Alþýðublaðið - 02.08.1967, Page 5

Þórarinn Þórarinsson frá Eiðum:
SKÁLHOLTSÆVINTÝRIÐ
Skálholtsævintýri á Þingvöll-
um er inntak smágreinar, sem
birtist í Alþý'ðublaðinu mið-
vikudaginn 26. júlí og fjallaði
um framtíð Þingvalla.
Greinarhöfundi finnst það,
„slæm tíðindi, ef endurtaka á
Skáiholtsævintýrið á Þingvelli".
Hvert er svo þetta víti til
varnaðar! Höfundur segir það
fólgið í „musteri sýndar-
mennsku" og „fornminjasafni
tilgerðar‘“.
Ljótt er, ef satt er og skal
hér að því gáð.
Orðið musteri merkir, sam-
kvæmt íslenzkri orðabók, er
Menningarsjóður gaf út, stórt
guðshús eða bygging helguð t.d.
listum eða vísindum.
Það sýndarmennsku musteri,
sem reist hefur verið á íslandi,
átt við annað en kirkjuna, sem
þar var reíst í stað ónothæfrar
sóknarkirkju og jafnframt til
minningar um 900 ára biskups-
dóm í Skólholti.
Vissulega má kalla Skálholts
kirkju musteri, eitt hið fegursta
sem reist hefur vcrði á íslandi,
bæði að ytri og innri gerð og
hefur hlotið almannalof, jafnt
innlendra sem erlendra.
Ekki verður séð hvernig sú
kirkjusmíði verður kennd við
sýndarmennsku, því stærð henn-
ar er ekki meiri en svo, að á
hátíðisdögum kirkjunnar reyn-
ist hún of lítil.
Er þá komið að tilgerðar forn
minjasafninu sem greinarhöf-
undur talar um.
Fornminjar, fornleifar í Skál-
holti eru, því miður flestar
enn orpnar moldu og grassverði.
Nokkrir fornir og gamlir munir
eru geymdir í kjallara kirkjunn-
ar svo sem steinkista Páls bisk-
ups, og nokkrar gamlar graf-
skriftir, auk nokkurra, elcki
mjög gamalla kirkjugripa, ónot-
hæfra. Allir eru munir þessir
tengdir Skálholtskirkju á einn
eða annan hátt, verður það tæp-
ast talið til tilgerðar að geyma
þá í kjailara kirkjunnar.
Varla verður talið að tilgerð-
in og sýndarmennskan sé fólg-
in í sumarbúðunum, sem kirkj-
an lét reisa og nú eru starfrækt-
ar sumar hvert við meiri að-
sókn en hægt er að sinna.
Af því, sem haldið hefur ver-
ið tii Skálholts því til endur-
reisnar, er þá bókasafnið eitt
ótalið, sem vinir Skálholts hjálp
uðu kirkjunni til að kaupa og
nú er geymt í eldtraustum
geymslum í turni kirkjunnar,
og bókfróðir menn telja nú helm
ingi verðmeira en það var, er
það var keypt.
Það er að vísu nýr skilningur
að telja íslenzkar bækur til fbrn
leifa, en því kemur mér þessi
fjarstæða í hug, að orðið Skál-
holtsævintýri sá ég fyrst í óvin
samlegum greinum Þjóðviljans
og Alþýðublaðsins um þá fyrir-
ætlan að nota máske síðasta tæki
færið, sem nokkru sinni kynni
að gefast, til að tryggja vænt-
anlegum menntastofnunum í
Skáiholti aðgang að viðhlítandi
íslenzku bókasafni.
Ef tilgáta mín er rétt, að átt
sé við kaupin á bókasafni Þor-
steins sýslumanns Þorsteinsson-
ar, er Kári B. Helgason síðar
eignaðist og stórlega jók og
bætti, og nú er tryggt íslend-
ingum til afnota gæti maður
freistazt til að halda að í þeim
skilningi að telja til fornleifa
gamlar bækur, sem bera ís-
lenzkri bókmenningu fagurt
vitni, og nýrri bækur um íslenzk
fræði og persónusögu, fælist
uggvænleg spásögn um framtíð
íslenzkrar þ.ióðmenningar, tungu
og sögu. Með nokkrum sanni
má segja að ævntýri hafi gerzt
í Skálholti þau 10—15 ár sem
liðin eru síðan endurreisn stað-
arins hófst.
Vafalaust er það þó annars
konar ævintýri en það. sem
greinarhöfundur Alþýðublaðs-
ins á við.
í aldarhelftir og áratugi hafa
íslendingar gengið framhjá
Skálholti með hendur fyrir aug-
um af blvgðun og skömm. Eft-
ir mætti var íslandsvinum bægt
þar frá dyrum, svo augljós og
vansæmandi var vanræksla þjóð
arinnar.
Loksins rann henni blóðið til
skyldunnar og fyrsta átakið var
myndarlegt. og þeim til sóma,
er að stóðu. í dag vex vegur
þjóðarinnar við að sýna Skál-
holt og þangað er farið með
fursta og fyrirmenn, og fjöldi
íslendinga sækir staðinn heim
ár hvert, sér til andlegrar
heilsbótar. Jafnframt þessu er
nú markvisst'að því unnið að
gera þennan dýrðlegasta helgi
stað þjóðarinnar enn á ný að
aflstöð íslenzkrar þjóðmenning-
ar og kristnilífs í enn ríkara
mæli.
Með þetta í huga, sætir það
undrun, að þeir íslendingar
skuli fyrirfinnast, er telja sér
samboðið að fara lítilsvirðing-
arorðum um það verk, sem þeg-
ar hefur verið unnið í Skál-
holti og máð hefur vansæmdar-
blett af þjóðinni, og velja þeirri
viðleitni köpuryrði, er beinist
að því enn að auka veg staðar-
ins 00 þýðingu fyrir þjóðina
ineð því að nýta hann í framtíð-
inni til þess að gera íslendinga
að þjóðhollari þegnum og jafn-
framt betri mönnum.
Þórarinn Þórarinsson
frá Eiðum.
HÁVAÐI
Ein skaðlegasta
plága nútímans
HAVAÐINN er ein mesta
plágá nútímans, segir í nýj-
asta hefti í UNESCO-tímarit
inu ,,Courier“, sem er helg-
að óværi af öllu tagi. Tauga
truflanir, heyrnartjón og
líkamlegir og sálrænir erfið-
leikar eru prísinn sem við
greiðum fyrir ferðaflýti og
„þægilegri" tilveru. En það
er hægt að draga úr skarkal
anum. Hér eru nokkur fróð
leikskorn úr Courier".
★ Bifhjólaiðnaður leggur
sig fram um að bæta hljóð-
Frh. á bls. 15.
FERÐAHANDBÓKIN kemst
svo að orði um leiðina úr
Reykjavik aitstur Hellisheiði;
„Vel skilur maður nú hvers-
vegna vegurinn hér er snjó-
þungur því alls sta&ar þræðir
hann laut.irnar“. Þetta er hóg-
vær áfellisdómur um ástanði
hans á vetrum, ef til fannkomú
bre.gður. En hann er og torfær
sumarmánuðina eins og sann-
ast þessa daga. Leiðin um Hell
isheiði mun holóttasta og
hryggjóttasta akbraut lands•
ins, þó að hún tengi höfuð-
borgina fjölmennum og þétt-
býlum sveitahéruðum, sem
Reykvíkingar fá frá daglegar
nauðsynjar ársins hring, ef
brotizt verður á milli. '
FURÐULEGT
HUGMYNDARLEYSI
Miklar framfarir hafa orðið
i veganúdum og samgöngum á
landi hér síðustu áratugi. Þó
skortir enn skipulag i fram-
kvæmd þeirra mála. Beztu veg-
ir á íslandi liggja urn afrétti,
öræfi og afskekktar sveitir. Er
jafnvel sýnu greiðfærara að
aka hálendi milli landsfjórð-
unga en alfaraleiðina úr
Reykjavík austur að Selfossi.
Þar er elcki einu sinni ein-
stefnuakstur á . blindhæðum.
Sú samgöngubót er hins vegar
löngu komin til sögu á fjöll-
um. og firnindum Vestfjarða-
kjálkans. Gefur þá að skilja,
að ekki hafi verið sigrazt á
snjóþyngslunum og öðrum
vandkvæðum af völdum nátt-
úrunnar og veðurfarsins.
Slíkt hugmyndarleysi gegnir
vissulega furðu.
Ráðstefna um
kvenréttindi
NEYTA konur borgaralegra og
póiitískra réttinda sinna með
sömu kjörum og karlmenn? Ef
svo er ekki, hvað er þá hægt að
gera til að tryggja þeim sömu
kjör? Þetta eru tvær meðal
spurninganna sem fjallað verður
um á alþjóðlegri ráðstefnu í Hels
ingfors 1. — 14. ágúst, sem Sam
einuðu þjóðirnar standa að.
Þátttakendur verða fulltrúar 32
landa í öllum heimsálfum, þ á.m.
Finnlands.
Rástefnan er skipulögð í sam
vinnu við ríkisstjórn Finnlands
og er liður í ráðgjafarstörfum
Sameinuðu þjóðanna á sviði
mannréttinda. Ráðstefnan er hin
fyrsta af mörgum, sem halda á
um borgaralegt og pólitískt upp
eldi kvenna, samkvæmt ályktun
Efnahags- og félagsmálaráðsins
frá 1965.
Ráðstefnan í I-Ielsingfors er
eins konar tilrauna- eða sýniráð-
stefna, en ætlunin er að halda
áþekkar ráðstefnur í einstökum
iþátttökuríkjum.
Markmiðið er sem sé að gera
konurnar betur hæfar til þjóð-
félagsstarfa. Meðal efna sem
markmiðin með því uppeldi, sem
tekin verða til meðferðar eru
á að gera konum kleift að
neyta atkvæðisréttar, bjóða sig
fram í kosningum, gegna opin-
berum embættum og öðrum
trúnaðarstöðum. Ennfremur
verður fjallað um þá upplýsinga
starfsemi sem nauðsynleg er til
að konur geti notið réttinda
sinna og gegnt skyldum sínum,
um hlutverk opinberra stofnana
og einkafyrirtækja í þessu sam-
hengi og um þá tækni og aðferð-
ir sem teljast gefa bezta raun í
upplýsingastarfinu.
Auk þátttakendanna 32 koma
fulltrúar eða áheyrnafulltrúar
frá UNESCO og öðrum stofnun-
um Sameinuðu þjóðanna og
einnig frá einkastofnunum sero
hafa ráðgjafarhlutverk hjá
Efnahags- og félagsmálaráðinu.
Til grundvallar umræðunum
verða lagðar skýrslur Weggja
sérfræðinga; aðra samdi Anna-
Liisa Sysiharju dr. phil- frá Finn
landi, en hina frú Lakshmi Men
on frá Indlandi. Hver þátttak-
andi hefur auk þess verið hvaft
ur til að semja skýrslu um á-
standið á heimalandi sínu.

Auglýsiö í AlþýÖublaðifiu
yfir Hellisheiði
ÚRELTUR UM
HÁLFA ÖLD
Búið er að ræða samgöngu-
mál Sunnlendinga af frábæru
kappi síðan dr. Valtýr Guð-
mundsson stofruiði tímaritið
Eimreiðina til að vinna þeirri
hugsjón fylgi, að lögð yrði
járnbraut úr höfuðstaðnum
austur að Vík í Mýrdál anruirs
vegar og. norður á Akureyri
lúns vegar. Að því ráði var
ekki-horfið, en valin sú vega-
gerð, sem einkennir ísland.
Vegurinn austur Hellisheiði
telst víst úreltur sem svarar
hálfri öld. Torfærurnar taka
raunar við strax og Elliðaán-
um sleppir. Vegarstæðið er
víðast fjarri lagi, gömlu hesta-
göturnar og kerruslóðirnar
þræddar eins og til minja um
íslands þiisund ár. Viðhorf og
úrræði nútímans hafa gleymzt.
Sií ráðstöfun hlýtur að telj-
ast nauðsynleg og iímábær, að
gerð verði steypt ákbraut <r
Reykjavík austur að Selfossi
og þannig tryggt, að leiðin 'úr
höfuðborginni á Suðurland sé
fær í öllum veðrum og vetur
sem sumar. Hér er um að ræða
þá framkvæmd, sem skiplir
Sunnlendinga mestu, en Reyk-
víkingar myndu eigi síður
njóta hennar. Á þann hátt ern-
an verður þessi almannaleið
greiðfær og hæf nýtízku far-
artækjum. Og hún ætti að
ganga fyrir mörgum þeim
vegaspottum, sem gegna helzt
þvi umdeilanlega hlutverki að
auðvelda brottflutning fólks úr j
áfskekktum og harðbýlum svcit
um, er leggjast í eyði. ‘ Þús- ;
undirnar í mannabyggðinai
hljóta minnsta kósti að gera i
sömu kröfur um samgöngur og
þeir islenzkir og erlendir ferða
langar, sem leggja leiðir sínar j
í allar áttir að skoða náttúr- t
una. !;
2. ágúst 1967
ALÞÝÐUBLAÐIÐ 5