Dagblaðið Vísir - DV - 30.05.1990, Blaðsíða 27

MIÐVIKUDAGUR 30. MAÍ 1990.
27
LífsstOI
Það var fyrir 25 árum sem sætu-
efnið aspartam, sem flestir þekkja
nú undir vörumerkinu Nutra
Sweet, var uppgötvað fyrir hreina
tilviljun er unnið var að því hjá
bandaríska lyíjafyrirtækinu G.D.
Searle & Co að finna nýtt lyf við
magasári.
Það hefur mikið vatn runniö til
sjávar á þeim tíma og er ekki ólík-
legt að nú hafi flestir neytt Nutra
Sweet í einhverju formi, einhvern
tíma á ævinni, þar sem það er t.d.
notað í svaladrykki, tyggigúmmí,
léttjógúrt og vítamíntöflur.
Nutra Sweet fékk náð fyrir aug-
um FDA, Food and Drug Admin-
istration, í Bandaríkjunum sumar-
ið 1981 eftir að fjöldi rannsókna
hafði verið gerður á efninu og síðan
hefur það verið leyft í um 80 lönd-
um víðs vegar um heim. En sitt
sýnist hverjum um ágæti þess.
Blinda og
höfuðverkur?
Fremstur í flokki andstæðinga
efnisins vestan hafs er H.J. Ro-
berts, forstjóri Palm Beach Instit-
ute for Medical Research á Florida,
sem mun hafa rannsakað eða haft
afspum af 551 manneskju sem
hafði brugðist neikvætt við aspart-
am. Ellefu munu að eigin sögn hafa
misst sjónina á öðru eða báðum
augum og helmingur kvartaði und-
an slæmum höfuðverk. FDA hefur
ásamt CDC, Center for Disease
Control, athugað kvartanir eins og
Roberts fæst við, en niöurstöður
eru allar á einn veg, þ.e.a.s. ekki
hefur verið unnt aö fmna tengsl
milli kvartana neytenda og aspart-
ams.
Umræðan um neikvæðar afleið-
ingar aspartams er alls ekki ný af
nálinni, þó hún hafl ekki skotið upp
kollinum hér á landi fyrr en í mars
sl. er rætt var við Hallgrím Magn-
ússon lækni í neytendaþætti sjón-
varpsins. Hallgrímur er skoðana-
bróðir Roberts og hefur vitnaö í
hann og aðra sem aðhyllast þá
kenningu að Nutra Sweet geti vald-
ið sjóntruflunum, jafnvel blindu,
minnisleysi og taugasjúkdómum -
reyndar óþægindum um allan lík-
amann.
Ekki er óliklegt að margir neyti Nutra Sweet daglega þar sem það er finna i vörutegundum eins og svala- og gosdrykkjum, léttjógúrt, tyggi-
gúmmii, vítamintöflum og niðurlögðum ávaxtagrautum. DV-mynd GVA
Sætuefnið aspartam:
Hættulaust
fyrir heilbrigða
- leyft í um 80 löndum
240 lítrar
í einum sopa
„Augnvandamálin eru sett í beint
samband viö að við erum að drekka
metanól, tréspíritus," sagði Hall-
grímur Magnússon í samtali við
DV. „Það er öllu flóknara fyrirbæri
sem veldur þessu minnisleysi og
slíku. Það eru þessar aspartamsýr-
ur og fenýlalanínið sem eru að
hluta til taugaboðefni okkar sem
bera þau boð sem við þurfum að
bera, þvi ekkert veröur til í líkam-
anum nema fyrir taugaboðin, og
ef viö fáum of mikið af þessu í lík-
amann þá hefur það jú áhrif á
heilastarfsemina."
„Þetta kemur hvergi fyrir í nein-
um mat úr náttúrunni. Við höfum
alls staðar allar eggjahvítusýrurn-
ar í vissum hlutfóllum og þarna
erum við bara með tvær. Allt í einu
fáum við of mikið magn af þessum
tveimur og það hefur áhrif á hegð-
un og atferh.“
Aspartam er að hluta til byggt
úr amínósýrunum fenýlalaníni og
asparagínsýru, en þessar sýrur má
finna í mörgum eggjahvítuefnum í
daglegu fæði okkar, eins og kjöti,
kornmat og mjólkurvörum. Það er
rétt aö 10% af aspartam breytist í
metanól við efnaskipti líkamans,
en staðreyndin er sú að það þarf
240 lítra af gosdrykk, sem inniheld-
ur aspartam, til að metanóliö geti
haft skaðleg áhrif. Og helst þyrfti
að drekka þetta allt í einum sopa.
Fimmtán dósir á dag
Hér á landi er það aukefnanefnd,
sem skipuð er af heilbrigðisráð-
herra, sem hefur með það að gera
hvort viðkomandi aukefni verður
leyft eða bannað. Engar rannsókn-
ir eru gerðar á efnunum hér á landi
þar sem aðstaða fyrir slíkt er tak-
mörkuð. Verður því nefndin að
styðjast fyrst og fremst við þær
rannsóknir sem hafa verið gerðar
annars staðar.
„Það sem viö notum sem út-
gangspunkt eru hin svokölluðu
markgildi eða ADI-gildi (Acc-
eptable Daily Intake),“ sagði Jón
Gíslason, næringarfræðingur og
deildarráðunautur hjá Hollustu-
vernd ríkisins, en hann er einnig
formaður aukefnanefndar. „Það er
Joint Expert Committee on Food
Additives, JECFA, sem er á vegum
Alþjóða heilbrigðisstofnunarinnar
og Landbúnaðarstofnunar Samein-
uðu þjóðanna, sem gefur efnunum
þessi markgildi. Það er líka svona
sérfræðinefnd á vegum Evrópu-
bandalagsins og við athugum einn-
ig hvað hún er aö gera.“
JECFA hefur gefið aspartam 10
mg á hvert kíló líkamsþunga, en
FDA í Bandaríkjununum miðar við
50 mg. Markgildiö er það magn sem
einstaklingur getur neytt daglega
allt sitt líf af efninu án þess að
verða meint af. En hversu mikið
magn er virkilega verið að tala um?
Leyfilegt magn í hverjum lítra af
diet gosi er 500 mg og þaö magn sem
notað er kemst mjög nálægt því.
Diet kók hins vegar er blandað af
tveimur sætuefnum og er því magn
aspartams vel innan við 500 mg.
Neyslumark einstaklings sem er 60
kíló að þyngd er 2400 mg á dag þeg-
ar reiknað er út frá markgildi, sem
gera tæplega fimm lítra á dag eða
15 dósir.
Neytendur
Rannsóknir
sýna engan mun
Fyrir um tveimur árum stóð Uni-
versity of Minnesota að umfangs-
mikilli tilraun á áhrifum aspart-
ams á fólk þegar það neytti þess
umfram markgildið. í tilrauna-
hópnum voru 108 einstaklingar,
karlar og konur, á aldrinum 18 til
62 ára. Fimmtíu og þrír þátttakend-
ur neyttu aspartams í sex mánuði
og fengu daglega sem svarar magni
þess í 10 lítrum af diet gosdrykk,
en rannsóknin var tvíblind þannig
að annar hópurinn fékk óvirkt efni.
Hvorugur hópurinn vissi hvers
hann var að neyta og þeir sem
færðu hópunum efnin vissu það
ekki heldur. Á meðan á rannsókn-
inni stóð kvartaöi hvorugur hópur-
inn undan sjóntruflunum og kvart-
anir vegna höfuðverkjar voru jafn
algengar hjá þeim sem ekki fengu
aspartam og hjá aspartamhópnum.
í stuttu máli sagt, einstaklingar í
aspartamhópnum sýndu engar
mælanlegar eða marktækar breyt-
ingar samanborið við þá sem ekki
neyttu aspartams.
„Mikilvægt er að gera sér grein
fyrir að þessi markgildi eru byggð
á NOEL, eða No Effect Level. Gerð-
ar eru tilraunir á dýrum með efn-
inu og það magn ákveðið sem ekki
veldur skaðlegum áhrifum, þ.e.a.s.
mg á kg líkamsþyngdar fyrir við-
komandi tilraunadýr. Þá er deilt
með 100 til að fmna markgildið,
þannig að markgildið sem við erum
að miða við þegar við erum að leyfa
aspartam er 100 sinnum lægra en
þaö magn sem ekki hefur haft skaö-
leg áhrif í dýrartilraunum (NO-
EL),“ sagði Jón. „Ástæðan fyrir því
að það er notaður þessi hundrað-
faldi öryggisþáttur er sá að það
getur verið munur á efnaskiptum
milli dýra og manna, auk þess sem
neyslan getur verið misjöfn milli
einstaklinga. Ef við höfum rann-
sóknir á fólki til að byggja á, sem
líka hafa verið mjög margar varð-
andi aspartam, þá getum við notað
tifaldan öryggisþátt í stað hundrað-
faldan."
Hættulaust
fyrir heilbrigða
Einn þáttur í rannsóknum á as-
partam sem Hallgrímur gagnrýnir
er sá að tilraunadýrum eru gefin
hylki og því kemst efnið ekki í
snertingu viö tunguna og telur
hann því rannsóknirnar ómark-
tækar. „í fyrsta lagi reikna þeir
sem vinna aö rannsóknum fyrir
Nutra Sweet ekki með bragðinu á
neinn hátt og í öðru lagi eru gerðar
tilraunir á fólki sem er fullkomlega
heilbrigt, en viö erum ekki öll heil-
brigð og þó að það séu aðeins einn,
tveir, þrír eða tjórir sem bregðast
neikvætt við, þannig að það gæti
verið sjúkdómsvaldandi hjá þeim,
þá ber okkur að viðurkenna slíkt.
Ég er ekki með boöum eða bönnum,
en vil láta viðurkenna að aspartam
geti hugsanlega veriö skaðlegt,"
sagði Hallgrímur að lokum.
Virtar vísindastofnanir innan
Bandarikjanna og í öðrum löndum
hafa framkvæmt rúmlega 100
rannsóknir á verkun aspartams á
menn og dýr og út frá niðurstöðum
þeirra rannsókna gaf FDA út þá
yfirlýsingu að hættulaust væri fyr-
ir heilbrigðan einstakling að neyta
aspartams. Heilbrigðisyfirvöld í
öðrum ríkjum, svo sem í nágranna-
löndum okkar, Danmörku og Sví-
þjóð, hafa gefið út svipaðar yfirlýs-
ingar.
-GHK