn-
inga út frá íslenskum hagsmun-
um. Og nú, þegar þessi hin sama
varnarsveit stendur frammi fyrir
því að semja, verða hin sömu mál,
sem Hjörleifur Guttormsson var
ásakaður um aö vUja ekki semja
um, bæöi „flókin og átaksill”.
Upplýstur almenningur
En af hverju eru máUn nú aUt í
einu oröin svona „flókin og átaksiU”
og ljúfmenni Alusuisse orðin svo
bölvanlega stöö fyrir í samningum?
Skýringin er vitanlega sú, að auö-
hringurinn hefur aUa tíð verið „mjög
staður” í öllum þeim samningum,
sem á einhvern hátt snerta eða
skerða hagsmuni hans. Það Uggur í
eðli auðhringa og á því byggist til-
vera þeirra. Hins vegar hefur ís-
lenska samninganefndin verið mis-
jafnlega auðblekkt og eftirgefanleg.
Það sýnir best sú upprifjun, sem
gerð hefur verið á fyrri samningum
hennar við auðhringinn. Og það var
sUk eftirgjöf, sem varnarsveit Alu-
suisse vildi að Hjörleifur veitti auð-
hringnum fyrir nokkrum misserum
síöan. En góðu heiUi hafði Hjörleifur
og flokkur hans, Alþýöubandalagið,
afl til að hrinda þeim þrýstingi.
Nú stendur það hins vegar upp á
hina íslensku varnarsveit Alusuisse
að standa við öll stóru orðin og ná
samningum við auðhringinn. En nú í
dag er þaö einfaldlega erfiðar en t.d.
1975. Nú eru andstæð stjórnmálaöfl
og raunar allur almenningur í land-
inu vel upplýstur um alla þætti máls-
ins, þannig að vamarsveitinni Uðst
ekki lengur að stinga undir stól viö-
kvæmum ágreiningsatriðum (s.s.
meintum skattsvikum, yfirverði á
aðföngum o.s.frv.) eða aö koma
heim af samningafundi með nokkur
miU í vasanum til viðbótar því smán-
arverði, sem álverið greiðir fyrir
orkuna.
Og það getur verið býsna snúið að
þjóna tveimur herrum, Alusuisse og
íslensku þjóðinni. Islensk alþýða og
fyrirtæki fylgjast nokkuð með því
núna af eigin rafmagnsreikningum,
hversu ál-ómaginn er þungur á fóðr-
um. A meöan álverið greiðir 18 aura
fyrir þá kílóvattstund, sem kostar 57
aura að framleiða í landinu og þegar
dr. Múller neitar að borga meira en
2—5 aura tU viðbótar, þá eru málin
býsna „flókin og átaksiU”. Og á með-
an dr. MiiUer neitar að greiða nema
17 mUl fyrir hverja þá kUóvattstund,
sem ráðgert er að virkja þurfi í
framtíðinni tU að hægt verði að
kynda undir kötlum í helmingi
stærra álveri í Straumsvík, en fram-
leiðslukostnaður hverrar kUóvatt-
stundar úr Blönduvirkjun er áætl-
aður um 25 miU, þá eru málin „flókin
og átaksiU” fyrir dr. Nordal og fé-
laga hans, sem núorðið vita mæta
vel, að þjóöin fylgist grannt með og
mun rýna í og bera saman reikning- .
ana, þegar gengið veröur frá samn-
ingum við auðhringinn.
Hugmyndafræðilegt
gjaldþrot
Er það sem dr. Nordal og vamar-
sveit Alusuisse hérlendis er erfiðast í
þessum samningum og torveldar
þeim svo mjög átökin við „fjöru-
grjótið” er vitanlega sú afstaða og
frammistaða, sem þessir aðilar hafa
auðsýnt Alusuisse við samninga-
borðið fyrr á árum og viöhaldið og
varið eins og mest má vera tU þess-
arar stundar. Fyrri samningsafglöp
og undirlægjuháttur gagnvart auð-
hringnum er í raun sá AkkilesarhæU,
sem ráðamenn Alusuisse ota spjót-
umsínum að nú.
Islenska rikLsstjórnin og samn-
inganefnd hennar skortir nefnUega
allar hugmyndafræðUegar forsendur
tU að setja auðhringnum stóUnn fyrir
dyrnar. Af hennar hálfu Uggja ekki
fýrir nein yfirlýst markmiö um
hversu langt skuli ganga í orkusölu-
stefnunni og hversu mikinn hlut er
ráölegt að veita erlendum auð-
hringum og f jármagnseigendum í at-
vinnu- og efnahagsh'fi þjóðarinnar,
eða hversu mikiUa vildarkjara hinn
erlendi aðUi skuU njóta hérlendis
umfram innlend fyrirtæki og at-
vinnurekstur. Svo lengi sem þessi
markmið eru óskýrð og íslensk ríkis-
stjóm skeUir skollaeyrum við öllum
viðvörunarmerkjum um það misk-
unnarlausa eðU fjölþjóðaauöhringa
að mergsjúga smáþjóðir og vanþró-
uð samfélög, og umgengst þá við
samningaborðið eins og sérstaka vel-
gjörðamenn og Islandsvini, — þá
nær hún aldrei handfesti á hinu „sæ-
barða fjörugrjóti” sem hún nú bisar
við.
Skuggar fortíðarinnar, hið hug-
myndafræðUega gjaldþrot stóriðju-
og orkusölustefnuUialdsins, marg-
endurtekin samningsafglöp gagn-
vart auðhringnum ásamt makalaus-
um upphlaupum og yfirlýsingum á
síðustu árum í varðstöðunni um
hagsmuni Alusuisse hérlendis, jafn-
gUda nefnilega því að samninga-
nefnd Nordals gengur tU þessara
átaka með báðar hendur bundnar á
bak aftur.
Þá sterku samningsstööu, sem
Hjörleifur Guttormsson byggði upp
með rökföstum hætti á árunum
1979—1983, tókst álflokkunum og
varðsveit auðhringsins aö méla í
smátt í pólitískum vesaldómi sínum.
Þess vegna situr dr. Muller nú meö
ÖU trompin á hendi og leikur sér að
íslensku samninganefndinni eins og
köttur að mús. Það er ekki nóg með
það aö Alusuisse-menn hafi séð á öll
spU viðsemjenda sinna. Þeir hafa
h'ka stokkað þau, gefið og ráöa nú
sögninni einnig.
Dr. Muller hefur boðið í nýja
rúbertu við spUaborðið í Sviss hinn 6.
september nk. Þar verður á ný spUað
um efnahagslega framtíð þessarar
þjóðar. Því miður óttast ég, að ís-
lenska samninganefndin fari nokkra
„down” í því mikUvæga spUi.
Gunnlaugur Haraldsson,
þjóðháttafræðingur.