Dagblaðið Vísir - DV - 25.06.1993, Qupperneq 15

FÖSTUDAGUR 25. JÚNÍ 1993
15
Rennsli um Dettifoss
- meö og án virkjunar
Undanfama daga hefur nokkuð
veriö rætt um hvort og hvemig
virkja eigi Jökulsá á Fjöllum og
hvaða áhrif slíkt hefði á Dettifoss.
Margir virðast halda að ekkert
vatn verði í fossinum ef svokölluð
Austurlandsvirkjun verði að veru-
leika, en þar er gert ráð fyrir að
veita Jökulsá á Fjöllum og Kreppu
úr farvegi sínum rétt norðan við
fjallið Upptyppinga. í þessari stuttu
grein er reynt að skýra út hvernig
hægt er að virkja Jökulsá á Fjöllum
án þess að eyðileggja Dettifoss.
Rennsh um Dettifoss er auðvelt
að sjá á meðfylgjandi Unuriti er
sýnir heildarrennsli Jökulsár við
Grímsstaði á Fjöllum yflr árið. Þar
sést að gmnnvatnsrennsh (linda-
rennsU) í Jökulsá á móts við
Grímsstaði er alltaf um 100 rúm-
metrar á sek. Af þessu lindavatni
kemur nálægt þriðji hluti fram
norðan við Upptyppinga, svo að
rúmiega 30 rúmmetrar á sek. færu
alltaf um Dettifoss.
Hæfilegt rennsli fyrir
ferðamenn
Á þeim tíma er ferðamenn flykkj-
ast að Dettifossi (mn 10 vikur á
ári) þarf að vera hæfilegt vatn í
fossinum og væri hægt að sjá fyrir
þvi með framhjárennsU við veitu-
mannvirkin við Upptyppinga. TU
að svara því hve mikið vatn þarf
að vera í Dettifossi um ferða-
mannatímann hafa verið teknar
myndir af Dettifossi í nokkur ár
við mismunandi rennsh. Sam-
kvæmt þeim virðist svo sem
rennsUð 150 rúmmetrar á sek. sýni
nokkuð venjulegt útUt fossins að
sumarlagi, en meðalrennsU yfir
árið í Dettifossi er 160-170 rúm-
metrar á sekúndu.
Hluti af vatninu við Dettifoss tap-
ast nú ofan í sprungu við vestur-
landið og eykur því ekki á hrika-
leik fossins. Gera má ráð fyrir að
a.m.k. fjórði hluti vatnsins fari í
sprunguna viö ofangreint rennsU.
Hægt er að gera varnargarð frá
vesturlandinu ofan fossins sem
beina myndi tfl hinnar eiginlegu
fossbrúnar mestu af vatninu sem
annars færi niður í sprunguna eng-
um til ánægju. Hægt er að ganga
þannig frá garðinum að nær ekkert
beri á honum, t.d. yrði hann á kafi
í vatni og óreglulegur að gerð svo
Kjallariiin
Birgir Jónsson
jarðverkfræðingur
að Utið benti til að þarna væri
mannvirki. Eftir þetta myndi foss-
inn hafa útht 150 rúmmetra á sek.
rennslis við 120 rúmmetra rennsli,
þ.e. 20-25% minna rennsli, en nær
aUt um hina eiginlegu fossbrún.
Dægursveifla vatnsrennslis
Nú er náttúruleg dægursveifla í
ánni vegna meiri jökulbráðar á
daginn en nóttunni. Um veitu-
mannvirkin við Upptyppinga er
hægt að valda „dægursveiflu"
þannig að minna rennsh yrði á
nóttunni en á daginn. Þetta gæti
minnkað þörfina á heUdarrennsU
um 20-25%, þannig að meðal-
rennsU sólarhringsins yrði um 90
rúmmetrar á sek., þó að frá morgni
til miðnættis væri rennshð um 115
rúmmetrar á sek. með sama útUt
og 150 rúmmetra rennsU hefur nú.
Ef litið er á meðfylgjandi Unurit
sést þetta aUt uppteiknað. Breiði
feriUinn uppi sýnir jafnað meðal-
rennsli áranna 1971 til 1983. Granni
ferillinn uppi sýnir meðalrennsUð
dag hvern árið 1980. FlatarmáUð
undir ferlunum gefur til kynna
heUdarrennsUð yfir árið í Jökulsá
á Fjöllum við Grimsstaði. Neðsti
feriIUnn (beini) sýnir 35 rúmmetra
grunnrennsli sem nær aUtaf tU
Dettifoss (táknað með punktum). Á
ferðamannatímanum bætast við
um 55 rúmmetrar á sekúndu að
meðaltaU (táknað með plúsum)
sem annars hefðu líklega nýst
Austurlandsvirkjun. RennsUð yrði
ekki eins jafnt og þessi beini feriU
sýnir, heldur væri rennshð á
hveriu ári óreglulegra, sbr. granna
feriUnn uppi. Með því að nýta
„dægursveifluna" yrði, eins og áð-
ur sagði, rennsUð á daginn 115
rúmmetrar á sekúndu, sem væri
útUts eins og 150 rúmmetra rennsU
um fossinn er nú.
FlatarmáUð milU neðsta ferilsins
(þess beina) og breiða ferilsins uppi
(flatarmáhð táknað með strikum)
sýnir þá heUdarrennsU frá Jökulsá
á FjöUum tU Austurlandsvirkjunar
yfir árið, miðað við jafnað meðaltal
áranna 1971-83. „Kassinn" á neðri
ferlinum frá miðjum júni tU
snemma í september er framhjá-
rennsU um veitumannvirkin við
Upptyppinga og samsvarar raforku
að verðgUdi 300-400 mUljónir króna
á ári á verði forgangsorku til stór-
iðju.
Birgir Jónsson
Meðalvatnsrennsli í Jökulsá á Fjöllum, Grímsstöðum.
„Á þeim tíma er feröamenn flykkjast
að Dettifossi (um 10 vikur á ári) þarf
að vera hæfilegt vatn í fossinum og
væri hægt að sjá fyrír því með framhjá-
rennsli við veitumannvirkin við
Upptyppinga.“
Gróska í skólaskák
Misjafnar eru áherslur fjölmiðl-
anna. Þetta kom í huga minn eitt
hádegið þegar ég hlustaði á frétt-
imar.
Þegar ungur pUtur, Jón Viktor
Gunnarsson, vann það afrek á
Norðurlandameistaramóti bama
að vinna sinn flokk 11-12 ára 100%,
hlaut 6 vinninga af 6 mögulegum,
var þess að engu getið í fréttum
ljósvakamiðlanna þó Skáksam-
band íslands sendi þeim fréttina.
Hins vegar hlustaði ég á frásögn
af því í fréttum að knattspymu-
maður í 1. deUdinni hér hefði hugs-
anlega meiðst á tá og var fréttin
endurtekin. Viö heyrum nöfn
manna sem skora mörk með lítt
þekktum liðum á Ítalíu í fréttum
og sigurvegara í tennismótum í
Ástrahu.
En þegar ungur drengur íslenskur
vinnur yfirburðasigur við skák-
Kjállarinn
Guðmundur G. Þórarinsson
forseti Skáksambands íslands
borðið og hlýtur Norðurlandameist-
aratitU er ekki tími tíl að geta þess.
Slík frétt er þó mikU hvatning,
bæði fyrir sigurvegarann og aðra
sem fast við sömu grein og ekki er
vanþörf að hvetja æskuna til heU-
brigðra viðfangsefna.
Skólaskák í grunnskólum
Á hveriu ári fer fram umfangs-
mikU keppni um land aUt meðal
barna og unglinga í skák, bæði ein-
staklingskeppni og sveitakeppni.
í einstaklingskeppni, sem er fyrir
nemendur í grunnskólum o'g teflt 1
tveimur aldursflokkum, eru kepp-
endur 1-2000 talsins.
Sveitakeppnin er líka viðamikU
og telft þar í þrem flokkum, bama-,
grunnskóla- og framhaldsskóla-
sveifiun.
Sigursveitir hafa síðan teflt á
Noðurlandamótum.
Þannig tengist skólaskák á ís-
landi og skólaskák á hinum Norð-
urlöndunum.
Frábær frammistaða
Það er skemmst af að segja að
frammistaða íslensku ungmenn-
anna hefm- verið frábær á Norður-
landamótum.
Bamaskólamótin hafa farið fram
þrisvar og hafa íslendingar unnið
tvisvar, bæöi skiptin sveit Æfinga-
skólans í Reykjavík.
Framhaldsskólamótin hafa farið
fram 19 sinnum og hafa íslendingar
unnið 14 sinnum, þar af Mennta-
skóUnn í HamrahUð 13 sinnum.
íslenska grunnskólasveitin hefur
sigrað 6 sinnum af 15 skiptum.
I einstakhngskeppni hefur á 11
árum verið teflt um 55 Norður-
landameistaratitla og hafa íslend-
ingar unnið 28 titla.
Ekkert Norðurlandanna getur
státað af sUkum árangri ungmenna
við skákborðið.
En við höfum líka eignast heims-
meistara í skák í þessum aldurs-
flokkum.
Jón L. Árnason varð heimsmeist-
ari 1977, flokkur 17 ára og yngri.
Hannes Hlífar Stefánsson varð
heimsmeistari 1987, flokkur 16 ára
og yngri.
Héöinn Steingrímsson varð
heimsmeistari 1987, flokkur 11-12
ára.
Innan skákhreyfingarinnar hafa
á aUra síðustu árum einkum þrír
menn leitt þetta unglingastarf. Þeir
eru Ólafur H. Ólafsson, Ríkharður
Sveinsson og Guðmundur Guð-
jónsson. Skákhreyfingin stendur í
þakkarskuld við þessa menn.
Guðmundur G. Þórarinsson
„í einstaklingskeppni hefur á 11 árum
verið teflt um 55 Norðurlandameistara-
itla og hafa íslendingar unnið 28 titla.“
Uthlutun húsnædis-
málastjómar
byggðinni
„I þcssari
útlilutun
núna var
reynt að út-
hluta á þau
svæði lands-
ins þar sem
fram-
kvæmdatimi
er stýttri ón á
suövestur-
horninu. Af naolsma1as.1ornar.
þeim sökum fer meira af lánum
út á land, Þetta er skýringin fyrst
og fremst. Önnur skýring er sú
að þörf sveitarfélaganna fyrir fé-
lagslegt húsnæði er mjög brýn.
Þess utan eru þessi stóru félaga-
samtök nánast öll á suðvestur-
hominu.
Umsóknum um þær 300 íbúðir
sem nú var úthlutað var skilað
inn og þær unnar löngu áður en
fuUtrúar launþega og atvinnu-
rekenda fóru úr stjóminni. Að
halda öðru fram er úr lausu lofti
gripið því ég sé ekki að ný lög um
húsnæðismálastjórn hafi þau
áhrif sem samtökin Þak yfir höf-
uðið hafa haldið fram.
Viö stefhum að því að úthluta
afgangnum, um 200 íbúðum, í
haust og stjómin hefur algjöriega
óbundnar hendur um þaö hvern-
ig þeim íbúðum verður úthlutað.
Ætla má að sú úthlutun verði í
takt við þá stefhu sfjórnvalda sem
sett hefur veriö um úthlutun fé-
iagslegra íbúða. Þvi get égekkert
sagt um hvernig hún skiptist.“
Magnús Norðdahl,
formaður hús-
ekki við
samaborð
„Viö mót-
mælum ein-
dregið úthlut-
unnýkjörinn-
ar húsnæðis-
málastjórnar
aö einskorða
úthlutun
byggingar- Reynir Ingibiarts-
lána nær ein- son, talsmaður
göngu viö samtakanna Þak yfir
sveitarfélög. höfuðið.
Ýmis félagasamtök eru nánast
sniðgengin, s.s. Þroskahjálp, Ör-
yrkjabandaiag íslands, Búseti,
Byggingafélagnámsmanna, Sam-
tök aldraðra og Félagsstofnun
stúdenta.
Jafnframt lýsum við yfir furðu
okkar á þeirri ákvörðun að fresta
úthlutun a.m.k. 200 lána um óá-
kveðinn tíma, ekki síst í Ijósi þess
að heildarúthlutun hefur dregist
mánuðum saman og heppilegasti
timi ársins til undirbúnings
framkvæmda er að hða. Þvi skor-
um viö á stjómina aö úthluta af-
gangnum strax og hún gæfi þess
að félagasamtök sitji við sama
borðogaðrir.
Viö höfum rökstuddan grun um
að vikið hafi verið frá hugmynd-
um fráfarandi stjómar i þessum
málum og lýsum hina nýkjömu
húsnæðismálastjóm að fuhu
ábyrga fyrir þessari furðulegu
úthlutun. Ljóst er að brotthvarf
fúlltrúa launþega og atvinnurek-
enda úr sfjóminni hefur haft nei-
kvæð áhrif á störf hennar og út-
hlutun stiómast nú meira en áð-
ur af pólitískum hagsmunum,
ekki síst hreppapóhtískum enda
sveitasfjórnarkosningar á næsta
ári.“
-bjb