Dagblaðið Vísir - DV - 07.12.1987, Blaðsíða 36

.52
MÁNUDAGUR 7. DESEMBER 1987.
Menning
Landlýsmgar
Daniel Bruun - islenskt þjóðlif I þúsund
ár
Steindór Steindórsson þýddi
Þór Magnússon samdi skýrlngar
Ásgeir S. Björnsson og örlygur Hálf-
danarson völdu myndir og sömdu
myndatexta
Útgefandi Örn og örlygur 1987
Við fáa Dani standa íslendingar
í meiri þakkarskuld en þá dr. Krist-
ian Kaalund og Daniel Bruun.
Kaaiund ferðaðist hér um á
seinni hluta 19. aldar, skoðaði
landið og kannaði íslenska sögu-
staði, tók siöan saman sígilt rit:
„Bidrag til en historisk-topografisk
beskrivelse af Island" sem gefið
hefur verið út á íslensku. Að því
er ég best veit þykir það enn brúk-
legt heimildarrit.
Daniel Bruun kom hingað til
lands stuttu síðar, eða 1896, og
fylgdi í fótspor Kaalunds að því
leyti að hann rannsakaöi íslenskar
fomleifar, bæjarrústir, þingstaði,
hof, verslunarstaði og heiðin kuml
og hélt uppteknum hætti í 14 sum-
ur.
En meðan Kaalund hafði nær ein-
göngu áhuga á fornmenjum fór
Bruun að velta fyrir sér hvemig
menning íslendinga hafði þróast í
aldanna rás, ekki síst húsagerð.
Hóf hann að mæla upp og teikna
íslensku torfbæina á síðasta skeiði
þeirra og bjargaöi þar.með miklum
menningarsögulegum fróðleik frá
glötun.
En Braun var ekki bara traustur
fræðimaður heldur einnig mikil-
virkur skrásetjari, raunar blaða-
maður, þaulvanur að nýsast fyrir
meðal framandi þjóða.
Húsum og gerð þeirra tengdist
ýmislegt annað sem Braun komst
ekki hjá að taka eftir.
Aukið fræðilegt gildi
Brátt fór hann að teikna, ljós-
mynda og færa í dagbækur sínar
upplýsingar um búskaparhætti ís-
lendinga almennt, háttemi þeirra,
klæðnað o.s.frv.
„Hvarvetna gerði hann athugan-
ir, skrifaöi landlýsingu og lýsingu
á lifnaðarháttum fólks, lýsti húsa-
kosti, búpeningi og verkháttum,"
segir Þór Magnússon þjóðminja-
vörður í formála að þeirri bók sem
hér er til umræðu.
Sú heitir á frummálinu
„Fortidsminder og nutidshjem paa
Island" og kom út 1928. Hún er
samansett úr ýmsum þeim grein-
um og stærri ritgerðum sem Braun
reit um íslensk málefni.
Nú er þessi merka bók komin út
á íslensku í endurskoðaðri mynd,
sleppt er kafla um fommenjar á
Grænlandi 'og aukið við myndum
og teikningum úr miklu safni Bru-
Bókmenntir
Aðalsteinn Ingólfsson
uns sem varðveitt er í National-
museet í Kaupmannahöfn.
Útgefendur hafa aukinheldur
haft mikið fyrir því að staðsetja
teikningar og ljósmyndir Brauns,
ákvarða aldur þeirra og afla íjöl-
margra nýrra upplýsinga til brúks
í myndatextum.
Gefur þetta bókinni stóraukið
fræðigildi.
Þýðandinn, Steindór Steindórs-
son frá Hlöðum, fylgir henni síðan
úr hlaði með allöngum og ágætlega
læsilegum formála um ævi og
ferðalög Bruuns.
Ekki til skyndilesturs
Ljóst er að ekkert hefur verið
sparað við gerð þessarar bókar.
Færastu menn hafa vélt um hvort-
tveggja, inntak og útlit. Sérstaklega
þykir mér ástæða til að minnast á
þátt Sigurþórs Jakobssonar, sem
er ábyrgur fyrir prentlögn og út-
litshönnun bókarinnar.
Honum hefur tekist að samræma
allt hið fjölbreytilega myndefni og
setja undir einn stílhreinan hatt.
„íslenskt þjóðlíf í þúsund ár“ er
ekki til skyndilesturs heldur til að
grípa niður í á góðum stundum.
Þannig hef ég sjálfur notað þessa
bók. Ekki síst hef ég haft ánægju
af hinum myndræna þætti hennar
og þá helst myndum Jóhannesar
Klein arkitekts sem ferðaðist með
Braun um landið árið 1898.
í sjónvarpsmynd um ferð þeirra
Brauns og Kleins yfir Kjöl, sem hér
var gerð og sýnd fyrir nokkrum
áram, fór Jóhannes Geir hstmálari
með hlutverk Kleins, eins og marg-
ir muna.
Þeir Bruun og Klein vora ágætir
ljósmyndarar og sá síðamefndi
kunni einnig vel með pentskúf og
hti að fara.
Þótt myndir þeirra hafi oftast
meira heimildargildi en hstgildi
detta þeir stundum niður á magn-
þrangin augnablik sem lyfta
myndunum upp á hærra plan.
Á því plani er Ijósmynd af ís-
lenskum hjálparmönnum Brauns
og Kleins, sem tekin er á Khi árið
1898 (I, bls. 38), ljósmynd úr hlóða-
eldhúsinu á Melstað í Miðfirði,
einnig frá 1898 (n, bls. 267), myndin
af mjaltakonunni í Bárðardal (II,
362), mynd af eyfirskum konum og
stúlkubörnum við tóvinnu (II, 492)
og ekki síst mynd frá Blönduósi af
börnum með guhin sín (II, bls.495).
Tvær síðastnefndu myndimar
lýsa gjörla stéttaskiptingunni á ís-
landi á 19. öld.
Bók af þessu tæi þarf að vera til-
tæk yngri kynslóðinni, vakti
raunar lukku hjá því ungviði sem
sá hana í fórum þess sem þetta
skrifar.
En hvaða foreldri áræðir að
leggja tíu þúsund króna viðhafnar-
útgáfu í hendurnar á bömum
sínum?
Hér er eins og umgjörð og mark-
mið útgáfunnar séu á skjön hvort
við annað.
-ai
húsgögnu^
- húsgöge
-------I SAUX húsgogn
——T1 unga tólXsios.
FALLEG
OG VÖNDUÐ
HÚSGÖGN
í ALLA ÍBÚÐINA
íssss-»
Þar serh góðu kaupin gerast.
2 Kópavogi
44444
Opna úr „íslenskt þjóðlíf i þúsund ár“.
Nýjarbækur
Fjölsýn forlag hefur gefið út bókina Karlremban. í bókinni reynir höfundur-
inn, Genevieve Richardson, með myndrænum hætti að túlka þaö háttalag
karlmanna sem konum finnst óþolandi. Þessi gamansama og „áleitna" bók
kemur öllum tíl að brosa. Teikningar era eftir Rick Detorie. Verð bókarinn-
ar er kr. 678. Þýðingu önnuðust þeir Bragi Hahdórsson og Vhhjálmur
Árnason. Bókin er prentuð hjá Prentsmiðju Friðriks Jóelssonar.
íslenskir athafnamenn I - Þeir
settu svip á öldina
Iðunn hefur gefið út bókina Þeir
settu svip á öldina: íslenskir athafna-
menn I. En áður hefur komið út í
sama flokki rit um íslenska stjóm-
málamenn sem hlaut mjög góðar
viðtökur lesenda jafnt sem gagnrýn-
enda. Hér er haldið áfram þar sem
frá var horfið og hafið að segja frá
íslenskum athafnamönnum.
í þessu fyrsta bindi eru þættir um
nítján mikhvirka athafnamenn á
þessari öld. Þeir létu th sín taka á
ýmsum sviðum þjóðlífsins. Sumir
bratu sér leið úr fátækt. Aðrir vora
bomir th auðs og metorða. En allir
skhdu þeir eftir sig merk spor í sögu
heilla byggðarlaga og þjóðarinnar
allrar. Ghs Guðmimdsson ritstýröi
verkinu. Verð kr. 2480.
Misskipt er manna láni III
eftir Hannes Pétursson
Iðunn hefur gefiö út bókina Misskipt
er manna láni III en með henni lýkur
þriggja binda safni heimhdarþátta
Hannesar Péturssonar skálds, Mis-
skipt er manna láni. Efnið sækic
höfundur hér th Skagafiarðar eins
og löngum fyrr. í þáttum Hannesar
Péturssonar stíga fram úr rökkri
tímans karlar og konur fyrri kyn-
slóða. Þetta fólk verður lesandanum
oft engu síður minnhegt en sam-
ferðamennimir hér og nú. Verð kr.
1980.
HANNES PÉTURSSON
MISSKIPT
ER
MANNA
LÁNI
Sólstafir
Ný skáldsaga eftir Bjarna Guðnason
prófessor.
Bókaforlagið Svart á hvítu hf. hef-
ur sent frá sér skáldsöguna Sólstafi
eftir Bjama Guðnason prófessor.
Sólstafir er saga um vegferð manns-
ins eftir þeim götuslóða sem kahast
heimur. Hún segir eiginlega frá leit
mannsins að hamingju sinni. Sögu-
hetjan, hann Pétur, er ungur phtur
sem strokið hefur að heiman th að
hefia ævintýralega og hættulega leit
að æskusást sinni. Sagan gerist í
Evrópu á miðöldum, á ólgutímum
þegar stríð geisuðu og alþýða manna
bjóð við ofurvald klerka og annarra)
valdsmanna. í þessari bók er blanda
af gamni og alvöra, góðu og hlu,
fógra og ljótu og í henni verða átök
um auð og völd.
Sólstafir er fyrsta skáldsaga
Bjama. Hann lýsir fiölskrúöugu
mannlífi miðalda af.þekkingu og á
kjarnyrtu máli sem íeiftrar af húm-
or. Verö kr. 2.190.