Dagblaðið Vísir - DV - 07.05.1986, Side 10

10
DV. MIÐVIKUDAGUR 7. MAÍ 1986.
Utlönd Utlönd Utlönd Útlönd
Umsjón: Hannes Heimisson
Stovmasöm valda-
tíð Japans-
keisara í 60 ár
Til vinstri: Frá kiýningarathöfn keisarans í Tókýó árið 1926. Til hægri: Hirohito skoðar verksummerki í Tókýó eft-
ir harðar loftárásir Bandaríkjamanna í síðari heimsstyijöld.
Hann er 124. keisari Japans og heitir Hirohito. Á jóladag 1926 tók hann við
völdum af föður sínum og hefur því ríkt í tæp 60 ár.
Uppáklæddir japanskir pönkarar í
miðborg Tókýó á siðasta ári. Eldra
fólkið sýnir Japanskeisara enn tölu-
verða virðingu, en minna fer fyrir
slikri virðingu á meðal yngri kyn-
slóðarinnar.
Japanskeisari á uppáhaldsgæðingn-
um árið 1936. Samkvæmt opinberri
shintó-trú Japans fyrir uppgjöfina
árið 1945 leit japanskur almenningur
á keisara sinn sem guð og sýndi hon-
um sambærilega virðingu.
Nýir tímar, ný andlit. Hirohito sýndi Mikka mús virðingu sina í opinberri
heimsókn til Bandaríkjanna árið 1975 og heimsótti þá Disneyland í Kalifomíu.
Frá Eyþóri Eyjólfssyni, fréttaritara
DV í Tókýó:
Hann er lágvaxinn með hom-
spangagléraugu og klæðist iðulega
vestrænum jakkafötum. Reyndar lít-
ur hann út eins og hver annar
japanskur kaupsýslumaður. Hann
hélt upp á 85 ára afinæli sitt hinn
29. apríl sl. Það fór ekki fram hjá
neinum sem býr í þessu landi.
Hann er 124. keisari Japans og
heitir Hirohito. Á jóladag 1926 tók
hann við völdum af foður sínum og
hefur því ríkt í sextíu ár.
Á þessum sextíu árum hefur harrn
séð land sitt verða að einu mesta
herveldi veraldar. Hann hefur séð
ríki sitt þenjast út. Hann hefur séð
það skreppa saman í niðurlægjandi
uppgjöf. Á efri árum hefur hann séð
sól Japans rísa á ný, efnahag lands
síns blómstra eftir margra áratuga
árangursríkt strit þegna sinna. Á
nýjan leik hefur land hans áhrif á
gang veraldarsögunnar. í þetta sinn
berjast þegnar hans friðsamlega með
gjaldmiðli lands síns, yenum.
Röddin var óþekkt áður
Hinn 2. september 1945 steig Jap-
anskeisari á skipsfjöl bandaríska
herskipsins Missouri og undirritaði
uppgj afarskílmála.
í útvarpsræðu til þjóðarinnar, sem
hann hafði flutt hálfum mánuði áð-
ur, hafði hann lýst yfir uppgjöf. Það
var í fyrsta sinn sem japanska þjóðin
heyrði rödd leiðtoga síns.
Engin ætt ríkt eins lengi
Allt til loka seinni heimsstyrjald-
arinnar var litið á keisarann sem
afkomanda sólargyðjunnar. Sagan
segir að forfaðir hans, fyrsti keisari
Japans, hafi tekið við völdum árið
660 fyrir Krist. Engin ætt hefur ríkt
eins lengi og hin japanska og enginn
keisari hefiir setið eins lengi við
völd og núverandi keisari Japans.
„Okkur var lofuð hlutdeild í guð-
dómleika keisarans ef við féllum
fyrir land okkar,“ segir H. Yama-
zaki, 62 ára framkvæmdastjóri í
Tókýó og fyrrum hermaður í jap-
anska hemum. „Þótt hann hafi
samkvæmt opinberri shinto-trú
stríðsáranna verið talinn til guða og
verið sýnd tilhlýðileg virðing þá held
ég að fáir hafi litið á hann sem
guð,“ bætir Yamazaki við.
Japanska stjómarskráin setti keis-
aranum ákveðnar skorður og vald
hans var ekki ótakmarkað.
Viljalaust peð?
Sumir em þeirrar skoðunar að
hann hafi ekki verið neitt annað en
viljalaust peð í höndum valdagráð-
ugra hershöfðingja, sem notuðu
virðingu fólks fyrir keisaranum í eig-
in þágu. „En vald hans,“ heldur
Yamazaki áfram, „átti einnig eftir
að reynast blessunarríkt fyrir Japan,
því að hann var sá eini sem gat skip-
að hemum að leggja niður vopnin.
Ef hann hefði ekki boðað uppgjöf
hefðum við barist uns öll þjóðin hefði
legið í valnum.“
Ótrúleg vinnuharka þjóðarinn-
ar
í nýársræðu 1946 lýsti keisarinn
því yfir að hann væri ekki guðlegur.
Síðan þá hefur mikið vatn mnnið
til sjávar. Fjárhagsaðstoð Banda-
ríkjamanna, Kóreustríðið, ótrúleg
vinnuharka þjóðarinnar, lág laun
og samhugur. Allt heíur þetta stuðl-
að að uppgangi og blómlegum
efhahag landsins.
Eftir langar fæðingarhríðir hefur
hið vestræna Japan 20. aldar litið
dagsins ljós. Afmæli keisarans hefur
gefið mönnum tilefni til að hugleiða
hlutverk hans í nútíma þjóðfélagi.
Stoltir af keisaraveldinu
Fyrir nokkmm árum hafði núver-
andi forsætisráðherra Japans, Y.
Nakasone, þetta um keisaraveldið
að segja. „Ef það er eitthvað sem
viska japönsku þjóðarinnar hefur
fætt af sér og sem hún getur verið
stolt af þá er það keisaraveldið."
Þótt þessi fyrrverandi sjóliðsfor-
ingi japanska hersins sé oft sakaður
um þjóðemisrembu virðist afstaða
hans vera nokkuð dæmigerð fyrir
fólk af hans kynslóð.
Ekki virðast þó allir vera á sama
máli um ágæti keisaraveldisins.
Á göngu um miðbæ Tókýó á af-
mælisdaginn varð á vegi fréttaritara
heldur ófriðleg mótmælaganga.
Köstuðu menn ókvæðisorðum að
keisaranum og sökuðu hann um
verstu hluti.
„Ættum að leggja niður keis-
araembættið"
„Embætti keisarans ætti að leggja
niður. Ég dreg í efa gildi keisarans
sem tákns fyrir ríkið og einingu
þjóðarinnar," segir T. Kan, 46 ára
þjóðfélagsgagnrýnandi og stofnandi
nefndar sem kallar sig „Sameiningu
fyrir baráttu gegn keisaraembætt-
inu“. „Keisarinn er tákn fyrir blóði-
drifha sögu þessa lands,“ bætir Kan
við.
„Það sem hefur vakið mestu
ánægju mína á þessum 60 árum er
uppbygging og velgengni þjóðfélags-
ins eftir stríð," sagði keisarinn á
fréttamannafundi, sem hann hélt
nýlega í keisarahöllinni í miðborg
Tokýó í tilefhi afinælisins. Hann
sagðist vera við góða heilsu, þar sem
hann færi alltaf að ráðum lækna
sínna. Hins vegar sagðist hann hafa
áhyggjur af heilsu konu sinnar, keis-
araynjunnar, sem ku vera slæm í
fótunum.
Kynslóðabil
Milli hans, þessa virðulega, roskna
keisara, tákns árhundraða gamalla
hefða, og þegna hans í þessu háþró-
aða, iðnvædda 20. aldar þjóðfélagi
hefur myndast breitt bil. Þótt flestir
miðaldra Japanir líti til hans með
virðingu og hlýhug virðist hann og
embætti hans skipta tiltölulega litlu
máli í augum yngri kynslóðarinnar.