Dagblaðið Vísir - DV - 21.11.1986, Side 12

12
FÖSTUDAGUR 21. NÓVEMBER 1986.
Neytendur__________________________ dv
Kartöflur á hverjum degi
Kartöflur eru hollar og alls ekki fítandi nema þær séu djúpsteiktar
Margir eiga birgðir af kartöflum eft-
ir mjög gott kartöflusumar. Tilvalið
er að notfæra sér þennan góða mat
áður en hann skemmist.
Við ættum að nota meira af kartöfl-
um en við gerum. Vegna þess að á
undanfomum árum hafa oft verið á
boðstólum mjög lélegar kartöflur hafa
margir hreinlega minnkað kartöflu-
notkun sína og nota eitthvað annað í
þeirra stað. Nefha má t.d. hrísgijón
eða ferskt grænmeti.
Einhvem tíma hafa líka kartöflur
fengið á sig það leiðindaorð að þær
væm mjög fitandi. Þetta er mesti mis-
skilningur. Kartöflur em alls ekki
fitandi í sjálfu sér. En ef þær em ma-
treiddar sem „franskar" kartöflur em
þær fitandi og óhollar. Sömuleiðis ef
þær em færðar í „dqnskarí* búning
og sykurbrúnaðar.
Kartöflur em næringarefharíkar,
innihalda bæði B- og C-vítamín. Þær
innihalda einnig jám þótt í litlum
mæli sé en þær gefa góða næringu.
Við ættum að borða minnst 250 g af
kartöflum á dag.
Kartöflur em frekar ódýr matur,
jafnvel þótt við þurfúm að kaupa þær
úti í búð. Kg kostar á bilinu 36-10 kr.
C-vítamíninnihald kartöflunnar er
mest á haustin þegar hún er nýupptek-
in en minnkar svo að vetrinum við
geymsluna og er minnst á vorin.
Matreiðslan
Hægt er að matreiða kartöflur á
marga mismunandi vegu. Þær em
soðnar, steiktar, bakaðar, stappaðar,
notaðar í salöt og ýmsan annan mat
eins og kartöflukökur ýmiss konar.
Það hefúr mikið að segja hvemig
kartaflan er matreidd um hvemig C-
vítamínmagnið varðveitist. Best er að
sjóða kartöflumar með hýðinu eins
og Iangalgengast er hér á landi. Vatns-
magnið skiptir ekki máli, nema hvað
það eyðist meira rafmagn ef vatnið er
alltof mikið.
Ef kartöflumar em hrásteiktar,
stappaðar eða djúpsteiktar tapast
einnig mikið af C-vítamíninu. Ef soðn-
ar kartöflur þurfa að „bíða“ lengi
missa þær einnig mikið af C-vítamín-
magninu. Þess vegna er betra að
snöggkæla soðnar kartöflur og hita
þær svo upp aftur þegar allir em til-
búnir.
Vonandi er sá tími liðinn þegar kart-
öflumar vom settar upp til suðu þegar
búið var að ganga frá eftir morgun-
matinn og síðan látnar Anásjóða þar
til kl. 12 þegar heimilisfólkið kom í
hádegismatinn! Það hefur ekki verið
mikið af C-vítamíni eftir í þeim kart-
öflum.
Nægilegt er að ætla sér frá 15-30
mín. til að sjóða kartöflur, fer auðvitað
dálítið eftir stærð. Þegar þær hafa
verið flysjaðar getur verið gott að
bregða þeim aftur í pottinn (þurran)
og láta hann rétt sem snöggvast á
heita plötuna til þess að þurrka kart-
öflumar. Ekki er gott að láta lok á
kartöfluskálina, notið heldur saman-
brotið eldhúsblað yfir skálina. Annars
vilja kartöflumar blotna.
Ýmsa góða rétti má búa til úr af-
ganginum af soðnum kartöflum. Eins
og t.d.
Kartöfluklatta
2-3 soðnar kartöflur
1 egg
2 dl mjólk
V* dl hveiti
salt og pipar
Stappið kartöflumar, hrærið eggið
með helmingnum af mjólkinni, bætið
hveiti og kryddi út í. Bætið svo kart-
öflustöppunni og afganginum af
mjólkinni út í. Brúnið feitina á pönnu
og steikið klattana Ijósbrúna á báðum
hliðum. Þeir em bomir fram með góðri
sultu.
Kartöfluvínarbrauð
Afgang af soðnum kartöflum er
einnig hægt að nota í kartöfluvínar-
brauð sem em sérlega góð.
250 g soðnar, stappaðar kartöflur
250 g smjörl.
250 g hveiti
2 egg
Búið til hnoðað deig sem flatt er út í
lengju, ca 20-25 cm breiða. Á miðjuna
er smurt þunnu lagi af sultu, rabar-
barasulta passar mjög vel. Barmamir
em síðan lagðir saman yfir á sultulag-
ið, en samt þannig að vel sjái í sultuna.
Stráið söxuðum möndlum og perlu-
sykri yfir, eða kanel og sykurblöndu,
eða sykri og kókosmjöli. Bakið þar til
lengjumar em ljósbrúnar í 180°-200°
C heitum ofni. Þá em þær skomar í
hæfilega stór stykki.
Þetta er lystilega gott kaffibrauð.
Kartöfluflatbrauð
450 g soðnar, stappaðar kartöflur
700 g hveiti
3 tsk. lyftiduft
ca /i dl mjólk
Hnoðað deig. Búið til tvær lengjur
og skiptið hvorri lengju í ca sjö boll-
ur. Fletjið hverja bollu út þannig að
hún verði á stærð við gmnnan matar-
disk. Bakið á þurri pönnukökupönnu
og pikkið með gaffli.
vel af því. Skerið í litla bita og bland-
ið saman við stöppuna. Einnig má
blanda saman við kartöflumar írystu
spínati. Þá er betra að minnka mjólk-
urmagnið sem notað er í stöppuna því
það kemur heilmikill vökvi úr spínat-
inu þegar það þiðnar. Hitið stöppuna
svo upp við vægan hita. Hrærið í á
meðan.
Grísk stappa
Einnig er hægt að búa til gríska
stöppu. Kælið kartöflustöppuna og
bætið út í 2-3 msk. majónsósu eða
einni eggjarauðu. Út í þetta er svo
bætt einum litlum pakka af grænum
baunum (eða lítilli dós). Loks er
klipptum graslauk hrært saman við
og/eða fínt skorinni púrm.
Pommes Dauphine
Réttir úr kartöflum geta líka heitið
fínum frönskum nöfhum. Pommes
Dauphine em vatnsdeigsblandaðar
kartöflur sem steiktar em í olíu.
Hreinsið laukinn og hakkið. Flysjið
kartöflumar og skerið í þunnar sneið-
ar. Hitið olíuna í þykkbotna potti en
það má samt ekki rjúka úr henni.
Látið kartöflusneiðamar í olíuna og
gætið þess að þær séu alveg huldar
olíunni. Látið þá laukinn út í feitina
og steikið áfram þar til kartöflumar
em orðnar meyrar. Hellið þá kartöfl-
unum og lauknum á sigti og látið
feitina renna vel af.
Þeytið eggin. Látið kartöflumar og
laukinn út og hrærið varlega saman.
Látið olíu á pönnu og hitið. Hellið
eggjablöndunni á pönnuna, hristið
hana af og til þannig að eggjablandan
festist ekki við hana. Snúið eggjakö-
kunni við þegar hún er bökuð að ofan
en gætið þess að hún verði ekki þurr.
Steikið nokkrar mínútur á hinni hlið-
inni.
Ofnbakaðar kartöflur
Bakaðar kartöflur með sýrðum
rjóma og svolitlum graslauk eða stein-
Kartöflur í salöt
Soðnar kartöflur em tilvaldar í alls
konar salöt, bæði heit og köld. Heitt
kartöflusalat með lauk og ediki passar
sérlega vel með vínarpylsum.
Heitt salat með lauk
4-6 stk. meðalstórar, soðnar kartöfl-
ur
2-3 stk. laukar
smávegis smjörl.
edik, vatn, salt og pipar.
Kartöflumar em skomar í sneiðar og
sömuleiðis laukurinn. Smjörl. er látið
i pott og laukurinn látinn krauma þar
svolitla stund. Þá er kartöflunum bætt
út í, svolitlu vatni hellt saman við.
Þetta er kryddað með salti og pipar
og soðið svolitla stund.
Kartöflusalat með majónsósu
Kartöflusalat með majónsósu passar
vel með hvers kyns reyktum mat eins
og pylsum, hangikjöti og skinku.
Stappið soðnar og flysjaðar kartöflurnar og látið í pottinn. Velgið mjólkina með smjörlikinu og hrærið smátt og smátt út í kartöfiustöppuna. Hrærið mjög vel, mjög
gott er að nota handhrærivél ef hún er til.
.
Skerið litinn kross i kartöflurnar áður en þær eru bakaðar. Annars geta þær sprungið. Látið gróft salt í botninn á ofnskúffunni, þannig em kartöflurnar stöðugri.
Þetta em ekta kökur til þess að
borða með hangikjöti á jólunum. Þær
eiga að vera dálítið þykkar.
Kartöflustappa eða mús
Kartöflustappa eða mús, eins og hún
er stundum kölluð, er best úr ekta
góðum kartöflum. Mús úr pakka getur
svo sem verið ágæt, en samt ekki eins
og alvöru kartöflumús. Til þess að búa
til mús handa fjórum þarf eftirfarandi:
10-12 meðalstórar kartöflur
2-2 'A dl mjólk, (eða vatn og mjólk)
smjörklípa, salt og pipar og 2-3 msk
sykur
Sjóðið kartöflumar eins og vanalega
og flysjið þær. Stappið og látið í pott.
Hitið mjólkina með smjörinu og hellið
smátt og smátt út í kartöflumar og
kryddið svo. Hrærið mjög vel. Best er
að hræra stöppuna í hrærivél.
Hægt er að búa ýmsa rétti til úr
kartöflustöppunni eins og t.d.:
Græna stöppu
Sjóðið brokkál og látið vatnið renna
Búið til stöppu eins og að framan
greinir og blandið saman við eftirfar-
andi vatnsdeig:
3 dl vatn
2 dl hveiti
3 egg
Smjörl. er brætt í vatninu og hveitinu
hrært upp í. Eggjunum bætt út í deig-
ið einu í einu og hrært vel í á milli.
Þetta er þykkt deig og dálítið erfitt
að hræra það.
Loks er deiginu blandað saman við
kartöflustöppuna, búnar til litlar boll-
ur með tveimur skeiðum og þær
steiktar í heitri olíu. Látið renna af
þeim á eldhúsrúllublaði. Bomar fram
strax með spariréttum eins og steiktu
lambalæri eða kjúklingum.
Tortilla
Þetta er eins konar kartöflu-eggja-
kaka. Uppskriftin er fyrir 4-6 manns.
1 kg góðar kartöflur
2 meðalstórir laukar
2!ó dl olífuolía
salt
4 egg
selju em sérlega góðar og eiga vel við
stórsteikur eins og t.d. nautasteik.
Bökunarkartöflur eiga að vera
nokkuð stórar, mjölmiklar kartöflur
henta vel til baksturs. Byrjið á því að
þvo kartöflumar vel því það verður
að vera hægt að borða hýðið, sem
sumum þykir það allra besta. Þurrkið
þær vel og skerið kross í hverja kart-
öflu. Gott er að strá grófu salti í
botninn á ílátinu sem kartöflumar em
bakaðar í, eldfast mót eða ofnskúflu.
Þá verða kartöflumar stöðugri.
Bakast í miðjum ofni við ca 225°C
hita þar til kartöflumar em orðnar
meyrar. Það getur verið allt upp í 45
mín. Ekki baka kartöflumar í álpapp-
ír, það lengir bökunartímann en það
getur verið gott að pakka þeim inn í
álpappír ef þarf að halda þeim heitum.
Berið fram með sýrðum ijóma eða
kryddsmjöri.
Til er sérstakur leirpottur, kartöflu-
kölski, sem er sérstaklega hannaður
til þess að baka í kartöflur á eldavél-
inni.
Þetta salat getur verið á ýmsa vegu,
allt eftir því hve mikið hver vill leggja
í það hveiju sinni og hvað er til á
heimilinu. En sem grunnuppskrift má
nota:
Soðnar, kaldar kartöflur, skomar í lita
bita.
Epli, flysjuð og skorin í bita.
Harðsoðin egg, söxuð.
Smátt saxaður laukur
Makkarónubitar
Smátt skorið pikkles (relish)
o.s.frv.
Þessu er blandað saman við majóns-
ósu sem hrærð hefúr verið upp með
sýrðum rjóma eða hreinni jógúrt og
bragðbætt með sinnepi.
Þannig er ekki nokkur vandi að
hafa kartöflur á borðum á hverjum
degi, alltaf í mismunandi mynd. Og
svona í lokin sakar ekki að geta þess
að í 100 g af venjulegum soðnum kart-
öflum em 65 hitaeiningar en í sama
magni af „frönskum" em hvorki meira
né minna en nærri 400 hitaeiningar!
-A.BJ.