Dagblaðið Vísir - DV - 19.12.1992, Síða 33

32
LAUGARDAGUR 19. DESEMBER 1992.
Jónína Ásgeirsdóttir er að halda sín önnur jól með nær tóma buddu:
Bömin ganga
alltaf fyrir
- verðum að gera okkur ánægð með það sem við höfum
„Þetta eru önnur jólin í röð sem
ég er atvinnulaus og það er allt ann-
að en auðvelt. Við borðum ekki dýrar
steikur, enda ekki vön því, og verð-
um að gera okkur ánægð með þaö
sem við höfum úr að spila, sem er
afar lítið. Auðvitað væri gott að hafa
meiri ijárráð fyrir jólin og ég hef
verið spurð hvort ég sé ekki bitur og
reið vegna þessa ástands. Nei, ég
nenni hreinlega ekki að skemma
sjálfa mig og mína nánustu á svoleið-
is hugsunum," segir Jónína Ásgeirs-
dóttir, 34 ára einstæð móðir með þrjú
börn.
Uppsagnir og atvinnuleysi eru orð
sem heyrast æ oftar í fréttum enda
hefur íjöldi atvinnulausra aidrei ver-
ið meiri á íslandi. Það er erfitt að
vera atvinnulaus og geta ekki séð
almennilega fyrir sér og sínum. Því
kynnast æ fleiri.
Erfiðleikanna verður sérstaklega
vart um jólin þegar venjan er að vera
góður við sjálfan sig og sína nánustu,
lifa eilítið um efni fram og njóta há-
tíðisdaganna. Jónína þekkir þessa
erfiðleika mjög vel en hún hefur nú
verið atvinnulaus í rúmt ár og haldið
tvenn jól með nær tóma pyngju.
Við tókum hús á Jónínu þar sem
hún býr ásamt börnum sínum í
leigðri þriggja herbergja risíbúð í
gömlu húsi í Garðabæ. Helga, 17 ára
dóttir hennar, var þá í vinnu, Ómar,
sex ára sonur, var að halda litlu jólin
í skólanum og Alba Rós, aðeins 8
mánaða, svaf vært úti í vagni.
Síbylja auglýsinga kaupmanna og
fyrirtækja í jólaham barst frá út-
varpinu þegar við settumst niöur í
sparlega en hlýlega búinni stofunni.
Jónína er glaðleg og opin og virðist
ekki vera sú manngerð sem lætur
afar bágt fjárhagsástand buga sig.
Hún byijar á að skýra frá því hvem-
ig hún varð atvinnulaus og kímir
þegar hún segir okkur að ef hún tíndi
allt tO sem heföi hent hana síðastliö-
in fjögur ár gæti hún að öllum líkind-
um sent frá sér metsölubók um
næstu jól.
Reynir Hugason:
Engin söfn-
un fyrir at-
vinnulausa
„Þaö stendur til að gera könnun
á högum atvinnulausra og efttr
smáíhugun ákváðum við þvi að
vera ekki með neina söfhun fyrir
atvinnulausa fyrir jólin. En neyð-
in er svo sannariega til staðar,
þaö vitum við af upplýsingum um
okkar félagsmenn. En það eru
2000 atviimulausir íslendingar,
sem ekki eru skráðir sem slíkir,
jafii margir og í Reykjavík. Þaö
er engin leið fyrir okkur að vita
hvemig þetta fólk hefur það og
það er mjög slæmt,“ segir Reynir
Hugason, formaður Landssam-
taka atvinnulausra.
Hann sagöist benda fólki á
Mæðrastyrksnefiid, Hjálpræðis-
herinn og fleiri aðila sem aðstoða
fólk fyrir jólin.
-hlh
Ófrískogsagtupp
„Ég skipti um vinnu í fyrrasumar
og byrjaði að vinna í bókaverslun í
ágúst. Ég var ráðin til reynslu í þrjá
mánuði og vinnan gekk eðlilega fyrir
sig. í lok ágúst verð ég hins vegar
ófrísk og þegar komið var fram í
október fór það ekki framhjá nein-
um, heldur ekki vinnuveitanda mín-
um. Viku síðar, áður en reynslu-
tíminn var liðinn, fékk ég uppsagnar-
bréf þar sem engin sérstök ástæða
fyrir uppsögn var tilgreind.
Mér fannst Uggja í loftinu að veriö
væri að segja mér upp þar sem ég
væri ófrísk en samkvæmt lögum er
það óheimilt. Þegar ég forvitnaðist
um ástæður uppsagnarinnar voru
fjárhagsaðstæður nefndar. Þá haíði
ég samband við Verslunarmannafé-
lag Reykjavíkur og þar á bæ vildu
menn að ég sækti málið fyrir dóm-
stólum. Niðurstaðan hjá VR varö
hins vegar sú að það borgaði sig ekki.
Bókaverslunin væri ekki nægilega
sterk fjárhagslega til að ég gæti átt
von á að fá eitthvað út úr málinu auk
þess sem það tæki tvö ár að reka
málið fyrir dómstólum.
Það ergði mig óskaplega að lög sem
vernda eiga rétt manns, að vera
óhlutur fyrir uppsögn undir þessum
kringumstæðum, virkuðu ekki þegar
á reyndi. í lögunum segir ekkert um
það hvenær á meðgöngutímanum
þessi vernd vanfærra kvenna eigi að
taka gildi.“
Jónína segist hafa haft samband
viö umboðsmann Alþingis en fékk
ekkert út úr því. Hennar tilfelh var
á „gráu“ svæði og fyrir það galt hún.
Þaö tók Verslunarmannafélagið
hálfan annan mánuð aö komast að
því að málsókn borgaöi sig ekki og
20. desember var ákveðið að Jónína
færi á atvinnuleysisbætur.
Átti 100-kall
4 dögum fyrir jól
„Þá var ég búin að bíða milli vonar
og ótta frá 1. nóvember. Ég hafði
engar tekjur á þeim tíma en hafði
þó haft vit á að skrá mig atvinnu-
lausa um leið og mér var sagt upp.
Það var eins gott því 20. desember,
fjórum dögum fyrir jól, átti ég ekkert
nema einn krumpaðan hundrað
króna seðil. Ég átti rétt á atvinnleys-
isbótum frá byrjun nóvember og átti
ekki að fá þær fyrir áramótin. Þó
tókst mér með hörku að gráta þær
út fyrir jól. Bætumar fóru allar í
vangreidda húsaleigu svo það var
ekki mikið eftír til jólahalds. Ég fékk
þá styrk frá kirkjunni í Garðabæ tíl
að útvega mér það nauðsynlegasta
fyrir jólin og tókst að komast heim
til foreldra minna, sem búa úti á
landi, áður en hátíðin gekk í garö.
Þetta var óskaplega erfitt."
Endalausar reddingar
Strax á nýbyijuðu ári varð Jónína
að vepja sig við afar þröng fiárráð
til reksturs heimilisins. Hún fékk
reyndar fæðingarorlof, 53.000 krónur
á mánuöi, vegna Utlu stúlkunnar,
sem fæddist í apríl. Annars lifir hún
á atvfimuleysisbótum sem eru um
„Þessi tími, sem ég hef verið at-
vinnulaus, hefur einkennst af enda-
lausum reddingum fyrir horn.“
Maeðrastyrksnefnd:
Fullt út úr
dyrum
„Við finnum mjög fyrir þvi að
ástandið fer versnandi í þjóðfé-
laginu með auknu atvinnuleysi.
Það hefur aldrei veriö jafn mikið
að gera hjá okkur og fyrir þessi
jól. Það fyllist allt hér upp úr
klukkan eitt, þegar við opnum,
og það róast ekki fyrr en um
fimmleytið. Svona verður þetta
alveg fram aö jólum. Fólk á mjög
erfitt og beiðnir um hjálp hafa
aldrei verið jafn snemma á ferð-
ínni,“ segir Unnur Jónasdóttir,
formaöur Mæðrastyrksnefndar.
Mæörastyrksnefnd er starfandi
allt árið um kring en úthlutun
vegna jólanna hefst alltaf 1. des-
ember. Þegar DV leit inn í hús-
næði Mæðrastyrksnefndar í vik-
unni, að Njálsgötu 3, var nær fullt
út úr dyrum. Fólk á öllum aldri
beið eftir aö verða aðstoðað á ein-
hvern hátt svo þaö megi halda
jól. Þarna voru ungar mæður
með börn á hnjánum auk eldra
fólks.
„Sumt af fólkinu, sem leitar til
okkar, hefur oft komið áður. En
nú er mikið af fólki sem við höf-
um aldrei haft með að gera Þessu
fólki finnst erfitt að leita hjálpar
en ástandiö virðist bara svo
slærot á heimilum þess,“ segir
Unnur.
Hún segir að talað sé við alla
sem til þeirra leiti og eitmig aflað
upplýsinga. Aðstoð Mæðra-
styrksnefndar felst ekki í beinum
peningastyrkjum heldur matar-
kortum með misjafnlega hárri
upphæð, sem fólk getur keypt
fyrir 1 kjörbúðum, og Öðrum gjöf-
um. Hvert tilfelli er metið og að-
stoð veitt í samræmi við það.
Enginn fær aðstoð oftar en einu
sinni.
Þeir sem þurfa föt geta fariö á
Sólvallagötu 48 en þar er neftidin
með fataúthlutun.
-hlh
43.000 krónur á mánuði (greiddar á
tveggja vikna fresti), auk barnabóta
(á þriggja mánaða fresti) og dagpen-
inga fyrir bömin sem nema 80 krón-
um á hvert barn á dag. Atvinnuleys-
isbætumar fara nær allar í mat, þá
er eftír að greiða húsaleigu og aðra
reikninga en húsaleigan ein er tæpar
40 þúsund krónur á mánuði.
„Þessi tími, sem ég hef verið at-
vinnulaus, hefur einkennst af enda-
lausum reddingum fyrir hom. Ég er
þegar með fullan yfirdrátt í bankan-
um. Ég borga skuldir þannig að ég
sleppi leigunni einn mánuðinn til að
geta borgaö reikninga og sleppi síöan
reikningunum þann næsta til að geta
borgað húsaleiguna. Ég veit ekki
hvað þetta gengur lengi en ég er allt-
af á eftir, get aldrei gert neitt alveg
upp.“
Allslaus eftir skilnað
Jónína skildi við fyrrum eigin-
mann sinn fyrir 4 ámm. Þau höfðu
þá búið saman í rúman áratug, fyrst
á Djúpavogi, þar sem Jónína er fædd
og uppalin, og síðan 10 ár á Tálkna-
firði. Eftir skilnaðinn bjó hún eitt ár
fyrir vestan en flutti síðan í
Garðabæ. 15 ára sonur þeirra hjóna
varð eftir hjá pabba sínum.
„Ég fékk ekkert út úr skilnaðinum
þar sem við vomm ekki gift, vorum
í sambúð. Við áttum einbýlishús, bíl
og höfðum það ágætt. En það var ég
sem gekk út og varð því að byrja
nánast á núlh. Það hefur auðvitað
haft afgerandi áhrif á stöðu mína í
dag þar sem ég er í leiguhúsnæði og
á svo að segja ekki neitt."
Á að reiða fram
800 þúsund krónur?
Jónína hefur fengið úthlutað íbúð
í félagslega íbúðakerfinu en er síður
en svo sátt við gang mála.
„Til aö komast í forgangshóp og fá
úthlutað íbúð má maður bókstaflega
ekki eiga nokkum skapaðan hlut.
Þegar ég fékk úthlutað var mér hins
vegar tilkynnt að til að geta flutt í
íbúðina yrði ég að reiða fram 800
þúsund krónur, heildarárslaun mín
í fyrra. Hvemig í veröldinni átti ég
að útvega þær? Ekki áttí ég fasteign
til veðsetningar og ekki gat ég tekið
tilboði um aö fá upphæðina lánaða
til þriggja ára á bankavöxtum."
Óljóst er um afdrif Jónínu og
krakkanna hennar eftir áramót þar
sem risíbúðin hefur verið seld og á
að rýma hana 1. febrúar. Félagslega
íbúðin verður ekki tilbúin fyrr en í
vor. Hefur Jónína reyndar fengið vil-
yrði fyrir að fá lánað veð til að kom-
ast inn í hana.
Von í Skotlandi?
Litlu stúlkima, Ölbu Rós, á Jónína
með skoskum manni, Brian, sem hún
bjó með í eitt ár. Hann er nú við fram-
haldsnám í Skotlandi og býr á stúd-
entagarði. Jónína segist ekki geta
farið til hans þar sem ekki sé pláss
fyrir hana og bömin, hún fái ekki
vinnu í Skotlandi og hann varla hér.
Hann hefur boðið Jónínu og þeirri
htlu til Skotlands milh jóla og nýárs
til að ræða framhaldið á sambandi
þeirra. „Við erum ekki búin að gefa
upp aha von.“
Krakkarnir ganga
alltaf fyrir
Elsta dóttir Jónínu er nýlega farin
að vinna útí og sér að mestu um sig
sjálf. Það hefur lagað stöðuna svolít-
ið. En Ómar, sonur hennar, bíður í
ofvæni eftir jólunum, uppfullur af
tilhlökkun eins og velflestir jafnaldr-
ar hans.
„Ástandið hefur ekki haft nein
áhrif á hann. Ég læt börnin ganga
alveg fyrir og vernda þau fyrir
óþægilegum áhrifum atvinnuleysis-
ins. En þetta eru börn sem em ekki
vön því að fá aht upp í hendurnar.
Mín reynsla er að þau verða því af-
skaplega þakklát þegar eitthvað er
gert fyrir þau. Þau gera sig ánægð
með mun minna en margir aðrir
krakkar. Það vekur óneitanlega
spumingar um hvort þeir krakkar,
sem fá allt upp í hendurnar, eins og
bíla gefins þegar þeir taka bílprófið,
séu mikið ánægðari þegar öhu er á
botninn hvolft. En það er önnur
saga.“
- Þú þarft væntanlega að velta
hverri krónu. Hvernig er að halda jól
undir þeim kringumstæðum?
„Við verðum að gera okkur ánægð
með það sem við höfum. Hins vegar
hefur þetta ástand orðið til þess að
ég er farin að hugsa mun meira um
frið, kærleika og almennt um and-
lega hhð jólanna, í stað þess að ein-
blína á fóðrun magans. Þegar erfið-
leikar steðja aö hjálpar það að trúa
og maður pæhr mikið í öðmm hhð-
um mannlífsins en maður var vanur.
Stundum sé ég fólk sem er ótrúlega
sjálfselskt. Það ætlar að fá þetta og
það ætlar aö fá hitt, vih gleypa allt í
einum bita. Þetta fólk lifir bara fyrir
sjálft sig.“
Prestur í Reykjavík:
Vída erfltt
fyrirjólin
„Það fer ekki framhjá neinum
aö þaö er víða erfitt fyrir jólin.
En fólk reynir að bera sig eins
vel og það getur, því finnst sumu
hálfgerð skömm að vera að
kvarta eða leita aðstoðar. Þess
vegna koma ekki margir til mín
en ég veit engu aö síöur af þessu
fólki,“ segir prestur í stórri sókn
i Reykjavík.
Hann sagöi kirkjuna hafa aö-
stoöaö nokkrar íjölskyldur um
jóhn í fyrra.
„Nokkrir kaupmenn í sókninni
vildu láta gott af sér leiða og buð-
ust tíl að gefa fjölskyldum í vanda
aht sem þyrfti tfl jólanna. Ég gaf
þeim upplýsingar um nokkur
heimfli þar sem slík gjöf yrði vel
þegin og þeir mættu sjálfir á staö-
inn. Ég vona aö þetta gerist aftur
um þessi jól.“
-hlh
LAUGARDAGUR 19. DESEMBER 1992.
41
„Ég hugsa alltaf sem svo að það hljóti að vera einhverjir sem hafi þaö verra en ég. Ég er þó við fulla heilsu, það er mikils virði. Ég reyni heldur að líta
á jákvæðu hliðarnar, til dæmis það að geta verið heima með bömin. Þrátt fyrir erfiðleikana, sem reyna verulega á mann, er ég þokkalega hamingjusöm. Ég
á heilbrigð og yndisleg böm og er ánægö með fjölskylduna mína. Er ekki mesta hamingjan einmitt í því fólgin?" segir Jónína Ágústsdóttir, einstæð
móðir með 3 börn. Hún heldur hér á ölbu Rós, 8 mánaða. DV-myndir Brynjar Gauti
Erfitt að
biðja um hjálp
- Er ekki erfitt fyrir þig að fara út
í stórmarkað með hálftóma budduna
og sjá annan hvem mann bisast með
sneisafuha innkaupakörfu, sveifl-
andi plastkortunum?
„Nei, ég pæh ekkert í því. Ég hef
reyndar aldrei verið þannig hugs-
andi. Ég er ekki viss um að ahir þess-
ir hlutir gerðu mig ánægðari. Ég hef
mótast þannig af atvinnuleysinu að
ef ég fer út í búð og stelst tfl að kaupa
eitthvað sem ekki er á innkaupahst-
anum yfir nauðsynjar er ég með
rosaslegan móral á eftír. Þá hugsa
ég fyrst og fremst um að þetta sé eitt-
hvað sem ég geti örugglega verið án. “
- Hvemig leggst það í þig að þurfa
að biðja um aðstoð eða hjálp?
„Það er alveg óskaplega erfitt að
leita hjálpar. Maður er svo stoltur.
Ég er ahn þannig upp að ég eigi ekki
að vera að kvarta og kveina og ahra
síst að bera tilfinningar mínar á torg.
Þess vegna kostar það mikla
áreynslu að leita ásjár annarra. Það
hefur hjálpað mér að vita það að ég
er ahs ekki ein í þeirri stöðu. Ég er
í Landssamtökum atvinnulausra og
þar hef ég svo sannarlega fundið að
ég er ekki ein í heiminum. Það skipt-
ir gífurlegu máh fyrir mann. Það er
léttir að geta rætt málin.“
Lært að lifa
af litlu sem engu
Jónína segir atvinnuleysið hafa
kennt sér ýmislegt sem auðveldi
henni að komast af um hátíðarnar.
Nýtni eldri kynslóðarinnar, sem
upplifði kreppuna á sínum tíma, sjái
hún í öðru ljósi.
„Ég hef lært að lifa af alveg rosa-
lega litlum peningum og ég veiti mér
nánast ekki neitt. Ég hef lært það
rækilega að maður á þann pening
sem maður er meö í höndunum og
ekki eyri meira. Ef ég fer ekki eftir
því er ég strax í vondum málum. Ef
ég sé buxur á 3000 krónur hugsa ég
um leið að þar fari nú margar máltíð-
irnar. Ég fer aldrei út að skemmta
mér þar sem leigubíll í bæinn kostar
1000 krónur og aðgangseyrir að
skemmtistað annað eins. Ég get eng-
an veginn leyft mér shka eyðslu. 2000
krónur þýða mat og fleiri nauðsynjar
í tvo til þrjá daga. Þrátt fyrir nurhð
verða reikningamir að bíða ofan í
skúffu fram að áramótum, einfald-
lega til að við getum haldið jól. Við
munum þó ekki lifa í vellystingum,
jólahaldið kannski rétt sleppur fyrir
horn.“
- Þettaástandhlýturaðslítasálar-
tetrinu?
„Ég er ekkert að velta mér upp úr
ástandinu. Ég hugsa alltaf sem svo
að það hljóti að vera einhveijir sem
hafa það verra en ég. Ég er þó við
fulla heilsu, það er mikfls virði. Ég
reyni heldur að hta á jákvæðu hhð-
amar, tfl dæmis það að geta verið
heima með börnin. Þrátt fyrir erfið-
leikana, sem reyna verulega á mann,
er ég þokkalega hamingjusöm. Ég á
heilbrigð og yndisleg börn og er
ánægð með fjölskylduna mína. Er
ekki mesta hamingjan einmitt í því
fólgin?"
Stilltuppviðvegg
Jónína verður heldur myrkari i
máh þegar hún hugsar um mögu-
leika sína tfl að rétta úr kútnum, það
megi vera mun auðveldara að fram-
fleyta sér í þjóðfélaginu.
„Ég hef heyrt fólk segja að við sem
erum án vinnu séum bara aumingjar
sem nenni ekki að vinna. Það ætli
sko aldeilis ekki að borga ofan í okk-
ur mat eða annað. Þetta fólk verður
að athuga aö atvinnuleysi er ekkert
sem maður hefur sjálfur skapað sér,
síður en svo.
Atvinnuleysið hefur bókstaflega
stiht manni upp við vegg í fleiri en
einni merkingu. Ef ég fæ vinnu verð
ég helst að útvega mér bfl til að koma
bömunum í vistun sem aftur kostar
peninga. Ef ég kemst ekki yfir bíl
verð ég aö koma málum þannig fyrir
að vinna og vistun bamanna sé á
strætóleið. Það getur verið að ein-
hver hristi höfuðið yfir þessu en það
getur kostað mig meira að komast
aftur tfl vinnu en sem nemur launun-
nm sem ég mun fá. Þar fyrir utan
er mér skylt að borga meðlag með
eldri syninum sem er hjá föður sín-
um. Af augljósri ástæðu er ég í van-
skilum með meðlagið og um leið og
ég fæ vinnu kemur Innheimtustofn-
un sveitarfélaga og hirðir ákveðinn
prósentuhluta af laununum.
Atvinnuleysi er alveg rosalegt böl
og íslenskt þjóðfélag er ahs ekki und-
ir það búið aö takast á við það. Að-
geröir stjómvalda bæta síðan gráu
ofan á svart þar sem ekki er hhðrað
á neinn hátt til fyrir atvinnulaus-
um.“
Saumar öll jólafötin
Á borðstofuborðinu í stofunni er
saumavél sem mikið er notuð. Jón-
ína saumar öh föt á sig og börnin og
er afar ánægð að geta það.
„Ég er búin að sauma öh jólafötin
á fjölskylduna og þaö var ahs ekki
dýrt. Það má fá ágætisefni fyrir lítið
verð. Ég var tfl dæmis að sauma
jóladress á htlu dömuna mína og það
kostaði mig innan við eitt þúsund
krónur. Sams konar dress kostar
5-6000 krónur út úr búð. Ég heföi
aldrei haft efni á að kaupa það. Það
er ekki ofsögum sagt að neyðin kenn-
ir naktri konu að spinna."
Jónína er frá Djúpavogi en vegna
10 ára búsetu á Tálknafirði kahar
hún sig vestfirskan Austíirðing - sem
búsettur er í Garðabæ. Á Tálknafiröi
vann hún mikið með Samkór
Tálknafjarðar enda er tónhst og
söngur hennar aðaláhugamál. Jón-
ína hefur áhuga á að læra fatahönn-
un en sá draumur verður að bíða um
sinn.
Jónína á eina systur í höfuðborg-
inni en annars býr öh fjölskylda
hennar úti á landi. Aðspurð segist
hún ekki taka símann og segja
mömmu sinni að hún eigi ekki fyrir
mat. Hún vfll spjara sig sjálf.
Trúir á betri tíð
- Fólk í erfiðleikum eins og þú er
ekki sérlega vfljugt til að tjá sig í
blöðum en þú ert alveg ófeimin. Ótt-
astu ekkert viðbrögð fólks?
„Mér er sama hvað fólk segir. Ég
er eins og ég er og fólk verður að
taka því. Ef ég væri ahtaf að velta
því fyrir mér hvað fólk hugsaöi um
mig og segði gerði ég htið annað."
- Komaekkistundirþegarsvartsýn-
in heltekur þig og þú sérð ekki anað
úrræði en að gefast upp?
„Ég er mjög bjartsýn manneskja
og trúi á betri tíð með blóm í haga.
Ef ég leyfi mér að hugsa um hvað
aht sé hábölvað þá getur vonleysi og
depurð vissulega gripið mig. Én ég
foröast þannig hugsunarhátt á sama
hátt og maður forðast sársaukann.
Maður verður að gera gott úr því sem
maður hefur. Þannig lifir maður af,“
segir Jónína Ásgeirsdóttir.
-hlh