Dagblaðið Vísir - DV - 21.02.1991, Síða 14

5 14
.EIMMTtmQUR. 2h FCTRÚ,AíUR?l.
Útgáfufélag: FRJALS FJÖLMIÐLUN HF.
Stjórnarformaður og útgáfustjóri: SVEINN R. EYJÓLFSSON
Framkvæmdastjóri og útgáfustjóri: HÖRÐUR EINARSSON
Ritstjórar: JÓNAS KRISTJÁNSSON og ELLERT B. SCHRAM
Aðstoðarritstjórar: HAUKUR HELGASON og ELlAS SNÆLAND JÓNSSON
Fréttastjóri: JÓNAS HARALDSSON
Auglýsingastjórar: PALL STEFANSSON og INGÓLFUR P. STEINSSON
Ritstjórn, skrifstofur, auglýsingar, smáauglýsingar, blaðaafgreiðsla, áskrift,
ÞVERHOLTI 11,105 RVlK, SlMI (91 )27022 - FAX: (91 )27079
Setning, umbrot, mynda- og plötugerð:
PRENTSMIÐJA FRJÁLSRAR FJÖLMIÐLUNAR HF„ ÞVERHOLTI 11
Prentun: ARVAKUR HF. - Askriftarverð á mánuði 1100 kr.
Verð I lausasölu virka daga 105 kr. - Helgarblað 130 kr.
Skammtíma-raunsæi
Utanríkisráðherrar Evrópubandalagsins hafa ákveð-
ið að frysta ekki lengur fjárhagsaðstoð bandalagsins við
Gorbatsjov Sovétforseta. Fyrir hönd Vestur-Evrópu hafa
þeir fetað í fótspor Bush Bandaríkjaforseta, sem einnig
hefur veðjað á, að framtíð sé falin í Gorbatsjov.
Pólitísk framganga Bandaríkjastjórnar og flestra
stjórna í Vestur-Evrópu gagnvart Sovétríkjunum segir
lýðræðisöflum og sjálfstæðisöflum Sovétríkjanna að
hafa sig hæg. Um leið segir hún afturhaldsöflum Sovét-
ríkjanna, að þau hafi frjálsar hendur til kúgunar.
Viðhorf af þessu tagi eru mótuð af svokölluðum
„raunsæismönnum“ í utanríkisráðuneytum vestrænna
ríkja. Eðlilegast væri að kalla þau „skammtímavið-
horf‘, því að þau fela nánast undantekningarlaust í sér
stuðning við ríkjandi ástand og valdhafa hvers tíma.
Reagan Bandaríkjaforseti og Kissinger utanrikisráð-
gjafi voru á sínum tíma helztu talsmenn svokallaðrar
„raunsæisstefnu“ gagnvart harðstjórum úti í heimi.
Þeir voru til dæmis sá Drakúla greifi, sem bjó til Fran-
kenstein þann, sem við þekkjum sem Saddam Hussein.
Eftir innreið klerkaveldis í Persíu ákvað Bandaríkja-
stjórn að setja hald sitt og traust á Saddam Hussein í
írak til jafnvægis við klerkana í Persíu. Ekkert var
hlustað á þá, sem sögðu, að það væri að fara úr öskunni
í eldinn að halla sér að enn verri harðstjóra.
í kjölfar Reagans og Kissingers sigldu svo vopnasalar
Vesturlanda. Saddam Hussein átti olíupeninga eins og
skít og keypti hvað sem var, einnig búnað til undirbún-
ings efna- og eiturhernaðar, svo og kj arnorkustyrj aldar.
Þannig var vakinn upp sá draugur, sem nú er barizt við.
Reagan og Kissinger studdu einnig Suharto í Indónes-
íu, einn versta harðstjóra tuttugustu aldar. Bush hefur
erft þá raunsæisstefnu, sem á eftir að verða Vesturlönd-
um dýr, þegar reikningar Indónesa við Suharto-gengið
verða gerðir upp um síðir, líklega á þessum áratug.
Raunsæisstefnan stuðlaði einnig að stuðningi við
helztu fúlmenni Suður- og Mið-Ameríku. Afleiðingin er
auðvitað sú, að almenningur í þessum heimshluta lítur
á Bandaríkin sem hið illa afl. Tjónið, sem Kissinger
hefur valdið, verður seint mildað og hvað þá bætt upp.
Bush Bandaríkjaforseti er með fjölda uppvakninga á
bakinu. Hann hefur persónulega lagt áherzlu á, að halda
góðu sambandi við stjórnvöld í Kína og efla samskiptin
við þau á nýjan leik eftir andartaks hlé, sem varð við
blóðbaðið á Torgi hins himneska friðar árið 1989.
Meðan leikin var heimsveldaskák Bandaríkjanna og
Sovétríkjanna höfðu hinir svokölluðu „raunsæis-
menn“, það er að segja „skammtímamenn“ sér lélega
afsökun í, að harðstjórarnir mundu halla sér að Sovét-
ríkjunum, ef Bandaríkin veittu þeim ekki stuðning.
Þessi afsökun gildir ekki lengur, því að Sovétstjórnin
er horfm frá taflborði heimsveldastefnu og einbeitir sér
að kúgun innan eigin landamæra. Það er því liðin tíð
að meiri og minni háttar Frankensteinar eigi sér öruggt
skjól sem eins konar peð í alþjóðlegu valdatafli.
Stríðið við Persaflóa er alvarleg áminnig um gjald-
þrot hinnar svokölluðu „raunsæisstefnu“ í alþjóðamál-
um. Miklu nær væri að haga samskiptum Vesturlanda
við stjórnir í öðrum heimshlutum í samræmi við stöðu
þeirra á kvarða mannréttinda og lýðræðis.
Ef Vesturlönd hætta að moka peningum og vopnum
í hvers konar harðstjóra, mun það fljótt leiða til stórkost-
legrar sveiflu í átt til lýðræðis og mannréttinda.
Jónas Kristjánsson
,Þótt byggingartimi hér hafi ef til vill styst er hann enn mjög langur,“ segir m.a. i grein Stefáns.
Byggingarkostnað
verður að lækka
Byggingarkostnaður er alltof
hár. Hann verður að lækka sem
fyrst um 15% til 20% eða meira.
Margar leiðir finnast til úrbóta.
Stytta má byggingartíma, bæta
hönnun, nýta betur tæki og mann-
afla og bæta lóðarúthlutun. Margt
bendir til að framleiðni í bygginga-
riðnaði fari minnkandi.
Byggingarkostnaður hefur frá
1955 hækkað 60% umfram almennt
verðlag. Húsnæðislánakerfið er
ekki lengur hagstætt byggingarfyr-
irtækjum. Byggingariðnaðarins
bíður erfitt en mikilvægt verkefni.
Byggingarkostnaður er hár
Smám saman er að renna upp
fyrir mönnum aö byggingarkostn-
aður íbúðarhúsnæðis hér á landi
er of hár. Byggingarkostnaðurinn
hefur í áratugi hækkað árlega um
1,3% umfram almennar verð-
hækkanir. Það bendir til að fram-
leiðni hafi stöðugt minnkað og
kostnaði vegna tæknivæðingar
veriö velt út í verðlagið. í staö þess
að auka hagkvæmni hafi aukin
tæknivæöing hækkað byggingar-
kostnað.
Hann hefur frá 1955 hækkað um
60% umfram almennt verðlag.
Jafnhliða hafa vaxtahækkanir síð-
ustu ára þyngt greiðslubyrði hús-
næðislána stórlega. Fjölskyldur
þurfa nú að greiða stærri hluta af
launatekjum sínum í húsnæöis-
kostnað en þekkst hefur í áratugi.
Fólk hefur ekki ráð á að greiða af
jafn dýru húsnæði og áður.
Lækka verður kostnaðinn
Byggingariðnaðinn hefur skort
hvata til að lækka byggingarkostn-
að. Orsakanna er að leita í húsnæð-
islánakerfum síöustu áratuga.
Mun auðveldara var að fá lán til
að byggja en kaupa notaö húsnæði.
Af þeim sökum gátu byggingaraðil-
ar krafist meira en 15% hærra
verðs fyrir nýbyggingar en fullgerð
hús.
Vegna auðveldrar íjármögnunar
tóku kaupendur íbúðir í byggingu
fram yfir notaðar eignir. Af því
leiddi að byggingaraðilar gátu selt
framleiðslu sína án tillits til þess
hvað hún kostaði. Enginn hvati var
til að lækka byggingarkostnað. Það
hefur hins vegar verið að breytast
undanfarin ár. Tvær síöustu breyt-
ingar á húsnæðislánakerfinu, 1986
og 1990, hafa jafnaö þann mun sem
áður var nýbyggingum í hag.
í húsbréfakerfnu er til dæmis
enginn munur á fjármögnun ný-
bygginga og notaðs húsnæðis. Það
mun fljótlega valda verðlækkun á
nýbyggingum. Byggingariðnaðin-
um er nauðsyn að mæta breyttum
aðstæðum með lækkun kostnaðar.
Til þess eru ýmsar leiðir færar.
Stytta þarf byggingartíma
Byggingartími er mun lengri en
Kjallarinn
Stefán Ingólfsson
verkfræðingur
gerist í nágrannalöndunum. Árið
1968 hafði hagfræðingurinn Ota Sik
háðuleg orð um tékkneskan bygg-
ingariðnað. Eitt af því, sem hann
fann að, var langur byggingartími.
Sik benti á að heila 6 mánuði tæk.i
að byggja hverja íbúð og kvaðst
engin dæmi hafa um lengri bygg-
ingartíma í öörum löndum. Hann
þekkti ekki til íslenskra aðstæðna.
Á þessum árum tók 30 mánuöi að
byggja blokkaríbúð í Reykjavík og
42 mánuði að byggja einbýlishús.
Þótt byggingartími hér hafi ef til
vill styst er hann enn mjög langur.
Byggingartíma má enn stytta mik-
ið. Fyrir hálfri öld var algengt að
menn byggðu hús á nokkrum mán-
uðum og unnu þó allt í höndunum.
Á meðan eign er í byggingu hlaðast
upp vextir af lánum. Með því einu
að hraða framkvæmdum má
minnka byggingarkostnað um 5%
til 10%.
Bætt hönnun - hagkvæm
innrétting
Til þess að hús verði ódýr þarf
að leggja áherslu á hagkvæmni
strax við hönnun. Arkitektar og
aðrir hönnuðir bygginga leggja
ekki áherslu á að hanna ódýr hús.
Einstaklingar, sem fá hönnuð hús
fyrir sig, reyna að kosta sem
minnstu til hönnunarinnar. Svo-
nefndir „harkarar" lifa margir
góðu lífi á að „teikna" fyrir lítið fé.
Það er ekki vænleg leið til að lækka
byggingarkostnað að velja hönnuð
sem kastar höndum til verksins.
Nokkrir aðilar hafa þó með góðum
árangri sett verktökum sínum og
hönnuðum ákveðin markmið til að
byggja ódýrar íbúðir.
Auk þess, sem áður er nefnt, nýt-
ist gólfflötur illa í húsum, sem
byggð hafa verið síöustu áratugi.
Húsbyggjendur leggja meira upp
úr stórum gólfíleti en hvemig hann
nýtist. Með því að skipuleggja vel
það rými, sem er til ráðstöfunar,
má spara byggingarkostnað. Þess
eru dæmi aö 150 m- hús nýtist bet-
ur en 200 m2.
Skipuleg lóðaúthlutun
Sveitarfélög miða ekki lóðaút-
hlutanir við þarfir byggingarfyrir-
tækja. Fyrirtækjum hentar að fá
tiltölulega stór samfelld bygging-
arlönd. Þegar byggt er lengi á sama
svæði nýtast aðföng betur og bygg-
ingarkostnaður lækkar. Til dæmis
má byggja margar áþekkar íbúðir
og minnka hönnunarkostnað.
Einnig nýtist mannafli og tæki bet-
ur þegar ekki þarf stöðugt að flytj-
ast á milli staða.
Meira og minna tilviljanakennd
lóðaúthlutun til fyrirtækja víðs
vegar um sveitarfélögin veldur
slæmri nýtingu á aðföngum. Tals-
verð ofijárfesting er í byggingar-
iðnaði. Mun fleiri tæki, vélar, fast-
eignir og annaö hefur verið keypt
en þörf er fyrir. Það má til dæmis
merkja af því að flest byggingarfyr-
irtæki geta bætt við sig mikium
verkefnum án þess að auka við sig
tækjum. Skipuleg lóðaúthlutun er
líkleg til að stuöla að betri nýtingu
fjárfestinga.
Stöðlun
í byggingariðnaði okkar er stöðl-
un skammt á veg komin. Með notk-
un staðla má lækka framkvæmda-
kostnaö; í flestum grannlöndum
okkar eru þúsundir staðlaðra ein-
inga fáanlegar til húsbygginga. Hér
á landi heyrir til undantekninga
að hönnuðir og byggingaraðilar
noti staðlaðar einingar.
Mikið skortir á að staðlar, sem
þó eru til, séu notaðir. Til dæmis
um skilningsleysi á gildi stöðlunar
má nefna að stærðir útihúsa í sveit-
um eru reiknaðar af sex aöilum,
sem allir nota sínar eigin reglur.
Þó hefur verið í gildi í tvo áratugi
staðall um stærðarreikninga bygg-
inga, sem nefnist ÍST 50.
Stefán Ingólfsson
„Byggingariðnaðinum er nauðsyn að
mæta breyttum aðstæðum með lækkun
kostnaðar. Til þess eru ýmsar leiðir
færar.“