Dagblaðið Vísir - DV - 24.08.1989, Qupperneq 15

FIMMTUDAGUR !24Í ÁGUST l989.
15
Efnahagsáætlun
dönsku ríkisstjórnarinnar
Danska ríkisstjórnin hefur lagt
fram efnahagsáætlun, nokkurs
konar 5 ára áætlun um þróun efna-
hagsmála árin 1990-1994. Af áætl-
uninni má sjá að ríkisstjórnin telur
dönsku þjóðina í talsverðum vanda
og vill því skera kerfið upp og
breyta áherslum.
Ástæður þess að áætlunin er gerð
eru margar. Þar má nefna:
1. Innri markaður Evrópubanda-
lagsins á að koma til fram-
kvæmda sameinaður 1992. Þá
opnast 320 milljón manna mark-
aður, sá stærsti í heimi, en jafn-
fram eykst samkeppnin. Dönsk
fyrirtæki verða að geta keppt á
þeim markaði eftir þeim reglum
sem þá verða í gildi. Efnahagsá-
ætlunin er því í senn aðlögun
að innri markaðnum og undir-
búningur undir hann.
2. Erlendar skuldir Dana eru um
300 milljarðar danskra króna og
vaxtagreiðslur þeirra af erlend-
um lánum nema árlega rúmlega
30 milljörðum danskra króna.
Þetta er nálægt því sama vaxta-
byrði og íslendingar bera af er-
lendum lánum ef miðað er við
fólksfjölda. Eigi að síður telja
Danir þessa stöðu mjög alvar-
lega og telja hana kalla á harðar
aðgerðir.
3. Verslunin á landamærum Dan-
merkur og V-Þýskalands er
vandamál. Vegna mjög mis-
munadi gjalda í þessum löndum
streyma menn fram og aftur yfir
landamærin til þess að kaupa
það sem hagstæðast er á hveij-
um stað.
4. Opinberi geirinn er orðinn of stór
KjaUariim
Guðmundur G. Þórarinsson
alþingismaður
í Danmörku. Hann hefur inn-
byggt eðh til þess að vaxa og
ættu íslendingar að þekkja það
vandamál.
Áætlunin
Að sjálfsögðu er áætluninni ætlað
að ná verulegum árangri. Henni er
ætlað að hvetja til aukinnar fram-
leiðslu og aukins sparnaðar, svo
unnt verði að lækka greiðslubyrði
erlendra skulda. Áætlunin á að
brjóta upp stirðnuð kerfi bæði inn-
an opinbera geirans og einkageir-
ans.
Nú er ætlunin að hvetja til og
verðlauna:
a) frumkvæði
b) framtakssemi
c) vilja til að taka áhættu
d) fjárfestingar
Tækin sem nefnd eru:
a) lægri skattar á einstaklinga
b) lægri skattar á fyrirtæki
c) opinber spamaður
d) sveigjanlegri vinnumarkaður
með aukinni eftirmenntun og
símenntun og breyttu fyrir-
komulagi á fjármögnun at-
vinnuleysisbóta
Markmiðið er að:
a) auka hagvöxt og atvinnu
b) ná jákvæðum greiðslujöfnuði við
útlönd
c) auka spamað heimilanna
d) halda verðbólgunni í lágmarki
Skattalækkununum er mætt með
spamaði í opinbera geiranum
og breikkun skattstofnsins.
Aðgerðir
Gert er ráð fyrir að flestar að-
gerðimar byrji 1990 og þær séu að
fullu komnar til framkvæmda 1994.
Aðgerðirnar í skattamálum em
að hluta aðlögun að öðmm löndum
Evrópubandalagsins, sem reyndar
hafa mjög mismimandi skattþunga
beinna skatta.
Meðal þess sem Danir ætla að
gera í skattamálum má nefna:
1) Lækkatekjuskattáfyrirtækjum
og einstaklingum í sjálfstæðum
rekstri úr 50% í 35%. En jafn-
framt þýða breyttar afskrifta-
reglur nokkra skattþyngingu.
Breytingunni er í og með ætlað
að hvetja erlend fyrirtæki til að
fjárfesta og stofna til framleiðslu
í Danmörku.
2) Hæsta skattþrepið í tekjuskatti
einstakhnga mun lækka úr 68%
í 52%. Inni í tekjuskattinum er
skattur til sveitarfélaga þannig
að ekki er alveg einfalt að bera
skattbyrði saman milh landa.
Þá þarf að taka heildarskatt-
byrði.
3) Bensíngjald lækkar til samræm-
is við V-Þýskaland vegna landa-
mæraverslunar. Jafnframt er
gert ráð fyrir að menn greiði
meira fyrir ýmsa opinbera þjón-
ustu beint. Dæmi: gjald verður
lagt á umferð, notkun vega og
brúa milli landshluta. Atvinnu-
lífið greiðir meira til slysatrygg-
inga vegna vinnu og til atvinnu-
leysistrygginga. Gjald verður
lagt á vatnsnotkun, þungaskatt-
ur verður hækkaður o.s.frv.
Af sparnaði í opinbera geiranum
má nefna:
1) Starfsfólki ríkis og sveitarfélaga
verður fækkað um 40.000 á 4
árum, þ.e. um 10.000 á ári. Hér
er um að ræða 1,5% mannaflans
á ári og skiptist þannig að hjá
ríki fækkar um 3000 manns á ári
en hjá sveitarfélögum um 7000
manns á ári. Þetta bendir á að
ríkisstarfsmenn í Danmörku
séu um 200.000.
2) Aðhaldi verður beitt í öðrum
kostnaði ríkisins. Sparnaður á
að nást fram í rekstrarkostnaði
og nefnt er 1% á fostu verðlagi
á ári en jafnframt að útgjöldum
til eftirlauna, atvinnuleysisbóta,
námsstyrkja, leigu- og íbúðaað-
stoðar verði haldið óbreyttum í
4 ár.
Margt fleira forvitnilegt er í
dönsku efnahagsáætluninni. Nefna
má hugmyndir um að nota lottó-
kerfið th að auka spamað þ.e. að
hluti vaxtanna sé notaöur til vinn-
inga. Þetta mun þegar gert í nokkr-
um löndum t.d. Svíþjóð og tahð er
að slíkt kerfi nái til þeirra sem ella
leggja lítið fyrir.
Ekki skal hér lagður dómur á
hversu Dönum reiðir af með þessa
áætlun sína.
Hitt er sjálfsagt öllum ljóst að ís-
lendingar þurfa að vinna slíka
áætlun, langtímaplan um endur-
reisn atvinnu- og efnahagslífsins
eftir afleiðingar slysaársins 1987.
Þingflokkur Framsóknarflokks-
ins hefur skipað nefnd sem starfar
undir forystu Stefáns Guðmunds-
sonar alþingismanns og vinnur að
áætlun um atvinnu- og efnahags-
mál.
Væntanlega mun hún skila áliti
í september nk.
Guðmundur G. Þórarinsson
„Hitt er sjálfsagt öllum ljóst að íslend-
ingar þurfa að vinna slíka áætlun, lang-
tímaplan um endurreisn atvinnu- og
efnahagslífsins.“
Iran-lraks-
hneykslið
Lengi hef ég verið að bíða eftir
tækifæri til að skrifa eitthvað um
hneykslun mína á íran og írak. Þar
gekk á stríð í fjölda ára þar sem
tugir hundmða þúsunda týndu lífl
fyrir ekki neitt.
Þögnin mikla
Alltaf beið ég eftir því að sjá ein-
hveija íslendinga tjá sig í fjölmiðl-
um um ógeð sitt á þessu stríði af
því að ljóst var að það hafði valdið
vanhðan hjá þeim flestum. Þó gerð-
ist það að ekki voru önnur viðbrögð
en þau að fjölmiðlar brugðust við
„áhuga“ lesenda með því að koma
með æ fleiri fréttir og myndir af
gangi mála, líkt og um hvern annan
fjarlægan atburð sem okkur kemur
ekki við. Eina undantekningin,
sem ég man eftir, var grein Vh-
mundar heitins Gylfasonar um
Khomeini erkiklerk.
Að vísu er mönnum ekki láandi
að hafa ekki getað skrifað neitt
prenthæft um þessa atburði á
grundvelh sérfræðiþekkingar,
jafnvel mér tókst það ekki. En
hvers konar þjóð erum við sem lát-
um ofbjóða okkur í áraraðir með
shkum gegndarlausum stríðshryll-
ingi án þess að segja neitt? Getur
verið að allir séu svo hræddir við
að vera ekki málefnalegir að hægt
sé að múlbinda þá í öllum málum
sem koma ekki við efnahag eða fé-
lagslegu öryggi þeirra?
Að vísu kom fram óbeint samúð
Kjallarmn
Tryggvi V. Líndal
þjóðfélagsfræðingur
með írönskum flóttamanni sem
kom hingað, og með íslenskri konu
sem hjó í íran. Einnig hafði Am-
nesty Intemational íran og írak á
dagskrá sinni. En hvar voru mót-
mæh á borð við fordæminguna á
Afganistan, S-Afríku, E1 Salvador
og Argentínu, mál sem tengdust
flokkspóhtík okkar? Þar fékk van-
hðan íslensku þjóðarinnar þó ein-
hverja útrás. Um íran-íraks-
hneykshö ríkir hins vegar sú
óþæghega þögn sem allir þekkja að
loknum fyrirlestri þar sem beðið
er um spumingar frá áhorfendum
en enginn segir neitt, sökum van-
kunnáttu eða óframfæmi.
Fordæmingar er þörf
Ég held að okkur sé óhætt að for-
dæma Khomeini. í það minnsta
vhdum við ekki hafa shkan mann
á landinu okkar, fyrir vin, eða að
ala upp bömin okkar th að verða
eins og hann. Það skiptir ekki máh
þótt hann muni hafa verið ofsóttur
af stjóminni, misst nána fjöl-
skylduvini í baráttu við keisara-
stjómina, verið flóttamaður meiri-
hluta ævinnar og verið frá ofstæk-
issinnuðum sértrúarhópi sem leit
píslarvættisdauða jákvæðum aug-
um.
Það sem skiptir máh er að þótt
við getum ekítí tekið afstöðu th
„En hvar voru mótmæli á borö viö for-
dæminguna á Afganistan, S-Afríku, E1
Salvador og Argentínu?“
„Skilningur Islendinga á múhameðstrú fer vaxandi", segir greinar-
höfundur m.a. - Frá bænastund múhameðstrúarmanna í íran.
hans á grundvelli efnahagspólitík-
ur eða vísindalegs rökstuðnings er
enn hægt að fordæma hann sem
nokkurs konar Robespierre; ein-
hvem sem gekk lengra í mann-
drápinu en við sem einstaklingar
getum sætt okkur við.
Sumir okkar geta sætt sig við
stríð mhh íranskra og íraskra her-
manna á bersvæði, en hklega getur
enginn sætt sig við að börnum var
att fram sem fallbyssufóðri í trúar-
legu yfirskini; þar finnst okkur
trúnni gefið of mikið vald.
Ekki er heldur við unandi að eit-
urgas var þar notað th að drepa
konur og böm eins og írakar gerðu,
né heldur er hálfgert útrýmingar-
stríð íraka gegn Kúrdum afsakan-
legt í stríðslok. Og ofsóknir írana
gegn Baháíum, þar sem konur voru
hengdar unnvörpum, eru næstum
eins og gyðingaofsóknir Hitlers. Og
með aftökum sínum á hómm,
mehudólgum, drykkjumönnum og
fikniefnasölum gekk Khomeini
kannski lengra en sjálfur Hitler.
íslam: Friðsamleg trú
Ofsóknir Khomeinis á hendur rit-
höfundinum Salman Rushdie voru
smámál nema að þær vom aðfór
að vestrænu tjáningarfrelsi. Þær
hafa leitt th fordæmingar af rithöf-
undum okkar í Alþjóðasamtökun-
um P.E.N. Einnig hafa þær leitt th
sölu bókar Rushdies, Sálmar Sat-
ans, hér á landi. Ekki er ljóst hvort
það beri að skoða sem fordæmingu
á ódæðum írana, en þó er þar vott-
ur um áhuga á að skoða múha-
meðstrú í eigin ljósi.
Skilningur íslendinga á mú-
hameðstrúarmönnum fer
vaxandi
Nýlega hafa orðin íslam, múshmi
og moska bæst í orðaforða almenn-
ings. Og trúhneigðir múshmar eru
mjög aðdáunarverðir í sannfæring-
arkrafti sínum. Þessu kynntist ég
fyrir áratug síðan í moskunni í
Winnipeg þar sem ég hafði það
verkefni í mannfræði að gera út-
tekt á trúarlífi íslamskra innflytj-
enda þar. Þeir voru frá íran, írak
og víðar en samþykktu ályktun um
að stríð væri ekki rétta leiðin th
að koma á fyrirmyndarþjóðfélagi
íslams því inntak þess væri friður,
ást og samvinna.
Nú er Khomeini ahur, og reynist
eiga stóran hóp syrgjenda. írakar
huga nú að endurbyggingu fornra
bygginga þessa elsta menningar-
svæðis, Mesópótamíu, th að laða
að ferðamenn. Hneykshð virðist
alveg vera að gleymast í fjölmiöl-
um, en almenningur hefur samt
enn óbragð í munninum.
Tryggvi V. Líndal