Alþýðublaðið - 12.08.1967, Blaðsíða 5

SENDIBRÉF
TIL SÉRA JÓNS
NÝLEGA ræddi ég íslenzka ljóðagerð við ungan
tnann, stúdent að menntun, en hann leggur stund á
tungumálanám við háskólann og ætlar að gerast
kennari. Hann reyndist næsta fróður um skáldskap
síðustu áratuga, einkum kvæði Davíðs Stefáns-
sonar og Steins Steinarr, Tómasar Guðmundsson-
ar og Guðmundar Böðvarssonar, Snorra Hjartarson-
ar og Hannesar Péturssonar. Duldist ekki að þessi
ungi maður hafði varið miklum tíma í ljóðalestur
menntaskólaárin. Var fagnaðarefni að kynnast
þekkingu hans og djörfum sjálfstæðum skoðunum.
Mér datt í hug af þessu tilefni, hvort ljóðagerðin
sé ekki vinsælli og áhrifaríkari en maður ætlar.
Ég freistast til þess að fara nokkrum orðum um
þetta forvitnilega málefni, ef verða skyldi til í-
hugunar og kannski umræðna.
Kynslóðirnar tvær
Stundum heyrist, að ljóð séu lítið lesin á íslandi
nú á dögum, og er unga fólkið gjarnan sakað um
tómlæti í því efni. Mig grunar, að sú afstaða muni
ósanngjörn. Raunar er margt, sem glepur. Bóka-
kostur er mikill, en fólk les fremur léttmeti heldur
en nýstárlegan skáldskap. Þetta er þó varla and-
legri le'ti æskunnar að kenna. Hún nennir engu
síður en eldri kynslóðin að lesa og meta kvæði
samtíðariiinar.
Þetta verður ekki sannað í tölum, en hugsum
okkur, að íslendingar skiptist í tvær kynslóðh',
fólk yngra en fimmtugt og eldra. Hvor kynslóðin
ætii kunni betur skil á Ijóðagerð hinnar? Ég ætla,
að hlutur yngri kynslóðarinnar verði meiri og betri
í þessurn athyglisverða samanburði. Þessu til á-
réttingar skal eftirfarandi tekið fram, séra Jón:
Fortíðin og líðandi stund
Eldri kynslóðin veit sitthvað um skáldskap manna
eins og Guðmundar Böðvarssonar, Guðmundar
Frímanns, Guðmundar Inga, Jakobs J. Smára,
Jakobs Thorarensens, Jóhannesar úr Kötlum, Jóns
Iíeigasonar, Snorra Hjartarsonar. Tómasar Guð-
mundssonar og Þorgeirs Sveinbjarnarsonar, svo að
ég nefni í stafrófsröð þau eldri ljóðskáld, sem snjöll
ust munu, listrænust og sérstæðust, en sjálfsagt
virðist, að þeim sé gaumur gefinn. Þau munu yngri
kynslóðinni engan veginn framandi. Þvert á móti.
Málkunningi minn, stúdentinn ungi, er naumast
einstök undanlekning. Hins vegar mun mjög á
skorta, að eldri kynslóðin lesi kvæði ungu skáld-
anna. Þau njóta einkum jafnaldra sinna og yngri
lesenda. Þó eru í hópi þeirra athyglisverðir eða ó-
tvíræðir listamenn eins og Gunnar Dal, Hannes
Pétursson, Hannes Sigfússon, Jóhann Hjálmars-
son, Jón Óskar, Jón úr Vör, Mattías Johannes-
sen, Stefán Hörður Grimsson, Þorsteinn frá
Hamri og Þorseinn Valdimarsson, en aftur læt ég
stafrófsröðina ráða upptalningunni. Þeir eru tví-
mælalaust' vanmetnir af eldri kynslóðinni af því að
hún hirðir ekki um skáldskap þeirra. Slíkt sæmir
illa mestu bókaþjóð heimsins. Henni er skylt að
glöggva sig á skáldskap samtíðarinnar og rekja
samhengi íslenzkrar ljóðagerðar.
Gaman væri að efna til keppni um kvæðakun-
áttu kynslóðanna tveggja. Þá á ég ekki við þulu-
kenndan utanbókarlærdóm heldur mat og skiln-
ing. Ég myndi veðja á' yngri kynslóðina. Hún les
meira og hugsar djarfara, þrátt fyrir námsannir
og fjölbreytt áhugamál. Henni er í mun að finna
til á líðandi stund jafnframt því, sem hún hyggur að
fortíðinni.
Verkaskipting tvíburanna
Margt væri nauðsynlegt til eflingar samtíðar-
bókmenntunum. Okkur vantar tilfinnanlega safnrit
íslenzkra ljóða þessarar aldar. Lesbækur skólanna
hafa raunar skánað, en þær ná of skammt og
bregða ekki upp viðhlítandi heildarmynd. Svo er
bókmenntakennslan úrelt. Ungt fólk er forvitnast j
og dómbærast á skáldskap samtíðar sinnar. Þess
vegna á að byrja þar, en ekki aftur í fomeskju.
íslendingar þurfa að liafa endaskipti á lesefni og
verkefnum bókmenntakennslunnar. Og svo er hlut-
ur blaða og útvarps. Þar hafa viðhorf breytzt stór-
um til batnaðar og er sannarlega þakkarvert. Hins
vegar þarf ríkara skipulag um þá bókmenntakynn-
ingu. Hún stefnir í rétta átt, en fetar sig hægt.
Sjónvarpið getur miklu áorkað í þessu efni. Ég
vona, að það láti útvarpinu eftir að koma forn-
sögunum á framfæri við þjóðina, en helgi sig samtíð
arbókménntum og sér í lagi ljóðagerðinni.
Sú verkaskipting þessara tvíbura myndi harla
iarsæl.
Bandarískt fordæmi
Ég átti þess kost fyrir tveimur árum að kynnast
sjónvarpi vestur í Bandaríkjunum nokkrar vikur.
Þar er vandinn að velja og hafna. Athygli mín beind
ist mjög að kennslusjónvarpi Minnesotaháskóla, en
til þess er óspart varið fé og tíma. Mér fannst eink
um til um bókmenntakynninguna. Frægur gagnrýn
andi stjórnaði þætti um samtíðarskáld Engilsaxa.
Hann rekur feril þeirra, vinnubrögð og séi-kenni í
snjöllum fyrirlestrum. Svo er þeirri kynningu fyigt
eftir með samtölum og upplestri. Stjórnandi þátt-
arins kom á framfæri brezka skáldinu Ted Hughes,
sem ég þekkti aðeins af umsögn W. H. Auden.
Blöðin í Minneapolis komu af fjöllum, en gátu ekki
orða bundizt. Þau höfðu frétt samkvæmt góðri
heimild, að Ted Hughes væri efnilegas.ta og ný-
stáriegas.ta Ijóðaskáld yngri kynslóðarinnar á enska
tungu. Minnesotabúar liöfðu tugþúsundum saman
séð hann og heyrt í sjónvarpinu, fengið skilmerki-
lega greinargerð um skáldskap hans og kynnzt
mörgum ljóðum þessa fjarlæga útlendings í frá-
bærri túlkun.
íslenzka sjónvarpið þarf að hiutast til um eitt-
hvað þessu iíkt, þegar það fer að. skemmta lands-
mönnum og fræða þá'sex daga vikunnar á komandi
hausti. Þá mun bilið milli kynslóðanna tveggja
verða brúað. Sjónvarpið er merkilegasta andlega
samgöngutæki nútímans, en vissulega skiptir máli,
hvað velst til flutnings. Eru ekki samtíðarbók-
menntirnar nærtækastar?
Skylda sjónvarpsins
Vel fer á því, að íslendingar komist í huganum
alla leið til Asíu og Afríku með því að horfa á sjón
varpið. Ég tel og nokkurs virði, að íslenzkir æsku-
menn kunni ár og vöth, fjöll og borgir i löndum
og hinum megin á hnettinum. Slíkur fróð-
leikur víkkar sjóndeildarhi’inginn og skerpir heims
borgaraskynið, en hann er ekki einhlítur. Grund-
vailaratriði íslenzkrar menningar eiga minnsta
kosti sama rétt, en þau eru og verða tungan og
og bókmenntirnar i djúpum og fægðum spegli
skáldskaparins. Og þá ber að muna, hvað samtíðin
leggur af mörkum.
Ég trúi því að forráðamenn íslenzka sjónvarps-
ins geri sér grein fyrir þessari skyldu og ræki liana
af myndarskap. Hugkvæmni þeirra og viðleitni
öll spáir þegar góðu. Mikið held ég, að sjónvarps-
þættir Kristjáns Eldjárns verði vinsælir á Norður-
landi, þegar þeir sjást og heyrast þar um allar
jarðir. Bókmenntirnar ættu sömu ræktarsemi skil-
ið.
Helgi Sæmundsson.
VERSTÖÐIN
REYKJAViK
Snurvoðabátar hafa aflað
sæmilega síðan um síðustu
helgi.
Jón Bjarnason landaði 10
tonnum 9. 8. og aftur 7 tonnum
10. 8., sem verður að teljast gott.
Hinir eru með þetta 4-5 tonn eft
ár tveggja daga útivist. Aðal-
uppistaðan í aflanum er ýsa.
Hæstur af snurvoðabátunum
það sem af er vertíðar er Valur
með um 240 tonn.
Trollbátar hafa lítið verið að
í vikunni. Blakkur hefur gert
einn túr síðan á helgi og land-
aði 7 tonnum. Lundey er að
landa í dag, þ.e. 10.8, um 14
tonnum, en hún er búin að vera
úti hátt í viku. Handfærabátar
hafa ekkert hreyft sig þessa
viku. Trillur eru nokkrar að og
hefur verið reytingur eða upp
undir tonn í róðri.
Alltaf berst eitthvað af síld
hingað og eru bátarnir að landa
þetta 20-100 tonnum, sem þeir
fá hér um þriggja itíma stím frá
Akranesi. Búið er að ákveða
verð á sildinni, og að venju voru
allir óánægðir nema oddamaður.
Eitthvað munu bátar fá af síld
við Vestmannaeyjar, en þar
mun botninn vera nokkuð harð
ur og ’hafa sumir rifið af þeim
sökum. Bátar, sem búnir eru að
fá milli 1500 og 2000 tonn hér
syðra, hljóta að koma betur út
úr veiðunum fjárhagslega held-
ur en þeir, sem þurfa að sigla
800 sjómílur með aflann. Svo
þykir sjómönnum eins og öðrum
alltaf fengur í að vera nærri
sínum nánustu.
Toffararnir.
Ekki er um sama mokið hjá
togurunum að ræða ems og var,
en samt verður að telja afla
nokkuð góðan. Þeir landa allir
heima, nema Karlsefni, sem
scldi í Englandi fyrir skömmu
rúm 100 tonn fyrir £ 4.700. Eitt
hvað af aflanum var ónýtt og
þar ofan á bættust löndunarerf-
iðleikar. Neptúnus landaði í vik
unni 50 lonnum, en hann kom
inn vegna hilunar, og í gær var
hann aftur kominn af sömu á-
Ofnkranar,
fengikranar,
Slöngukranar,
Blöndunartæki.
Burstafell
öygrgingavÖFUverzlun
Réttarholtsvegi S.
Sími 3 88 40
stæðu. Hallveig Fróðadó.ttir land
aði 8. 8. 183 tonnum eftir 17
daga útivist. Jón Þorláksson er
að landa um 200 tonnum eftir
12 daga, en með hann var nú í
sínum fyrsta túr Ragnar Fran-
zon, sem áður fyrr var með Þor
kel Mána. Næstur að landa hér
mun vera Marz. Þormóður Goði
var þann 8. 8. kominn með um
200 tonn, en hann er við A-
Grænland. Þar eru einnig Vík-
ingur og Sigurður. Þar er reyt-
ingsfiskirí, en ísinn hefur alltaf
rekið þá frá öðru livoru. Sigurð
ur mun eiga að landa í Hafnar-
firði á mánudag, en hann er bú
inn að vera lengi. Þorkell máni
liggur hér og er að verða mán-
uður siðan hann landaði síðast.
Mun vélin vera í lamasessi. Bú-
ið er að selja Skúla Magnús-
son til Belgíu í brotajárn, og
mun hann sigla þangað undir
eigin vélarafli, fógetinn sjálfur
einhvern næstu daga. Togararn
ir, sem eru á heimamiðum, eru
ýmist í Víkurálnum eða á
hryggnum út af Breiðafirði. Um
Maí er lítið vitað, en helzt er
hann grunaður um að hafa far-
ið á Nýfundnaland.
Akurnesingar mega vera stolt
ir af sínum dugmiklu sjómönn-
um, en þeir verða samt að
kyngja einföldum staðreyndum.
Ríkisútvarpið hafði nýlega
eftir frét.taritara sínum á Akra-
nesi, að enginn hefði fengið
eins mikla síld undan Jökli og
Höfrungur III., sem fékk einn
daginn 120 tonn. Lítill bátur,
Húni II. (rúm hundrað tonn)
fékk nú samt um daginn gríðar-
mikið kast þarna á sömu slóðum
og fyllti sig og varð að lienda
töluverðu. Landaði hann um 160
tonnum hér í Reykjavík. Að
hinu ley.tinu er það lítið til að
hrósa sér af að geta drepið sem
mest af því lítilræði, sem eftir
er af síldarstofninum hór sunn-
anlands. Færi betur á því að
leyfa síldinni að auka við kyn
sitt.
Ömurlegt er til þess að vi.ta,
að sildin fyrir austan ætlar að
bregðast okkur svona lengi
fram eftir liausti. Hún má fara
að halda af stað og það á sínum
hámarkshraða, sem mun vera
25-30 mílur á sólarhring. Hún
yrði hér aldrei fyrr en viku a£
september samt. Ef hún verður
ekki kominn á söltunarstöðvarn
ar fyrr en í október — nóvem-
ber, má jafnvel búast við erfið-
leikum vegna kulda, en söltunar
stöðvarnar fyrir austan eru
flestar undir berum himni.
Pé.tur Axel Jónsson.
ALÞÝÐUBLAÐIÐ §
■ VJIF 12. ágúst 1967 —