Dagblaðið Vísir - DV - 01.06.1990, Blaðsíða 24

Smáauglýsingar
Frönsk gæða-garðhúsgögn á tilboðs-
verði. Tilvalið fyrir félagssamtök. Árs-
ábyrgð gegn brotum. Ath. takmarkað
magn. Utilíf, sími 82922.
■ Húsgögn
Ótrulegt úrval af stökum stólum,
með eða án arma. Einnig sófasett,
borðstofusett, skápar, skrifborð, sófa-
borð, speglar, hnattbarir og margt
fleira. Verið velkomin. Nýja Bólstur-
gerðin, Garðshorni, sími 91-16541.
Dráttarbeisll - Kerrur
Dráttarbeisli, kerrur. Framleiðum allar
gerðir af kerrum og vögnum. Original
(Í.S.Ó.) staðall - dráttarbeisli á allar
teg. bíla. Áratuga reynsla. Allir hlutir
í kerrur og vagna. Hásingar 500 kg
20 tonn, með eða án bremsa. Ódýrar
hestakerrur og sturtuvagnar á lager.
Veljum íslenskt. Víkurvagnar, Dal-
brekku, símar 91-43911, 45270.
Plastmódei. Úrvalið er hjá okkur
ásamt þyí sem til módelsmíða þarf,
s.s. lím, lakk, penslar, módellakk-
sprautur og margt fleira. Póstsendum.
Tómstundahúsið, Laugavegi 164, s.
21901.
Bílar til sölu
Torfærukeppni Bílabúðar Benna FBS
Hellu verður haldin á Hellu laugar-
daginn 9. júní nk. Keppt verður í
tveimur flokkum. Skráning keppenda
í síma 98-75353, skráningu lýkur kl.
18.00 laugardaginn 2. júní nk.
Bíll í ferðalagið. Cherokee ’87, bíll í
toppstandi, er með 4 lítra vél, bein-
skiptur, fimm gíra, verð 1.730 þús.,
ath. skipti, skoðaður ’90. Uppl. í síma
657176.
nTTTmTmiJTnTrTTmTir-
Dodge van ’81, 6 cyl., sjálfskiptur, ek-
inn 101 þús., blár, nýinnréttaður
ferðabíll, nýsprautaður, vetrardekk á
felgum fylgja, verð 690 þús. Uppl. í
símaum 91-678840 og 91-74426 á kvöld-
in.
■ Sumarbústaöir
Tröppur yfir girðingar. Vandaðar, fúa-
varðar, einfaldar í samsetningu. Uppl.
í síma 91-40379 á kv. Geymið augl.
■ Bátar
Smábátaeigendur! Höfum fyrirliggj-
andi talstöðvar, dýptarmæla, ratsjár,
lóran C og sjálfstýringar í trillur.
Friðrik A. Jónsson hf., Fiskislóð 90,
s. 91-14135 og 91-14340. Kreditkortaþj.
GMC Ventura ’88 til sölu, 6,2 dísil.
Upplýsingar í símum 985-29025 og
91-689961, Jón.
Suzuki Swift GL ’88, hvítur, 5 gíra, 3ja
dyra til sölu. Uppl. í síma 91-79146.
Suzuki Swift '86, sjálfskiptur, blár, 3ja
dyra til sölu. Uppl. í síma 675274 e.kl.
18.
Chevrolet Caprice '85, ekinn 65 þús.
km, verð 1.200 þús., má greiðast með
fasteignatryggðu skuldabréfi. Uppl. í
síma 82913.
Slys gera ekki ~
boð á undan sér!
mÉUMFERÐAR
Uráð
Sveppasmitið Sprettur:
Lausn í leit að
vandamáli?
Páll Kr. Pálsson, forstjóri Iön-
tæknistofnunar íslands (ITÍ), ritar
grein, sem birtist í DV þann 28.
maí síðastliðinn, til vamar fram-
leiðslu og sölu Iðntæknistofnunar
á svokölluðum „Spretti”. í máls-
vörn sinni hengir Páll sig í viðtal i
DV (7. mars 1990) við dr. Jón Gunn-
ar Ottósson, forstöðumann rann-
sóknastöðvar Skógræktar ríkisins
á Mógilsá, þar sem hann svarar
spumingum blaðamanns.
Áður hafa birst reiðiskrif Sigur-
bjöms Einarssonar (ITÍ) af sama
tilefni (DV 8. mars 1990) og að auki
viðtal við dr. Jakob Kristjánsson
(ITÍ) í Morgunblaðinu (10. apríl
1990). - Af þessu tilefni ætla ég að
rekja hér hvers vegna Iðntækni-
stofnun er gagnrýnd fyrir sölu á
ræktuðu sveppmyglunni Spretti.
Um hvað snýst málið?
Grein Páls ber það greinilega með
sér aö hann skilur ekki um hvað
málið snýst. Páll ítrekar enn og
aftur að svepprót sé gagnleg trjá-
plöntum. Þetta viðurkenna allir og
hafa gert í hundrað ár. Spurningin
er hvort tiltekið tilbúið smit, fram-
leitt á Iðntæknistofnun en aldrei
prófað við íslenskar aðstæður, geíi
meiri vöxt og minni affóll trjá-
plantna en náttúmlegt smit.
Páll virðist ekki þekkja þá vinnu
sem farið hefur fram innan veggja
Iðntæknistofnunar á undanfórnum
árum á sviði svepprótarrannsókna.
Til dæmis staðhæfir hann að eng-
inn viti hve lengi plöntur þurfi að
bíða eftir að smitast í náttúrunni.
Honum virðist vera ókunnugt um
úttekt starfsmanns síns, Sigur-
bjöms Einarssonar, á smitástandi
nýgróðursettra plantna. Að vísu
hafa niðurstöður Sigurbjörns aldr-
ei birst opinberlega en í skýrslu til
styrkveitanda síns, rannsóknaráös
ríkisins (dags. mars 1987), getur
hann þess að náttúruleg svepprót
fmnist á plöntum á fyrsta sumri frá
gróðursetningu.
Gagnslaus gögn
Þær niðurstöður rannsókna, sem
Páll sýnir í DV, veita engar gagn-
legar upplýsingar um notagildi
Spretts. í fyrsta lagi nefnir Páll að
plöntur vaxi mishratt í mismun-
andi mold en allir þekkja að plönt-
ur vaxa betur í góðri mold en lé-
legri og það þarf ekkert að hafa
með svepprót að gera. í öðru lagi
sýnir hann að plöntur í tilrauna-
glösum uxu mishratt. En aðstæður
í þeirri tilraun voru ekki ætlaðar
til að skoða vaxtarmun á plöntum
heldur hvort ákveðnir sveppstofn-
ar myndi svepprót með ákveðinni
tijátegund eða ekki (vaxtarmunur
ræðst að sjálfsögðu af tilraunarað-
stæðum). í þriðja lagi sýnir Páll
mismun á þyngd plantna með
svepprót úr tilraunaglösum og
þyngd plantna úr gróðrarstöð; enn
má eins skýra þyngdarmun með
mismunandi uppeldi plantna án til-
vísunar til rótarsveppa.
Ekki er nóg með að tilraunimar,
sem Páll vísar til, varpi litlu ljósi á
gagnsemi sveppasmitunar heldur
hefur ótrúlegustu kúnstum einnig
verið beitt við að breyta tilrauna-
tölunum í súlurit: hér er í raun
minna að sjá en við blasir! Ég læt
mér nægja að vísa þessum niður-
stöðum algerlega á bug sem málinu
óviðkomandi.
Fprsaga
í ágúst og september 1989 átti ég
bréfaskipti við Iöntæknistofnun út
af þessu máli. Ástæðan var sú að
KjáUaiinn
Úlfur Óskarsson
sérfræðingur á
rannsóknastöð Skógræktar
ríkisins á Mógilsá
samstarfi rannsóknastöðvar Skóg-
ræktar ríkisins og Iðntæknistofn-
unar um svepprótarrannsóknir
var stefnt í voða með sölumennsku
aðstandenda Spretts. Það lá fyrir
að þeim starfsmönnum á Iðntækni-
stofnun, sem hlut áttu að máli, var
ekki fært að leggja faglegt mat á
smittilraunir og úttekt á náttúru-
legri smitun á trjáplöntum vegna
hagsmuna sinna.
í bréfunum til Iðntæknistofnunar
gagnrýndi ég sölu á Spretti og þau
loforð sem kaupendum voru gefin
um árangur af notkun Spretts. Ég
benti á að engar rannsóknaniður-
stööur stæðu að baki fullyrðingum
um gagnsemi Spretts. Ég bað for-
svarsmenn Iðntæknistofnunar um
að leiðrétta mig ef ég færi með
rangt mál. Svar barst en engin gögn
sem sýndu gagnsemi Spretts.
í grein sinni í DV ítrekar Páll aö
erlendar rannsóknir réttlæti sölu á
tilbúnu smiti á íslandi. Þessu vísa
ég alfuHð á bug. Flestar erlendar
rannsóknir fjalla um eiginleika og
starfsemi sveppróta. Þær rann-
sóknir sem fjalla um hagnýtingu
rótarsveppa gefa bæði niðurstöður
sem vekja miklar væntingar um
gagnsemi beinnar smitunar sem og
niðurstöður sem valda miklum
vonbrigðum með árangur. Smitár-
angur getur ráöist af ýmsum þátt-
um: mismunandi eiginleikum
sveppa- og tijátegunda, arfgerðum,
umhverfisaðstæðum, sveppaflóru
jarövegs, gerð og ástandi smits o.fl.
Það er fráleitt að ana út í fram-
leiðslu og sölu á vöru, með fyrir-
heit um góðan árangur, án undan-
genginna rannsókna við þær að-
stæður þar sem varan á að skila
árangri.
Ég skil ekki þá siðfræði opinbers
aðila að meta gagnsemi vöru út frá
sölutölum. Hafa verður í huga að í
fyrravor var gífurlegur áróður rek-
inn fyrir þessari vöru og m.a. emb-
ætti forseta íslands notað til að
gefa henni gæðastimpil. Á þessum
tíma var engin reynsla komin á
„Sprett" þannig að framleiðendur
treystu algerlega á góða trú al-
mennings. Sala erlendis á svipuð-
um vamingi er heldur engin sönn-
un á gagnsemi: Margt er það sem
selst vegna trúgiminnar einnar.
Á rannsóknastöö Skógræktar
ríkisins á Mógilsá hef ég ásamt
fleiri starfað að svepprótarrann-
sóknum í tvö ár. Rannsóknastöðin
á Mógilsá er formlegur aðih að
norrænu samstarfi um þetta efni
og Iðntæknistofnun voru fahn
ákveðin afmörkuð verkefni sem
beindust einkum að einangmn og
ræktun sveppastofna. í þessu sam-
starfi er kannað hvenær náttúruleg
svepprót kemur á gróðursettar
tijáplöntur og hvort bein smitun
hefur áhrif á svepprótarmyndun
og plöntuþrif. Fyrstu niðurstöður
rannsóknanna em ekki frágengnar
en munu birtast í sumar.
Trjárækt eða töfralyf?
Lausnir á erfiðleikum í tijá-
plönturækt, þar sem þeir era fyrir
hendi, felast ekki í dýrum töfralyfj-
um. Ef í ljós kemur að skortur er
á vissum rótarsveppum á sumum
landsvæðum á íslandi verður það
vandamál hvergi leyst á ódýran
hátt nema í gróðrarstöðvum þar
sem plöntumar eru framleiddar.
Reyndar era flestar gróðrarstöðvar
hérlendis gamalgrónar og um-
vaxnar skógi og því er næsta ótrú-
legt að þar sé ekki nægjanlegt
sveppasmit á sveimi. En í þeim
gróðrarstöðvum þar sem þess er
þörf mætti væntanlega leysa
vandamálið í eitt skipti fyrir öh,
með Utlum tilkostnaði, með því að
smita moldina í beðunum með
heppilegum rótarsveppi. Svipuðu
máh gegnir um ræktun tijáplantna
í fjölpottum þótt um flóknara úr-
lausnarefni sé líklega að ræða.
Engin þörf er á að selja almenningi
dýr töfralyf.
Á sama hátt næst árangur í trjá-
rækt á íslandi aðeins með því að
velja réttar plöntur (tegundir og
arfgerðir) á hvern stað og nota
ræktunaraðferðir og veita umönn-
un sem hentar. Á rannsóknastöð-
inni á Mógilsá leitumst við við að
skhgreina fyrst vandamáhn, síðan
að athuga hvort lausnir fmnist á
þeim og síðast að reyna þær lausn-
ir sem virðast nothæfar. Á Iðn-
tæknistofnun íslands virðist þver-
öfug leið vaUn ef dæma má af þeim
málum sem hér hafa verið rakin:
Fyrst er framleidd vara og boðin
til sölu, síðan athugað hvort varan
gæti leyst vandamálið ef það er til
staðar og loks er athugað hvort eitt-
hvert vandamál var tU staðar sem
þurfti að leysa.
Nú er brýnt að kanna vel hvort
skortur á rótarsveppum er ein-
hvers staðar vandamál í tijárækt á
íslandi. Ef svo er þá er sjálfsagt að
hefja tilraunir með að tryggja smit-
un i gróðrarstöðvum frekar en að
bíða með smitun þar til plantan er
gróðursett. Vonandi verða íslensk-
ir vísindamenn þeirrar gæfu og
aðstööu aðnjótandi að geta unnið
faglega að þessum verkefnum.
Úlfur Óskarsson
„Spurningin er hvort tiltekið tilbúið
smit, framleitt á Iðntæknistofnun en
aldrei prófað við íslenskar aðstæður,
gefi meiri vöxt og minni afíoll trjá-
plantna en náttúrulegt smit.“