Dagblaðið Vísir - DV - 13.11.1990, Qupperneq 15

ÞRIÐJUDAGUR 13. NÓVEMBER 1990.
15
Sjálf um sér verstir
Aö öllu óbreyttu stefnir í að sauð-
fjárrækt leggist af hér á landi fyrir
aldamót vegna áratuga stöðnunar
í framleiðsluháttum og afneitunar
bændaforustunnar á þörfum
markaðarins. Við upphaf niöur-
greiðslna varaði Guðmundur Jóns-
son, þá skólastjóri á Hvanneyri,
bændur við því að þær myndu gera
þá háða rikinu, nokkuð sem síðar
hefur komið á daginn en skellt var
skollaeyrum við þá.
Gegnum árin hafa fáir en einarð-
ir bændur rætt um að auka þyrfti
faglegar kröfur til þeirra sem hæfu
búskap. Þessu hefur verið tekið
með útúrsnúningum og aðkasti.
Með tæknivæðingu, afkastaaukn-
ingu, breyttri samfélagsgerð og
neysluháttum kom offramleiðslan
til og jókst þá þáttur niðurgreiðslna
í framleiðsluferlinu. Framleiðslu-
stýringu, kvóta, var komið á.
Óréttmæt eignaupptaka
Þegar kvóta var komið á var mið-
að við framleiðslu manna, þá án
tillits til þess hvort menn hefðu
minnkað við sig vegna aldurs eða
heilsu. Kvótinn, þ.e. rétturinn til
framleiðslu vöru með ríkisábyrgðu
verði, var bundinn jörðum þannig
að strit kynslóða við að eignast og
byggja upp bújarðir gat á svip-
stundu orðið að engu, jörðin verð-
laus, fengi ábúandi ekki útdeilt
kvóta jarðarinnar í fullri fram-
leiðslu.
Mismununin og óréttlætið var al-
gjört, kot urðu verðmæt gæti ábúandi
veifað réttu flokksskýrteini og fengið
kvóta, vildisjarðir -verðlausar. Slík
eignaupptaka er brot á eignarréttará-
kvæðum stjómarskrárinnar en jaln-
vel sjálft Stéttarsamband bænda fékk
lögfræðinga til að reyna að hrekja
þá íullyrðingu, slík var undirgefhi
bændaforustunnar við ríkisvaldið og
KjaUariiin
Jón Hjálmar Sveinsson
landbúnaðarverkamaður
um við vægast sagt hæpnar að-
stæður og kerfislausir sem kvóta-
bændur framleiða framhjá stýring-
unni. Allir láta sem ekkert sé.
Hreðjatak Sambandsins
Það segir sig sjálft að með verð-
iryggingunni er enginn hvati til
framleiðenda fyrir hendi, enda er
höndunum kastað til slátrunar og
afurðasölu en hún er í einokun
Sambandsins sem beinlínis hindr-
ar markaðssetningu lambakjöts.
Kjötvinnslumaður náði áhuga
bandarískra veitingahúsa fyrir
sértilreitt lambakjöt en Sambandið
sagði honum að það ætti ekki til
kjöt.
Færeyinga vantaöi ærkjöt en þeir
fengu ekki því „það var aftast í
frystinum og ekki hægt að ná í
„ ... EB gæti verið til viðræðu um inn-
göngu Islands 1EB án þess að íslend-
ingar afsali sér yfirráðum yfir fiskimið-
unum gegn því að landbúnaðarvörur
EB fái greiðan aðgang að íslandi.“
blinda hennar á markaðsþróunina.
Framleiðslustýring varð að
kommúniskri tekjustýringu,
hlýðnir kerfiskóngar blómstruðu,
gagnrýnendum innan stéttarinnar
var refsað, þeir útskúfaðir, sbr.
róginn gegn Gunnari Bjarnasyni
hrossaræktarráðunaut.
Hið háöulegasta við framleiðslu-
stýringuna er að hún þjónar ekki
ætlunarverki höfundanna. Af öllu
kjöti er aðeins kvóti á kindakjöti
en sprottið hafa upp kofar um allt
land sem hýsa nokkrar skjátúr
hver og nú er slátrað í öllum skot-
það“! Pöntun í valda hluta lambs-
ins hafði borist erlendis frá, verð
það hátt að restina af lambinu hefði
mátt gefa. Ekkert varð úr sölu því
að flutningurinn átti ekki að fara
með Sambandsskipi! Bryti á ís-
lensku skipi kynnti erlendum kjöt-
kaupmanni íslenskt lambakjöt og
sá pantaði þegar 100 tonn. Við
heimkomu hélt brytinn glaður inn
í Samband en kom þögull út aftur,
erindislaus.
Sláturhússtjóri sá að minnst var
greitt fyrir hrútseistu en samt lét
Afurðasala Sambandsins sér mjög
„Nú er slátrað í öllum skotum við vægast sagt hæpnar aðstæður og
kerfislausir sem kvótabændur framleiða framhjá stýringunni," segir
m.a. i grein Jóns.
annt um þau. Eftir krókaleiöum
fann hann út að SÍS seldi þau fyrir
gott verð til Oklahoma, hvaðan
þeim var dreift til veitingahúsa í
suðurríkjunum sem lostæti. Hann
bauð hinum bandaríska kjötkaup-
manni milliliðalaus viðskipti. Sá
vildi ekki bara kaupa af honum
beint heldur bauðst til að leggja til
fé til stofnunar útílutningsfyrir-
tækis sem gæti séð um þennan út-
flutning í staö SÍS.
Á síðustu stundu varð að hætta
við allt saman því að Afurðasölu
SÍS fór að gruna eitthvað og kaup-
félagsstjórinn var kallaður á tepp-
ið. Annaðhvort hætti hann við eða
Afurðasalan húkkaði sláturhús
kaupfélagsins á einhverju smáat-
riði og léti taka af því sláturleyfið.
Erlendar landbúnaðar-
vörur koma
Á sama tíma og búið er að dæla
tveimur milljörðum í ullariðnað-
inn er verið að leggja niöur einustu
tilraunastöðina í ræktun gæöaull-
ar „af sparnaðarástæðum“ í þann
mund er góöur árangur er að nást.
Rekstrarkostnaður hennar var ein
milljón á ári.
Samkvæmt nýlegum, óformleg-
um viðræðum íslenskra þing-
manna við þingmenn Evrópu-
þingsins gæti EB verið til viðræðu
um inngöngu íslands í EB, án þess
að íslendingar afsali sér yfirráðum
yfir fiskimiðunum, gegn því að
landbúnaðarvörur EB fái greiðan
aðgang að íslandi og EB sleppi við
aö styrkja íslenskan landbúnað líkt
og það styrkir sinn eigin.
Krafan um kjarabót með frjálsum
innflutningi landbúnaöarvara og ■
þá lægra matarverði mun ná fram
og það fyrir stöðnun og forheimsku
okkar sem störfum í landbúnaði.
Jón Hjálmar Sveinsson
Fíkniefni
„Því miður er málum nu svo háttað að lítið virðist ganga i baráttunni
gegn vímuefnum," segir m.a. í greininni.
Fíkniefnavandamáhö er mál
okkar allra og því ætti það að vera
okkur öllum kappsmál að berjast
gegn slíkri vá. Því miður er málum
nú svo háttað að lítið virðist ganga
í baráttunni gegn vímuefnum og
má nefna ýmsar ástæður. Fyrst ber
að nefna allt of lítið fjármagn sem
ætlað er til reksturs fíkniefnadeild-
ar lögreglunnar, til fræðslu og
áróðurs, til aðstoðar við fórn-
arlömb neyslu og til eftirlits með
ólöglegum innflutningi vímuefna.
Önnur ástæða, sem nefna skal,
er sú staðreynd að þeir aðilar, sem
beita sér gegn vandamálinu með
einum eða öðrum hætti, eru engan
veginn samtaka í aðgerðum og
leggja ólíka áherslu á starfsaðferð-
ir. Þar að auki gefur augaleið að
fjármagn það, sem þessir aðilar
hafa til umráða, skilar sér síður en
ef haldist væri í hendur með að-
gerðir og samvinna væri tekin upp.
Mér finnst nú kominn tími til að
vekja fólk fil umhugsunar um þessi
mál í von um að árangur náist af
umfjölluninni.
Greinin er að mestu byggð á upp-
lýsingum úr skýrslum, bæklingum
og öðru fræðsluefni en einnig á við-
tölum við fólk sem lagt hefur sitt
af mörkum í starfi gegn fíkniefna-
neyslu og fikniefnasmygh.
Vímuefnavandamálið
Ef við snúum okkur beint að
fíkniefnavandamálinu sjálfu, þá er
fikniefnaneysla hér á landi mun
meiri en fólk gerir sér grein fyrir.
Þetta á við um flesta aldurshópa.
Þeir yngri byrja með fikti og hafa
þá sem eldri eru til fyrirmyndar,
sjá jafnvel heim eiturlyfjaneytand-
ans sem spennandi og eftirsóknar-
verðan. Þessari ímynd verður að
breyta. Samhliða vaxandi áfengis-
KjaUarinn
Kristinn T. Haraldsson
starfsmaður í
utanríkisráðuneytinu
neyslu ungs fólks hér á landi hefur
neysla ýmissa ólöglegra vímuefna
aukist og þá einkum neysla kann-
bisefna, amfetamíns og kókaíns.
Einnig hefur færst í vöxt að fólk
taki inn ýmis lyf til að komast í
vímu.
Árið 1987 var gerð könnun á veg-
um félagsmálastofnunar Reykja-
víkur til að öðlast innsýn í vímu-
efnavanda unghnga. Náði könnun-
in til skjólstæðinga félagsmála-
stofnunar. Þegar upp var staðið
reyndust 83 einstaklingar á aldrin-
um 13 til 20 ára eiga við vímuefna-
vanda að stríða og hafði meirihluti
þeirra sem upplýsingar fengust um
lent í útistöðum við lögin, einu
sinni eða oftar, og höfðu 2/3 hlutar
hópsins dvalið á einni eða fleiri
stofnunum.
Þá kom einnig fram að 62 ungl-
ingar, í það minnsta, ættu við mjög
alvarlegan vímuefnavanda að
glíma. Reyndar svo alvarlegan að
bráðra aðgerða væri þörf. Hér vár
um að ræða úrtak úr hópi einstakl-
inga sem áttu við einhvern félags-
legan vanda að stríða, eins og kom
fram hér áðan, eða skjólstæðinga
félagsmálastofnunar. En við skul-
um líta á niðurstöður könnunar á
neyslu ungmenna almennt sem
gerð var árið 1984 fyrir dóms- og
kirkjumálaráðuneytið og unnin af
Ómari H. Kristmundssyni. Sam-
kvæmt henni höfðu 23,6% ungs
fólks á aldrinum 18-36 ára neytt
kannabisefna og 3,9% af sama hópi
höfðu neytt amfetamíns. Önnur
fíkniefni voru tilgreind, þ.á m.
áfengi og tóbak, en einungis um
10% fólks á þessum aldri höfðu
engra vímuefna neytt. Sú tala er
ótrúleg, sér í lagi ef borinn er sam-
an sá flöldi er neytt hefur kanna-
bisefna, en hann er eins og áður
kom fram 23,6%
Árið 1986 var gerð könnun á
vímuefnaneyslu skólafólks og kom
þá í ljós að veruleg uppsveifla var
í notkun kannabisefna, en um
33,3% pilta á aldrinum um tvítugt
(á flórða ári í framhaldsskóla)
höfðu neytt kannabisefna. Ástand-
ið var skárra meðal stúlkna í þeim
aldurshópi. Sams konar könnun,
sem gerð var árið 1989, leiddi í ljós
minnkandi neyslu á kannabisefn-
um, en þá vaknar sú spurning
hvort önnur efni hafi tekið við hvað
vinsældir snertir.
Fíkniefnalögreglan
Árið 1974 voru sett lög um fíkni-
efni og þar tekið fram hvaða efni
væru bönnuð. Einnig voru sett lög
um dómstól í fíkniefnamálum. Á
þessum árum vissi almenningur
' lítið um fíkniefni, hvemig þau litu
út eða hversu skaðleg þau væru. í
kjölfarið var fíkniefnadeildin stofn-
uð árið 1977, en hún er deild innan
rannsóknarlögreglunnar sem hef-
ur aðsetur á Lögreglustöðinni.
Fíkniefnadeildin hefur samstarf
við götulögregluna og nær þannig
betur til fikniefnaneytenda en ella.
Langflestir fikniefnaneytendur,
sem eru á götunni, eru unglingar.
Sem dæmi um vöxt fíkniefna-
vandamálsins hér á landi má nefna
að fikniefnadeildin hefur á þeim 13
árum, sem liðin eru frá stofnun
hennar, flölgað starfsmönnum úr 4
í 15 manns, sem nú starfa við deild-
ina.
í viðtali, er birtist í fréttablaði
Vímulausrar æsku, við Arnar
Jensson, fyrrverandi yfirmann
fíkniefnadeildarinnar, kemur fram
að áður fyrr hafi áhersla verið lögð
á að ná í þá sem gerst höföu sekir
um að neyta ólöglegra vímuefna,
en nú sé áherslan hins vegar lögð
á að ná efninu áður en það kemst
í umferð og ná þeim aðilum sem
dreifa efninu. Þrátt fyrir þessa
breyttu stefnu er það magn efna,
sem lögregla og tollyfirvöld koma
höndum yfir, aðeins brot af því
magni sem endar á götunni. - Jafn-
framt kemur fram í viðtalinu að
fíkniefnasalar virðast fylgjast vel
með störfum fikniefnadeildarinnar
og geti því að einhveiju leyti hagað
seglum eftir vindi.
Kristinn T. Haraldsson
„Samhliða vaxandi áfengisneyslu ungs
fólks hér á landi hefur neysla ýmissa
ólöglegra vímuefna aukist og þá eink-
um neysla kannabisefna, amfetamíns
og kókaíns.“