Dagblaðið Vísir - DV - 12.05.1989, Qupperneq 14

14
FÖSTUDAGUR 12. MAÍ 1989.
Frjálst.óháÖ dagblaö
Útgáfufélag: FRJÁLS FJÖLMIÐLUN HF.
Stjórnarformaður og útgáfustjóri: SVEINN R. EYJÓLFSSON
Framkvæmdastjóri og útgáfustjóri: HÖRÐUR EINARSSON
Ritstjórar: JÓNAS KRISTJANSSON og ELLERT B. SCHRAM
Aðstoðarritstjórar: HAUKUR HELGASON og ELÍAS SNÆLAND JÚNSSON
Fréttastjóri: JÓNAS HARALDSSON
Auglýsingastjórar: PÁLL STEFÁNSSON og INGÖLFUR P. STEINSSON
Ritstjórn, skrifstofur, auglýsingar, smáauglýsingar, blaðaafgreiðsla, áskrift,
ÞVERHOLTI 11,105 RVlK, FAX: (1)27079, SÍMI (1)27022
Setning, umbrot, mynda- og plötugerð:
PRENTSMIÐJA FRJÁLSRAR FJÖLMIÐLUNAR HF„ ÞVERHOLTI 11
Prentun: ÁRVAKUR HF. - Áskriftarverð á mánuði 900 kr.
Verð í lausasölu virka daga 85 kr. - Helgarblað 100 kr.
Gengið veltur
Gengi krónunnar hefur nú veriö fellt um hálft annað
prósent. Þetta þykir ekki mikið. En jafnframt var viður-
kennt 2,25 prósent gengissig, sem varð skömmu eftir 2,5
prósent gengisfellinguna í febrúar, og ennfremur veitt
heimild til að láta gengið síga um 2,25 prósent til við-
bótar. Það verður líklega á næstunni. Gengið hefur ver-
ið fellt þrívegis á þessu ári til viðbótar gengissigi, eins
og það hefur verið kallað. Gengi krónunnar hefur alls
verið fellt á þessu ári um fimmtán prósent gagnvart
Bandaríkjadollar. Ríkisstjórnin stendur því engan veg-
inn við síendurtekin fyrirheit sín um að feUa gengið
ekki. Orð ráðherra um slíkt eru markleysa. En ekki
nægir að ásaka stjórnina fyrir þetta. Orsökin felst í
öðru. Hún felst í því, að ríkisstjórnin hefur með stefnu
sinni leyft verðbólgunni að rása. Mönnum er illa við
gengisfellingar. En lítið stoðar að reyna að halda geng-
inu föstu, meðan verðbólgan vex og er margfalt meiri
en í helztu viðskiptalöndum okkar. Þegar slíkt misvægi
verður milli verðbólgu í hinum ýmsu löndum, kemur
ekki tU greina annað en að fella gengið. Því er það á
sviði verðlagsmála, sem ríkisstjórnin ber sökina. Meðal
annars þess vegna komast útflutningsatvinnuvegir í
þrot. MiUifærsluleiðir stoða ekki. Þær gera illt verra.
En gengisfelhng er ekki aUra meina bót, svo óhjákvæmi-
leg sem hún er. Hún magnar sjálf verðbólgu. Sífelldar
gengisfelhngar nú eru því enn eitt dæmið um, hversu
ríkisstjórninni hefur mistekizt stjórn efnahagsmála.
Atvinnuvegirnir vildu flestir meiri gengisfellingu en
orðin er, tU dæmis 10-15 gengisfeUingu nú í stað þeirrar
Utlu feUingar, sem samþykkt var. Fulltrúar útflutnings-
atvinnuveganna hafa rétt fyrir sér um það, að meiri
gengisfellingu þarf. Því veldur verðbólgan innanlands
ásamt launahækkunum. En ekki má fara að ýtrustu
kröfum útflutningsatvinnuvega um gengið. Við skulum
minnast þess, að breyttir atvinnuhættir hljóta að valda
því, að til dæmis frystihúsum fækki. GengisfeUing má
því ekki taka mið af því, að hinum slökustu frystihúsum
verði haldið gangandi.
í ríkisstjórninni er mismunandi afstaða til gengis-
mála.
Fyrri reynsla margra ára segir okkur, að Framsókn-
arflokkurinn tekur mest tillit til SÍS. Þessi flokkur hefur
því jafnan viljað ganga lengra en aðrir í gengisfellingu.
Það gerist vegna sérstaks áhuga flokksins á að gera
það, sem Sambandið biður um. Frystihús Sambandsins
eru sum meðal þeirra, sem verst standa.
Alþýðuflokkurinn hefur að sumu leyti hallast að fast-
gengisstefnu. í því felst, að nánast sé ekki fellt gengi
krónunnar. Hugmyndin að baki þessu er að grisja veru-
lega í útflutningsgreinum okkar. En fylgismönnum fast-
gengisstefunnar hættir til að ganga of langt og valda
tjóni.
• Alþýðubandalagsmenn hafa verið tregir til að lækka
gengi krónunnar. Þeir hafa yfirleitt litla samúð með
kvörtunum fuíltrúa útflutningsgreinanna. Alþýðu-
bandalagsmenn eru tengdir verkalýðshreyfmgunni og
því yfirleitt andvígir gengisfellingu.
Af þessu sést, að ýmissa grasa kennir í stjórninni.
Þó fara deilur um þetta ekki hátt að sinni.
Menn sjá annars lítinn mun á afstöðu núverandi
stjórnar og fyrri stjórna til gengis krónunnar. En gleym-
um ekki, að gengislækkun stafar af mistökum á öðrum
sviðum.
Haukur Helgason
Það hefur margoft komið í ljós í
þeim hneykslismálum, sem upp
hafa komið í Bandaríkjunum, og
reyndar víðar, að stjórnmálamenn
geta komist upp með næstum hvað
sem er, annað en ljúga að almenn-
ingi. Þau hneyksli, sem mesta at-
hygh hafa vakið, hafa verið í þvi
fólgin að ráðamenn sögðu ósatt,
þeir hafa orðið að segja af sér vegna
þess en ekki sjálfra brotanna.
Profumohneykslið í Bretlandi
1963, sem nú er verið að rifja upp
í fjölmiðlum, snerist um það að
Profumo landvarnaráðherra laug
að þinginu um samskipti sín við
gleðikonur ki aðallega sam-
skiptin sjá ■ sjálft Watergate-
málið, það i sli aldarinnar sem
öll önnur eru .niðuð við í Banda-
ríkjunum, snerist að lokum um það
að Nixon forseti laug aö þjóðinni
um það að hann hefði ekkert vitað
um málið fyrr en mörgum mánuð-
um eftir innbrotið í Watergate.
„Forsetarnir eru sloppnir en Oliver North situr í súpunni...“, segir m.a.
í grein Gunnars í dag.
Að Ijúga og kom-
astuppmeðþað
Það kom í ljós að hann vissi um
það og hvernig það tengdist starfs-
mönnum hans strax nokkrum dög-
um síðar. - Vegna þessara ósann-
inda varð hann að segja af sér. All-
ar þær ávirðingar, sem til voru
tíndar á Nixon og menn hans,
skiptu litlu máli þegar til kom og
það eitt, að hann hafði logið, neyddi
hann til afsagnar. Ótal fleiri dæmi
um þetta mætti tína til. Það er eins
gott að ekki hafa allir Bandaríkja-
forsetar þurft að bera af sér opin-
berlega ýmsar sakir sem á þá hafa
verið bornar.
Fjölmiðlaveislur
Það er ólíklegt að John F.
Kennedy hefði getað sagt sannleik-
ann um kvennafar sitt opinberlega
og Lyndon Johnson var aldrei kraf-
inn sagna opinberlega um misnotk-
un sína á sinni aðstöðu til aö
tryggja hag fyrirtækja sinna í Tex-
as. Reyndar voru þá aðrir tímar og
fjölmiðlar ekki eins aðgangsharðir
og þeir hafa verið eftir Watergate.
En nú eru gerðar afdráttarlausar
kröfur um heiðarleika á öllum
sviðum, svo afdráttarlausar að
jaörar við fáránleika. Fjölmiðla-
menn í Bandaríkjunum dreymir
marga um að endurtaka leikinn
þegar Nixon var lagður í einelti og
að lokum hrakinn úr embætti og
þeir steypa sér eins og hrægammar
yfir hverja þá opinberu persónu
sem einhver von er um að finna
höggstað á og fáir eru svo heilagir
í líferni sínu að ekkert megi aö
finna.
Þetta er farið að há Bandaríkja-
mönnum, þeir fá ekki orðið hæf-
ustu menn til æðstu embætta
vegna þess hreinsunarelds sem
þeir verða .að ganga í gegnum í
þingnefndum og fjölmiðlum. Fjöl-
miðlamenn komust í feitt í fyrra
þegar eitt hæstaréttardómaraefni
Reagans álpaðist til að viðurkenna
aö hann hefði fiktað við að reykja
marijúana á skólaárum sínum. Þar
með var hann úrskurðaður óhæfur
dómari.
Um þetta eru ótal dæmi en ekk-
ert jafnast á viö þá veislu sem verð-
ur í fjölmiðlum ef grunur leikur á
að sjálfur forsetinn hafi ekki hreint
mjöl i pokahorninu.
iran-kontra-málið
Nú er komið í ljós í réttarhöldun-
um yfir Oliver North undirofursta
að Reagan, fyrrum forseti, og Bush,
núverandi forseti, hafi báðir sagt
ósatt um hlut sinn í því máli. En
þá bregöur svo undarlega við að
almenningur er áhugalaus. - Það
vill svo heppilega til aö íran-
kontra-máhð er orðiö gamalt og
þvælt.
Sakir, sem hefðu nægt til að
KjaUarinn
Gunnar Eyþórsson
fréttamaður
knýja Reagan til afsagnar í fyrra
eða hittiðfyrra, vekja nú engan
áhuga lengur, fólk hefur um annaö
aö hugsa. Bandarískir fjölmiðlar
hamast við að greina frá þessu en
undirtektir eru daufar. - Reagan
er sloppinn og áhuginn á að ganga
í skrokk á Bush er enn ekki vakn-
aður til fulls.
En ef það sem nú er vitað hefði
komið fyrir almannasjónir fyrir
einu eða tveimur árum er óvíst aö
Reagan hefði sloppið. Heppnin hef-
ur alltaf verið með honum og er
enn. North hefur sýnt fram á það
að Reagan vissi allt um og lagði á
ráðin um að fara í kringum bann
þingsins við aðstoð við kontra-
skæruliða í Nicaragua og Bush átti
virkan þátt í tilraunum forsetans
til aö fá Hondúras til að styrkja
skæruliöa gegn því að Hondúras
fengi aukna aðstoð frá Bandaríkj-
unum sem eitt og sér er lögbrot því
að slík milliganga þriðja aðila er
bönnuð í lögum.
Þaö eina sem Reagan vissi ekki
fyllilega um var sá angi málsins
sem sneri að vopnasölu til írans tjl
að íjármagna skæruliðana. En nú
er komið í ljós að það var aðeins
minni háttar atriði, aðalmálið er
lítilsvirðing Reagans á þinginu með
því að sniðganga banniö fyrir milli-
göngu stjórnar Hondúras. Þetta er
nú sannað mál og hefði að öllum
líkindum kostaö Reagan embættið
í hittiðfyrra. Bush sleppur líklega
líka; hann var ekki orðinn forseti
þegar hann gekk erinda Reagans í
Hondúras og hann þverneitar að
hafa logið.
Síöan á tímum Nixons hefur eng-
inn forseti tekið samtöl sín upp á
segulband svo að óhægt er um vik
að sanna lygar á Bush eftir að hann
varð forseti. En þetta skiptir litlu
máli nú orðið, forsetarnir eru
sloppnir en Oliver North situr í
súpunni þar sem hann átti alltaf
að vera í stað þess að ásaka yfirboð-
ara sína - aö þeirra áliti að minnsta
kosti.
Allt hefursinntíma
Þetta sýnir ásamt fleiru hversu
miklu skiptir að hneykslismál
komi upp á réttum tíma. Hneyksli,
sem enginn hefur áhuga á, er ekk-
ert hneyksli. Fjölmiðlar og þing-
nefndir beina allri orku sinni að
einu eða tveimur hneykslum í einu
og áhuginn dettur niður á milli.
Það er happdrætti hver lendir í
hneyksli og hver sleppur. John
Tower var óheppinn og eftir að
gengið var af honum dauðum datt
niöur áhuginn á öllum öðrum ráð-
herrum í stjórn Bush. Þannig hefur
þetta lengi veriö. Eltingaleikur fjöl-
miðla viö Edward Meese, fyrrum
dómsmálaráðherra Reagans, gerði
öðrum háttsettum embættismönn-
um kleift að stunda sína spillingu
í hans skjóli. Minni spámenn kom-
ust ekki að í fréttunum. Áhuginn
gengur í bylgjum.
Það er líka erfitt að vera að æsa
sig út af einhverri ógæfu sem fram-
in var fyrir tveimur árum; það er
sagnfræði en ekki frétt lengur. Þótt
nú sé vitað að Reagan laug að þjóð-
inni og var alls ekki eins sljór og
sinnulaus í embætti og látið’var að
liggja er það einfaldlega ekki frétt-
næmt. Þar með ætti að sjást að
tímasetningin skiptir öllu.
Það sem nú er komið í ljós í íran-
kontra-málinu hefði gert banda-
rísku þjóðina æfa af hneykslun fyr-
ir tveimur árum. En almenningur
nennir ekki aö hneykslast núna,
sá tími er liðinn. Önnur hneykslis-
mál bíða á næsta leiti. Reagan
komst upp með að ljúga að þjóðinni
en það er búið aö fyrirgefa honum.
- Það er ekki sama hver í hlut á.
Gunnar Eyþórsson
„En nú eru gerðar afdráttarlausar
kröfur um heiðarleika á öllum sviðum,
svo afdráttarlausar að jaðrar við fárán-
leika.“