Dagblaðið Vísir - DV - 02.02.1987, Síða 29

MÁNUDAGUR 2. FEBRÚAR 1987.
29
Hvers vegna reiðast menn í leik? Það
eru mörg atvik sem geta valdið þvi.
Sumir reiðast mjög dómara þegar
hann, að mati leikmanns, tekur vafa-
sama ákvörðun.
Aðrir verða ákaflega sárir þegar þeir
eru niðurlægðir, plataðir, af andstæð-
ingi og hyggja á hefndir. Fyrir svo utan
meiri háttar tæklingar sem eru stund-
um upphaf hreinna slagsmála.
- Hvað er það sem skeður innra með
okkur þegar við verðum fyrir áréitni
af þvi tagi sem nefnd er hér á undan
og hvemig er hægt að leiða slíkt hjá
sér?,
Sigurjón Sigurðsson læknir, sem
lengi hefur leiðbeint íþróttafólki varð-
andi íþróttameiðsl, ætlar í stuttu máli
að segja okkur hvað skeður, likamlega
sem andlega þegar við reiðumst:
Margir hafa velt þvi fyrir sér hvers
vegna sumir íþróttamenn innan hóp-
íþrótta reiðast gífurlega í leik. Talið
Sigurjón Sigurðsson læknir.
er að þetta stjómist af ósjálfráða
taugakerfinu og megi rekja til frum-
hvatar mannsins, að verja sig gegn
ofbeldi.
Innan ósjálfráða taugakerfisins eru
tvö undirkerfi sem em gagnverkandi
og leita jafnvægis innbyrðis. Kallast
þessir hlutar semjuhlutinn og utan-
semjuhlutinn. Hlutverk hins fyrra er
að búa líkamann undir ofsalegar at-
hafnir en verkefni hins síðari að
viðhalda og endumýja varasjóði líka-
mans. Ef við einföldum þetta aðeins
og segjum við að hið fyrra hafi þau
áhrif að búa mann undir bardaga en
hið síðara stilli mann og hvetji til þess
að maður spari kraftana.
Undir venjulegum krmgumstæðum
eru þessi kerfi í jafnvægi en þegar leik-
maðurinn hefur verið mjög mikið
ertur, og sterk árásarkennd vaknar,
hlustar hann aðeins á semjuhlutann
og þá streymir húfukjamavakinn
(adrenalín) út í blóðið og það hefur
gífurleg áhrif á alla blóðrásina. Hjart-
slátturinn verður örari og blóðið flyst
frá hömndi og yfir um til vöðva og
heila. Blóðþrýstingurinn vex. Líkam-
inn hættir að melta fæðuna og
munnvatnsmyndun minnkar. Auk
„Það er kannski allt í lagi að reið-
ast dómaranum, Nonni minn. En
hvemig dettur þér í hug að taka
spilverkið af honum og flauta leik-
inn afl Þvílíkt mgl!!!“
Hvað skeður
innra með okk-
ur þegar við
reiðumst?
- Um það fræðir Sigurjón
Sigurðsson læknir okkur
þess rísa hár og sviti sprettur út. Þess-
ar breytingar em því til að búa menn
undir árás eða bardaga. Við þetta
hverfur þreyta samstundis og miklar
orkubirgðir, þ.e.a.s. kolvetnisbirgðir
lifrarinnar, streyma út í blóðið sem
fyllist af sykri en með því aukast af-
köst vöðvanna. Blóðinu er dælt af
kappi til þeirra staða sem mest er þörf,
þ.e.a.s. til vöðvanna og heilans.
Því hefur þó aldrei verið svarað
hvers vegna sumir reiðast mjög mikið
og tiltölulega fljótt en öðrum verður
aldrei haggað. Eitthvað mun það vera
arfgengt en þó mun eitthvað vera
hægt að ráða við þetta, þ.e.a.s. eins
konar tamning skapsins.
Þá vitum við hvað skeður þegar við
reiðumst. Óneitanlega er notaleg til-
finning að vita að til er „einföld“ vöm
gegn þessum óskaplegu hamfömm
sem eiga sér stað. Nefhilega AÐ
TEMJA SKAPIÐ eins og Siguijón seg-
ir. -HH
r
„Rétt mataræði getur skipt
sköpum fyrir þá sem stunda
iþróttir hvað árangur áhrærir,“
segir Jón Gíslason matvælafræð-
ingur, en hann starfar hjá
Hollustuvernd ríkisins.
Mál þetta hefur Utið verið á
| dagskrá hjá íslensku íþróttafólki
■ til þessa. öllum ætti þó að vera
| ljóst mikilvægi þess að neyta
■ réttrar fæðu, fæðu sem gefur
I aukinn kraft og þol.
Jón Gíslason hefur verið með
1 fræðslu og ráðleggingar hjá ungl-
| ingalandsliðinu undanfarið og
. hafa strákarnir sýnt þessu mik-
| inn áhuga.
■ Unglingasíðan lagði nokkrar
| spurningar fyrir Jón varðandi
| þetta efni og væri ekki úr vegi
I að íþróttafólk kannaði eigin mat-
I arvenjur að lestri loknum.
- Jákvætt mataræði fyrir þá
I sem stunda keppnisíþróttir, t.d.
■ knattspymu.
íþróttafólk verður að hafa fjöl-
breytt fæðuval til að tryggja að
líkaminn fái þau næringarefrú sem
I hann þarfnast. Það er þvi nauðsyn-
■ legt að velja fæðu úr öllum fæðu-
| flokkum en helstu fæðuflokkamir
• em kom og komvörur, grænmeti
I og ávextir, mjólk og mjólkurvörur,
I fiskur og fiskafurðir, kj öt og kj ötvör-
* ur og feitmeti. Megináherslu ber þó
I að leggja á kolvetnaríka fæðu, svo
sem brauð og annan kommat, þar
I sem kolvetnin em ákjósanlegur
■ orkugjafi fyrir vöðva líkamans. Kol-
| vetnarík fæða getur stuðlað að
■ auknu úthaldi með því að auka kol-
I vetnaforða í vöðvum (glýkógen) en
| undir álagi nýta vöðvamir glýkógen
• sem auðfenginn orkugjafa. Til að
I auka kolvetnainnihald fæðunnar
■ verður að borða minna af feitum og
I fitusteiktum mat. Þá er einnig mikil-
I vægt að leggja áherslu á magrar
1 mjólkurvörar svo sem léttmjólk og
I skyr.
| Ef vökvatap, sem verður þegar
■ íþróttafólk stundar æfingar eða tek-
I ur þátt í keppni, er ekki bætt minnka
1 afköstin. Það er því skynsamlegt að
I drekka vatn áður en áreynsla hefet
. og drekka þá meira en þorstatilfinn-
| ingin segir til um. Síðan er nauðsyn-
■ legt að drekka á meðan á áreynslu
I stendur og eftir að henni er lokið.
■ Vatn er besti kosturinn ef áreynslan
■ varir í stuttan tíma en gott er að
I nota svokallaða íþróttadrykki, sem
! innihalda u.þ.b. 5% sykur, ef æfing
I eða keppni varir í eina klukkustund
- eða lengur. Sykraðir gos- og svala-
| drykkir em ekki góður kostur fyrir
■ íþróttafólk þar sem þessir drykkir
I innihalda of mikinn sykur.
íþróttafólk ætti að leggja áherslu
I á reglubundnar máltíðir en þessi
I þáttur virðist oft sitja á hakanum
* hjá fólki sem þjálfar mikið, tekur
Knattspyma unglinga
Myndin er tekin á æfingu hjá unglingalandsliðinu 3. janúar sl. - Æfingin fór fram á gervigrasvellinum en tilkoma hans
hefur verið knattspyrnunni mikil lyftistöng. - Á myndinni eru i fremri röð frá vinstri: Sigurður Guðmundsson markvörð-
ur, Stjörnunni, Valgeir Baldursson úr Hvöt, Blönduósi (tilnefndur) en genginn til liðs við Þrótt, Reykjavik, Haraldur
Ingólfsson, Akranesi, Rúnar Kristinsson, KR, og Gunnlaugur Einarsson, Val. - I aftari röð frá vinstri: Karl Jónsson, Þrótti
R., Einar Daníelsson, Val, Helgi Björgvinsson, Fram, Valdimar Kristófersson, Stjörnunni, Þormóður Egilsson, KR, Stein-
ar Adolfsson, Val, Bjami Benediktsson, Stjörnunni, og Lárus Loftsson þjálfari. Á myndina vantar Jóhann Lapas, KR, Egil
Ö. Einarsson, Þrótti, og Hólmstein Jónasson, Fram. Þeir höfðu boðað forföll vegna veikinda. DV-mynd HH

„Rétt mataræði stór liður í
bættum árangri íþróttafólks
-skilningur er ekki nægilegur
á mikilvægi þessa þáttar‘T
- segir Jón Gíslason matvælafræðingur
Jón Gislason matvælafræðingur.
þátt í keppni og þarf auk þess að
stunda vinnu eða skóla. Best er að
borða fleiri minni máltíðir en fáar
stórar og leggja höfuðáherslu á
morgunverð og hádegisverð þar sem
æfingar em oftast stundaðar á eftir-
miðdögum eða á kvöldin.
- Á mataræði að vera öðruvísi
þegar æfingar eru stundaðar en
þegar að keppni kemur?
Það er sagt að æfingin skapi meist-
arann og því ætti að vera augljóst
að gott mataræði er jafhmikilvægt
þegar æfingar em stundaðar og þeg-
ar að keppni kemur. Til að íþrótta-
maður komist í góða þjálfun verður
hann að hafa næga orku til að nýta
á æfingum og íþróttamaðurinn nær
þá ekki að byggja sig upp og ná
þeim árangri sem annars hefði verið
mögulegur. Það á því ætíð að huga
að því að fæðið sé fjölbreytt og kol-
vetnaríkt og síðan verður að bæta
það vökvatap sem verður á æfingum
og í keppni.
- Hvemig á að haga mataræði
daginn sem keppni fer fram?
Eins og áður hefur komið fram
hefet undirbúningur að keppni þegar
æfingar em stundaðar og má benda
á að vel þjálfaður íþróttamaður nær
að byggja upp meiri glýkógenforða
í vöðvum en sá sem ekki er í góðri
þjálfun. Það hjálpar því lítið að
breyta mataræði sínu þegar að
keppnisdegi er komið.
Varðandi sjálfan keppnisdaginn er
gott að undirbúningur hefjist með
því að íþróttamaðurinn borði góðan
og kolvetnaríkan morgunverð þar
sem uppistaðan er t.d. brauð. morg-
unkom, grænmeti eða ávextir og
auk þess mjólkurmatur. Þá er rétt
að borða góðan hádegisverð ef
keppni fer fram síðdegis en að sjálf-
sögðu á aldrei að borða rétt fyrir
keppni og rétt er að hafa i huga að
fleiri léttar máltíðir em betri en fáar
og miklar. Sérstaklega ber að varast
að borða mikla máltið fáum tímum
fyrir keppni þar sem blóðir streymir
þá til meltingarfæra í stað þess að
flvtja nægilegt súrefni til vöðva þeg-
ar keppni hefst. Hins vegar er ekkert
því til fyrirstöðu að borða létta mál-
tíð. t.d. te og brauð, 2 til 3 tímum
fyrir keppni og síðan er mikilvægt
að drekka vatn áður en keppni hefst.
I þessu sambandi má taka fram að
það er óheppilegt og beinlínis rangt
að drekka svkraða drykki fyrir
keppni.
- Finnst þér nóg áhersla lögð á
mikilvægi þessa þáttar?
Áhugi á mataræði íþróttafólks hef-
ur aukist á síðustu árum en það
vantar enn mikið á að þessi mál
komist í viðunandi horf. Þjálfarar
og forráðamenn innan íþróttahrevf-
ingarinnar þurfa að fá meiri fræðslu
um það hvemig mataræði getur haft
áhrif á árangur í íþróttum og síðan
verður að koma þessari fræðslu á
framfæri við þá sem stunda íþróttir.
Fræðsla um rétt mataræði á að sjálf-
sögðu ekki bara við um þá sem
stunda afreksíþróttir heldur ber að
leggja áherslu á að ná til bama og
unglinga þannig að neysluvenjur
þeirra verði sem næst því sem ráð-
legt er. Ef böm og unglingar temja
sér góðar neysluvenjur mun það
koma þeim til góða síðar í lífinu
hvort sem um afreksíþróttir er að
ræða eða ekki.
- Eru strákarnir í unglinga-
landsliðinu jákvæðir í þessum
efnum?
Strákamir virðast sýna þessu
mikinn áhuga. Það kom ýmislegt í
ljós þegar við fórum að kanna mat-
aiæði þeirra og má t.d. nefha að
þeir borðuðu lélegan morgunmat og
of lítið af kolvetnaríku fæði. Þessu
verður að breyta og ég hef trú á að
strákamir muni leggja sig fram í
þessu sem og öðm til að ná sem
bestum árangri í sinni íþróttagrein.
- Þetta voru lokaorð Jóns
Gíslasonar matvælafræðings.
Hér er um stórmál að ræða, mál
sem allt of lítið hefur verið sinnt
til þessa. -HH

Þeir tóku það ekki út með sæld-
inni, strákarnir, í þrekæfingunum
hjá Rósu Ólafsdóttur. - Siguröur
Guðmundsson, markvörður úr
Stjörnunni, sést hér i hnébeygju-
æfingu með Helga Björgvinsson
úr Fram á herðunum. - Helgi virð-
ist taka þessu meö vel en hvað
skyldi Sigurður vera að hugsa?
DV-mynd HH