Dagblaðið Vísir - DV - 09.02.1989, Blaðsíða 14

14
FIMMTUDAGUR 9. FEBRÚAR 1989.
Frjálst,óháÖ dagblað
Útgáfufélag: FRJÁLS FJÖLMIÐLUN HF.
Stjórnarformaður og útgáfustjóri: SVEINN R. EYJÖLFSSON
Framkvæmdastjóri og útgáfustjóri: HÖRÐUR EINARSSON
Ritstjórar: JÖNAS KRISTJÁNSSON og ELLERT B. SCHRAM
Aðstoðarritstjórar: HAUKUR HELGASON og ELlAS SNÆLAND JÓNSSON
Fréttastjóri: JÓNAS HARALDSSON
Auglýsingastjórar: PÁLL STEFANSSON og INGÓLFUR P. STEINSSON
Ritstjórn, skrifstofur, auglýsingar, smáauglýsingar, blaðaafgreiðsla, áskrift,
ÞVERHOLTI 11, SlMI 27022
Setning, umbrot, mynda- og plötugerð:
PRENTSMIÐJA FRJÁLSRAR FJÖLMIÐLUNAR HF„ ÞVERHOLTI 11
Prentun: ÁRVAKUR HF. - Áskriftarverð á mánuði 800 kr.
Verð i lausasölu virka daga 75 kr. - Helgarblað 90 kr.
Löður
Aðgerðum ríkisstjórnarinnar hefur verið líkt við hina
vinsælu sápuóperu, Löður, sem sýnd var í sjónvarpinu
fyrir nokkrum árum. Eftir síaukinn rugling í hveijum
þætti, endaði hann með spurningunni: „Eruð þið rugl-
uð? Þið verðið það ekki eftir næsta þátt í Löðri.“
Við svona aðstæður kemur leiðarahöfundum í koll
að hafa ofnotað lýsingarorð við aðrar og hversdagslegri
aðstæður. Gott væri að eiga hástig lýsingarorðanna eft-
ir, þegar komin er ríkisstjórn, sem er mun lakari og
skaðlegri en aðrar, er við höfum mátt þola um dagana.
Prófessorar, sem sitja á friðarstóli inni í Háskóla ís-
lands, búa ekki við þetta vandamál. Ennfremur eru
þeir ekki þátttakendur í dægurþrasi stjórnmálanna og
hafa ekki heldur óbeinna hagsmuna að gæta sem stjórn-
endur eða sérfræðingar samtaka og stofnana úti í bæ.
Því gat Þorvaldur Gylfason hagfræðiprófessor notað
mun sterkara orðalag en venjulega, þegar honum of-
bauð. Hann sagði vaxtaaðgerðir ríkisstjórnarinnar vera
„feiknarlega óskynsamlegar“ og vísitölubreytinguna
vera „óviturlegustu stjórnvaldsákvörðun um árabil“.
Þorvaldur taldi í viðtali, sem birtist hér í blaðinu í
gær, að nýjustu efnahagsaðgerðir ríkisstjórnarinnar
væru ekki aðeins feiknarlega óskynsamlegar og hinar
óviturlegustu um langt árabil, heldur væru þær „tíma-
skekkja“ og á þeim væri beinlínis „austantjaldsbragur“.
Verðlagseftirhtið, sem ríkisstjórnin hefur rekið að
undanfórnu undir nafni verðstöðvunar og hyggst reka
áfram undir öðru merki, er að mati Þorvalds aðeins
gríma til að fela máttleysi stjórnvalda. Það er stundað
austan tjalds en ekki í nágrannalöndum okkar.
Þorvaldur sagði í viðtalinu, að lækkun vaxta með
handafli mundi draga úr sparnaði þjóðarinnar og óhjá-
kvæmilega leiða til óhóflegrar seðlaprentunar, sem aft-
ur á móti leiðir óumflýjanlega til aukinnar verðbólgu.
Hann er þar bara að benda á augljósar staðreyndir.
Ríkisstjórn, sem kom halla A-hluta ríkisQármálanna
upp í sjö milljarða króna í fyrra með því að stofna millj-
arðasjóði og láta almennt eins og hún ætti í rauninni
bót fyrir rassinn á sér, er enn með ráðagerðir um að
verja ríkisfé í alls konar bjargráð af austrænu tagi.
Engin leið er í rauninni að rökræða um bráðabirgða-
aðgerðir ríkisstjórnarinnar, hvorki hinar fyrri né hinar
sfðari, af því að þær eru engan veginn á vitrænum og
ræðanlegum grundvelh. Þær eru úr einhverri furðuver-
öld, sem er hvorki í samræmi við reynslu né rök.
Engum dettur í hug, að ráðstafanir ríkisstjórnarinnar
leiði til aukinnar festu í þjóðlífinu. Þær auka bara rugl-
ið og löðrið, sem kemur í veg fyrir, að íslendingar fái
frið til að rækta garðinn sinn. Allir vita, að þær munu
leiða til nýrra bráðabirgðaráðstafana í apríl eða maí.
Erfitt er að sjá, hvers vegna ríkisstjórnin fer ekki
frá. Ekki er auðvelt að sjá, hvers vegna hún kýs að sitja
og magna upp síaukin vandræði á herðar þjóðinni. Eina
skýringin er sú, að ráðherrunum finnist persónulega
svo gaman að vera á fjölunum að leika ráðherra.
Ástandið er þannig, að ekki er siðferðilega unnt að
fara einhverjum silkiorðum um þá staðreynd, að ráð-
herramir eru hinir allra dýrustu og rugluðustu jóla-
sveinar, sem mátað hafa slíka stóla í manna minnum,
og að ríkisstjórnin er í sjálfu sér hreint öngþveiti.
Um framhaldslöður sápuóperu ríkisstjórnarinnar má
segja, að mestar hkur eru á, að áhorfendur verði enn
ruglaðri eftir næsta þátt, sem verður von bráðar .
Jónas Kristjánsson
Sjálfstætt
umhverfis-
ráðuneyti
Þaö eru aö verða liðnir tveir ára-
tugir frá því undirritaður bar fyrst
fram tillögu á Náttúruverndar-
þingi 1972 þess efnis aö sett skyldi
á fót sérstakt umhverfisráðuneyti.
Á árunum þar á eftir var slíkum
ráðuneytum komiö á fót í mörgum
löndum Vestur-Evrópu. Hin Norð-
urlöndin hafa fyrir löngu samræmt
yfirstjórn umhverflsmála og þar
eru nú starfandi sjálfstæð um-
hverfisráðuneyti. ísland mun nú
vera eina landið í Vestur-Evrópu
sem býr við forneskju í stjórnsýsl-
unni að þessu leyti og hafa um-
hverfismálin hérlendis beðið af því
margvíslegan hnekki.
Við myndun núverandi ríkis-
stjómar gerði Alþýðubandalagið
um það tillögu að strax yrði sett á
fót sjálfstætt umhverfisráðuneyti.
Ekki tókst samstaða um að setja
ákvæði þar að lútandi inn í stjórn-
arsáttmála en þess í stað var sæst
á svofellt orðalag:
„Ríkisstjórnin mun fela einu
ráðuneyti aö samræma starfsemi
hins opinbera að umhverfismálum
og komi það til framkvæmda innan
árs.“
Skiptar skoðanir í ríkisstjórn
Eftir að ríkisstjómin hóf störf
kom fljótlega í Ijós að skoðanir
vom áfram skiptar um það hvernig
standa bæri að framkvæmd þessa
ákvæðis málefnasamningsins.
Ráðherrar Alþýðuflokksins lögðu-
til að umhverfismálin yrðu tengd
félagsmálaráðuneytinu en ráð-
herrar Alþýðubandalagsins héldu
fast við hugmyndina um sjálfstætt
ráðuneyti umhverfismála.
Á miðstjómarfundi Framsóknar-
flokksins í nóvember kom fram til-
laga um stofnun umhverfisráðu-
neytis en formaður flokksins,
Steingrímur Hermannsson, lýsti
því þar yfir að hann myndi í ríkis-
stjóm gera tillögu um aö umhverf-
ismálin yrðu færð til félagsmála-
ráðuneytis, þ.e. taka undir með al-
þýðuflokksmönnum. Þessi tillögu-
flutningur var óheppilegur og hefði
verið eðhlegra að forsætisráðherr-
ann leitaði að lausn sem allir
stjómaraðilar gætu sætt sig við að
athuguðu máh.
Næst gerðist það að fram kom
hugmynd um 3ja manna nefnd á
vegum ríkisstjómarflokkanna til
að fjalla um máhð en talsmenn
Alþýðubandalagsins bentu á að
fyrst þyrfti ríkisstjómin að taka
ákvarðandi stefnu um það hvers
konar ráðuneyti ætti að setja á fót.
Hitt væri handavinna sem auðvelt
er að leysa eftir að meginlínur
væm orðnar skýrar.
Reynslan úr fyrri ríkisstjómum
ætti að hafa kennt mönnum að
fyrst af öllu verða stjómaraðilar
að koma sér saman um hvemig
koma eigi umhverfismálunum fyr-
ir í stjómsýslunni.
Pólitískt viðfangsefni
Miðstjóm Alþýðubfindalagsins
ítrekaði í nóvember sl. fyrri stefnu
flokksins um sjálfstætt umhverfis-
ráðuneyti um leið og sett var fram
ítarleg stefnumörkun um endur-
heimt landgæöa. Þá hefur Alþýöu-
bandalagið lagt fram skýr rök fyrir
því að ráðuneyti umhverfismála
þurfi að vera sjálfstætt en eigi ekki
að bindast einstöku fagráðuneyti.
Kjallaiiim
Hjörleifur Guttormsson
alþingismaður
Segja má að slík milhlausn hefði
verið áfangi á leið fyrir 10 ámm en
þá kom fram thlaga um að færa
umhverfismálin í félagsmálaráðu-
neytið. Nú væri það hins vegar
mildl skammsýni að stíga ekki
skrefið tU fuUs og vonandi tekst um
það samstaða alveg á næstunni.
Rétt er að minna á að fyrir Al-
þingi Uggur ágæt þingsályktunar-
tilíaga frá þingflokki Kvennalist-
ans um stofnun umhverfisráðu-
neytis. Ber hún vott um að það eru
fleiri en Alþýðubandalagið sem
leggja áherslu á að þessu máh verði
komið í höfn hið fyrsta. Samtök
áhugamanna um náttúmvemd
hafa um langt skeið tekið undir
þessa kröfu og hún var ítrekuð á
aðalfundi Landvemdar sl. haust.
Reynsla nágrannaþjóða
í framhaldi af aukaþingi Norður-
landaráðs um umhverfismál í nóv-
ember sl. heimsótti undirritaður
umhverfisráðuneytin í Noregi og
Danmörku. Þangað hafði ég komið
13 ámm áöur, þá í kynnisferð á
vegum Náttúravemdarráðs, en þá
vora aðeins liðin örfá ár frá því
ráðuneytin vora sett á fót.
Það var afar lærdómsríkt að ræöa
við forstöðumenn og annað starfs-
fólk þessara ráðuneyta og kynnast
breytingunum sem oröið hafa á
þessu skeiði. Verksvið beggja eru í
aðalatriðum hin sömu en skipulag-
ið nokkuð mismunandi. Undir
danska umhverfisráðuneytið
heyra 5 stofnanir (styrelser) á með-
an málin era í meira mæh leyst í
deildum innan norska ráðuneytis-
ins.
Starfsmenn umhverfisráðuneyt-
isins í Ósló era nú nálægt 1500 tals-
ins og auk þess tengjast því 10-A0
starfsmenn í hverju fylki. Deildir
ráðuneytisins era 6: Náttúravernd-
ar- og útilífsdeild, mengunardeild,
skipulags- og upplýsingadeild, al-
þjóðadeild, skipulagsdehd og auö-
hndadehd. Hverri dehd er síöan
skipt niður eftir málefnasviðum,
sem era 3-5 í hverri.
Álit Brundtland-
nefndarinnar
í Noregi, eins og í mörgum öðram
löndum, er nú unnið að því að end-
urmeta umhverfismálastefnu
stjómvalda á öllum sviðum í ljósi
skýslu Sameinuðu þjóðanna um
umhverfi og þróun. Sú álitsgerö
var unnin af sérstakri nefnd undir
forystu norska forsætisráðherrans
Gro-Harlem Brundtland og er við
hana kennd. Það er því eðhlegt að
stjórn hennar leggi nokkurn metn-
að í að fylgja þessu áhti eftir heima
fyrir og það virðist raunar gert af
framsýni og myndarbrag.
Nú er að koma fram í Noregi sér-
stök Stórþingsályktun sem við-
brögð við samþy.kkt Sameinuðu
þjóðanna um umhverfismál. Er
hún undirbúin af nefnd 8 ráðherra
sem munu síðan mynda fastanefnd
á vegum ríkisstjórnarinnar undir
forsæti umhverfisráðherrans.
Þýðing umhverfisráðuneytisins
norska verður enn meiri en áður
eftir þessa endurskoðun, að mér
var tjáð. Ráðuneytið hefur með
höndum yfirstjóm umhverfismál-
anna og ráðgjöf og eftirht gagnvart
öðrum ráðuneytum að því er varð-
ar umhverfissviðið. Það segir sína
sögu um stöðu þessa málaflokks
að á fjárlögum ársins 1989 er 24%
raunaukning á framlögum th um-
hverfismála frá síðasta ári.
Rekum af okkur slyðruorðið
Meðferð umhverfismála í stjórn-
kerfinu hérlandis er löngu orðin til
tjóns og vansa. Þess vegna má það
ekki dragast að hér verði stofnsett
sjálfstætt umhverfisráðuneyti sem
geti beitt sér fyrir sókn á þessu afar
mikhvæga málasviði.
Þótt auðvitað verði að leggja auk-
ið fjármagn th þessara mála er
auðvelt að sýna fram á hagkvæmni
þess aö færa þá mörgu þætti saman
í ráðuneyti sem mest varða um-
hverfið og nú eru dreifðir víða um
stjórnkerfið.
Rökin fyrir því að umhverfis-
ráðuneyti verði að vera sjálfstætt
eru m.a. þau aö umhverfismál
tengjast inn í öll fagráöuneyti.
Staða umhverfisráðuneytisins
verður því ekki ósvipuð ráðuneyti
fjármála, að því leyti að um lykil-
hlutverk verður að ræða.
Þá kröfu verður að gera th ríkis-
stjómarinnar að hún láti ekki
skammsýni og togstreitu milli
ráðuneyta og embættismanna
verða th þess einu sinni enn að
koma hér á nútímalegum stjómar-
háttum í umhverfismálum. Ríkis-
stjómin sjálf verður að ráða fram
úr þessu máh, það gera engir und-
irsátar fyrir hennar hönd.
Hjörleifur Guttormsson
„Staða umhverfisráðuneytis verður
því ekki ósvipuð ráðuneyti fjármála að
þvi leyti að um lykilhlutverk verður
að ræða.“