Dagblaðið Vísir - DV - 25.05.1988, Blaðsíða 15

MIÐVIKUDAGUR 25. MAÍ 1988.
15
Fordiykkur dauðans:
Baráttan rétt
Undranarefni var það ekki þegar
fjölmargir fognuðu ákaft með gleði-
láium og húrrahrópum þegar bjór-
inn var endanlega samþykktur á
Alþingi. Raunar hefði ég gjarnan
viljað í einlægni vita og kanna
raunverulegan fögnuð þeirra sem
samþykktu, sem ábyrgð bera á því
að veita þessari viðbót út í þá áfeng-
iselfu sem alls ekkert ræðst við,
flæðir oftlega yfir bakka sína, færir
marga í kaf og alveg á botninn og
drekkir dágóðum hópi.
Skyldi gleði -þeirra og fögnuður
hafa verið fölskvalaus, án alls ótta
og kvíða um aíleiöingar? Einhvem
veginn segir mér svo hugur um að
ýmsir telji mörg ef ekki flest hand-
verk sín betri og björgulegri en
þegar þessi samþykkt var gerð -
síðasta fuUið sopið i botn.
Náttlöng glíma
En ég skil vel fögnuð ýmissa óvita
og angurgapa sem fagna aukinni
gnótt fanga við drykkju sína og
annarra, þeirra sem m.a. ætla sér
að drekka fáeina bjóra á dag, svona
í hreinu heilsubótarskyni, og vera
að sjálfsögðu alltaf „bláedrú".
Ég skil enn betur ofsakæti þeirra
sem með rauðar glyrnur græðginn-
ar hafa grátið bjórleysið, ég skil þá
sem fagna af áfergju þeirra, sem
ætla sér góðan gróðahlut af bjórn-
um, innflutningi hans, framleiðslu
og sölu, ætla svo sannarlega að
græöa drjúgt á þessum fordrykk
dauðans. Því auövitað verður bjór-
inn alltof oft fordrykkur að ööra
enn sterkara og því er hann kær-
kominn viðbót þeim sem vilja
græða á eymd annarra. Ég veit hins
vegar að margar eiginkonur og
KjaUaiiim
Helgi Seljan
félagsmálafulltrúi ÖBÍ
mæður hafa ekki haft uppi nein
húrrahróp, veit að hugsandi lækn-
ar hafa ekki glaðzt og síðast en
ekki sízt, ekki það fjölmarga fólk
sem daglangt og náttlangt ghmir
við áfengisvandann í öllum hrika-
leik sínum - og þannig mætti áfram
telja.
Eg heyri nú þegar ýmsa hafa
áhyggjur sem skollaeyram skelltu
við öllum aðvörunum fyrir ör-
skömmu.
Þeir sem fullyrtu það, og þeir
vora undarlega margir, að bjórinn
væri hér -nú þegar, sumir þeirra
hafa hrokkið við þær tölur sem nú
eru nefndar um allt aö fimmföldun
þeirrar hámarksneyzlu sem menn
geta sér til um i dag.
Þeir sem spurðu: Er ekki betra
að drekka veikan bjór en sterk,
brennd vín? eru nú hættir aö miklu
þessum alvörulausa spumingaleik
af ótta viö að alvaran sýni bjórinn
aðeins sem ábót á áður alltof mikla
drykkju.
Því alltof margir vildu aldrei
hugsa máhö til enda, gera sér raun-
hæfa grein fyrir uggvænlegum af-
leiðingum - vora í fullyröingum og
spumingaleikjum í þess stað eða
ypptu öxlum og sögðu: Er bjórinn
ekki kominn hvort sem er?
Umbunin vís
Ég skil vel froðusnakka og frétta-
snápa sem beðið hafa slefandi eftir
bjómum og máttu vart vatni halda
í hrifningu sinni. Þeir ættu sannar-
lega aö eiga umbun sína vísa hjá
bjórauðvaldinu. Og „gróðapunga"
þess auðvalds skil ég undurvel því
hér er á ferð hrein gróðahnd -
„hrein“ innan gæsalappa að vísu.
Oft hafa fávísir aular spurt sem
svo: Hvað æthð þið bindindismenn
„En vita skulu þeir sem nenna að lesa
að bindindismenn munu hvergi bregð-
ast þótt beizk séu vonbrigðin 1 dag.“
„Bjórinn er oft fordrykkur að öðru sterkara", segir greinarhöfundur m.a.
að gera þegar bjórinn er kominn í
gegn? Þá hafiö þið misst glæpinn
og hafið ekkert hlutverk. Þessu er
því miður þveröfugt farið. Þegar
„glæpurinn" hefur öðlast lagagildi
og honum verið sleppt úr haldi er
fyrst þörf öflugs starfs. Og hræfugl-
ar skulu ekki hlakka of fljótt þvi
áfram og enn frekar en fyrr verður
verið á veröi.
Mikið skil ég þá tvo ágætu full-
trúa forvarna og fræðslu vel, sem
fundu hversu lítils var metið aht
þeirra ágæta starf og tilkynntu ráö-
herrum sínum að fyrst þeir vildu í
engu þiggja góð ráð þeirra væri
ekki um annað að gera en hverfa á
braut og hætta \úð svo einskisveröa
iðju, að mati ráðherranna og meiri
hluta alþingismanna.
Hið einhuga afl brást
Og þá er komið að því sem ég
vildi í raun koma á framfæri. Von-
brigði mín voru mikil og margvís-
leg og merki þess ber þessi grein
ugglaust. En ég nefni þrennt.
Furðu lostinn heyrði ég á fyrrum
forseta efri deildar, mæta konu,
Salóme Þorkelsdóttur, tíunda
mergjuð mótrök gegn bjór og gjalda
honum svo jáyrði sitt. Undrandi
fylgdist ég með afstöðu þess væna
drengs, heilbrigðisráðherrans, sem
á nú að fara að berja saman trú-
verðuga heilbrigðisáætlun fram til
2000 með minnkun drykkju sem
eitt aðalmarkmið. Bjórsinninn
galvaski Guömundur Bjarnason
bar ráðherra sinn algerlega ofurliði
og án þess að blikna sagði ráð-
herrann já - ráðherra heilbrigöis
og heilsugæzlu. Þvíhk býsn af bjór-
ást. Og þá er komið að hlut Kvenna-
hstans. Hið einhuga afl, sem ævin-
lega segist hafa hehl og hamingju
fjölskyldunnar, kvennanna, bless-
aðra barnanna að leiðarljósi - þetta
afl brást - þegar loks þurfti að segja
já eða nei - í máh sem snertir kvik-
una í boðskap þeirra, kjarnann í
máh þeirra - þá bútuðust kvenna-
listakonur í tvennt.
Þegar reyndi á var þeim ekki
frekar en öðrum treystandi til aö
taka einarða og einhuga afstöðu.
Þetta var því sárara þar sem
ókrýnd drottning þeirra, Guðrún
Agnarsdóttir - læknirinn með
þekkingu og skynsemi að leiðar-
ljósi - fór fyrir um margt í andstöð-
unni. En hún fékk aðeins tvær til
liðs við sig.
Hinar vhja bjórinn inn á heimihn
- til barnanna - fjölskyldumálainn-
legg hálfs Kvennahstans er alveg
ótvírætt.
Og viö höfum séð svart á hvítu
að þær geta sem aörir brugðist með
öllu. Það eru ótvíræðustu skilaboð-
in þaðan.
En vita skulu þeir sem nenna að
lesa aö bindindismenn munu
hvergi bregöast þótt beizk séu von-
brigðin í dag.
Með baráttuglöðu geði mun orr-
ustan áfram háð, aðeins af meira
harðfengi, því fleiri verða vitin að
varast og viöar munu klæmar kom-
ast en þeim mun meiri ávinning er
unnt að uppskera ef unnið er vel.
Það verður gert utan ahs efa. Nú
er baráttan fyrst að byija.
Helgi Seljan
Leiðir tii
Ekki bara ein - heldur margar
I kjaharagrein þann 9. maí síð-
astliðinn flallar Jónas Bjamason
efnaverkfræðingur-um jafnrétti og
jafnstööu og fuhyrðir að það ríki
alger raglingur á mihi þessara hug-
taka. Hann tengir þessa umfjöhun
sína kvenréttindabaráttunni og
það er þess vegna sem ég bregst
við. Ég vh leyfa mér aö trúa því að
bæði konur og karlar, sem vhja
koma á jafnri stööu kvenna og
karla og þar meö raunveralegu
jafnrétti, viti muninn á þessum
hugtökum og noti þau rétt.
Öll kvenréttindabarátta hefur
jafnrétti kynjanna að markmiði en
th að ná þessu langþráða markmiði
þarf að jafna stöðu karla og
kvenna. Svo lengi sem vinnufram-
lag ásamt menntun, reynslu og við-
horfum kvenna er fundið léttvæg-
ara en sömu eiginleikar hjá körlum
þá ríkir óréttlæti sem við köllum
kynjamisrétti.
Vhborg Harðardóttir blaðamað-
ur flutti fyrir skömmu erindi um
ákvæði 3. greinar laga nr. 65 frá
1985 „um jafna stööu og jafnan rétt
kvenna og karla“. (Aö gefnu thefni
vil ég benda á að lögin heita þetta,
ekki, jafnréttislög“.) Þar veltir hún
fyrir sér ákvæðum greinarinnar
um sérstakar aðgerðir sem hafa að
markmiöi að bæta stöðu kvenna.
Er það réttlátt eða fær leið? Því
svaraði Vhborg og sagði: „Þaö er í
raun og vera óréttlátt aö með-
KjaUaiinn
Stefanía Traustadóttir
félagsfræðingur Jafnréttisráðs
höndla jafnt það sem er ójafnt fyr-
ir. Fyrst verður að jafna metin, síð-
an má fara eins með alla.“
Ekki bara ein rétt leið
Það hafa verið reyndar margar
leiöir th að koma á raunverulegu
jafnrétti. Þær hafa gefist misjafn-
lega vel eða iha, allt eftir því hvern-
ig htið er á máhð. Setning laga er
ein þessara leiða, en ahs ekki sú
eina. En bara það að það skuli vera
th lög, sem eiga að koma í veg fyr-
ir kynjabundið misrétti segir okkur
að slíkt misrétti er th. Ein önnur
leið er að konur stofni sín eigin
stjómmálasamtök, eins og íslensk-
ar konur hafa gert, bæði við upp-
haf þessarar aldar, þegar konur og
karlar höföu hvorki jafnan rétt né
jafna stööu, og í byrjun þessa ára-
tugar þegar konur sáu að þrátt fyr-
ir jafnan rétt kvenna og karla vant-
aði mikið upp á jafna stöðu þeirra.
Enn ein leiöin er beiting kynja-
kvóta. Sú leið hleypur fyrir bijóstið
á mörgum, sérstaklega körlum og
hka einstaka konum. Jónas
Bjamason segir það ósanngjamt
að „hugsanlegt óréttlæti hðinna
kynslóða. . . bitni á einstakhng-
um nútíðar". Það finnst mörgum
konum líka og þess vegna krefjast
þær breytinga - þær era orðnar
þreyttar á að bíða eftir þróuninni
og leita því nýrra leiða, nýrra úr-
ræða.
Margar okkar binda ákveðnar
vonir við kynjakvótareglur. Þær
hafa gefist það vel, bæði hvað varð-
ar hlut kvenna í atvinnulífi og
áhrifastöðum í Svíþjóð og Noregi
og hka í Bandaríkjunum. En hvað
er átt við með kynjakvóta? Hér er
verið að tala um tímabundnar að-
gerðir eða ákvæöi sem tryggja kon-
um áhrif og völd, bæði póhtisk og
efnahagsleg. Það er ekki verið að
tala um að tryggja að að minnsta
kosti ein kona sjáist og heyrist. Það
er t.d. verið aö tala um að ákveðið
hlutfah (allt upp í 40%) þeirra sem
sitja í nefndum og ráðum verði að
vera konur. Shkt ákvæði tryggir
ekki aðeins að konur sjáist og sjón-
armið þeirra heyrist heldur líka að
þær, vegna þess að þær eru marg-
ar, hafi stöðu til að hafa áhrif á
framkvæmdir og að þekking og
færni kvenna í starfi og stjórnun
nýtist samfélaginu. Það er líka ver-
ið að tala um að hvetja konur sér-
staklega th að feta heföbundnar
karlaslóðir hvað varðar náms- og
starfsval með því að tryggja að
ákveðið hlutfall nemenda eigi að
vera konur.
Það er nefnilega erfitt og lítið eft-
irsóknarvert að vera eina stelpan
í rafvirkjanámi eöa á námskeiði í
fiskeldi. Það má finna fleiri dæmi
en ég læt þaö ógert í þessari stuttu
grein.
Niðurlægjandi
fyrir konur?
Algengustu rökin gegn slíkum
ákvæðum eru að færni og hæfileik-
ar einstakhnga eigi að ráð en ekki
kyn og þess vegna sé þaö lítilsvirð-
ing gagnvart konum ef þær njóta
forréttinda vegna þess að þær eru
konur. Þeim rökum er fljótsvarað.
Réttlæti getur aldrei verið lítils-
virðandi. Auðvitað verða konur að
uppfyha þau skhyrði sem gerð eru
th starfans - en - ef þær gera það
þá eiga þær að sitja fyrir - ef þær
era í minnihluta í starfsgreininni,
á viðkomandi vinnustað, í hópi
nemenda, o.s.frv. Það má heldur
ekki gleyma hverjir það era sem
„hanna“ hæfniskröfurnar. Auðvit-
að getur þetta orðið óréttlátt gagn-
vart körlunum sem hingað th hafa
notið þeirra forréttinda að vera
metnir hæfari, m.a. vegna þess að
það eru forréttindi að vera karl.
Fyrst jafnstaða,
svo réttlátt jafnrétti!
Eins og kom fram hér.að framan
tel ég að kvótaleiðin sé ein af mörg-
um leiðum í átt að raunverulegu
jafnrétti kynjanna, að hún geti
jafnað metín. Og þegar jafnstaða
er orðin að raunveruleika þá, og
fyrst þá, verða kvótar að „misrétt-
islögum" (J.B.) - því það er órétt-
látt að meðhöndla ójafnt það sem
er jafnt fyrir.
Stefania Traustadóttir
„En bara það að það skuli vera til lög
sem eiga að koma í veg fyrir kynja-
bundið misrétti segir okkur að slíkt
misrétti er til.“